Büyük Doğu’s View on the Turkish Revolution during the Period of Republican People’s Party in Power (1943-1950)

Yıl 2023, Cilt: 9 Sayı: 1, 58 - 87, 30.03.2023

Hacı Veli Gök

https://doi.org/10.21551/jhf.1262458

Öz

Born on 26 May 1904 in Istanbul, Necip Fazıl Kapakürek had a significant influence on Turkish society in the intellectual, ideological, literate and political arena. He spent part of his life away from a strict Islamic ideology, especially until he published the Great East Magazine in 1943, and took a critical stance against CHP and Turkish denials, especially when he met Abdülhakim Arvasi and published the Big East Magazine in the ensuing process. Within the framework of the Turkish view of the Big East, which is the subject of the study, it appears that Müsakürek has taken a hard line against Turkish deniability through the Big East. This harsh attitude towards the Turkish denial of Müzakürek and the Great East is reflected in the fact that the denials made remain in the substance plan and do not appeal spiritually to the Turkish nation. As such, the Big East has claimed that the motherland that was liberated in the substance plan did not align with Islam in the spiritual plan and that the denials were introduced in a Jacobile way and not at the demand and insistence of the Turkish nation.
On the other hand, in the Big East, where denials are criticized for exercising a Western-based approach, such approaches are often said to be "copycat" and not necessarily in accordance with the Turkish nation's spirit plan. This harsh attitude towards the denials of the Big East resulted in the closure of the magazine on various dates, but was reopened some time after the magazine closed. What should be noted here is that the magazine reiterated the assessments that caused the closure reasons on the occasions it was re-opened and harshly criticised the CHP and its denials when the CHP was in power. Undoubtedly, the hard-line attitude taken by the Big East against CHP and denials has activated the state mechanism, caused the magazine to fail to have good relations with the CHP government, led to Necip Fazıl Şesakürek and the magazine being closely monitored by the State. In this regard, the study is important to elaborate on the conflict between the Big East and the state mechanism during the CHP rule, when the Republic and its denials were trying to be adopted.

Anahtar Kelimeler

Great East Journal's, Republican People's Party, Turkish Revolution, Necip Fazıl Kısakürek, Single Party

Cumhuriyet Halk Partisi İktidarı Döneminde Büyük Doğu’nun Türk İnkılabına Bakışı (1943-1950)

Öz

26 Mayıs 1904 tarihinde İstanbul’da dünyaya gelen Necip Fazıl Kısakürek düşünsel, ideolojik, edebi ve politik arenada Türk toplumu üzerinde önemli bir etkiye sahip olmuştur. Kısakürek yaşamının bir bölümünü özellikle 1943 yılında Büyük Doğu Dergisi’ni çıkarana dek katı bir İslami ideolojiden uzak geçirirken özellikle Abdülhakim Arvasi ile tanışması ve ardından gelen süreçte Büyük Doğu Dergisi’ni çıkarması ile birlikte CHP ve Türk inkılabına karşı eleştirel bir tavır takınmıştır. Çalışmanın konusunu teşkil eden Büyük Doğu Dergisi’nin Türk inkılabına karşı bakışı çerçevesinde Kısakürek’in Büyük Doğu Dergisi aracılığı ile Türk inkılabına karşı sert bir tavır takındığı görülmektedir. Kısakürek’in ve Büyük Doğu Dergisi’nin Türk inkılabına karşı takınmış olduğu bu sert tavrın muhtevasını ise yapılan inkılapların madde planında kaldığı ve manevi anlamda Türk milletine hitap etmediği yönünde düşünceler oluşturmaktadır. Öyle ki, Büyük Doğu Dergisi, madde planında kurtarılmış olan vatanın manevi planda İslam ile uyuşmadığını, inkılapların Türk milletinin talep ve ısrarı üzerine değil jakoben bir yöntemle uygulamaya sunulduğunu bundan dolayı da Türk milleti nezdinde kabul görmediğini iddia etmiştir.
Öte yandan inkılapların Batı temelli bir yaklaşımla tatbik edilmesinin eleştirildiği Büyük Doğu Dergisi’nde bu gibi yaklaşımların “kopyacılıktan” ibaret olduğu ve Türk milletinin ruh planına kesinlikle uygun olmadığı da sıklıkla dile getirilmiştir. Büyük Doğu Dergisi’nin inkılaplar karşısındaki bu sert tutumu muhtelif tarihlerde derginin kapatılması ile sonuçlanmış ancak dergi kapatma kararlarından bir süre sonra tekrardan açılmıştır. Burada dikkat çekilmesi gereken nokta derginin tekrardan açıldığı tarihlerde kapatma gerekçelerine neden olan değerlendirmeleri yinelemesi ve CHP’nin iktidar olduğu dönemde CHP’yi ve inkılapları sert bir şekilde eleştirmesidir. Şüphesiz ki, Büyük Doğu Dergisi’nin CHP ve inkılaplara karşı takınmış olduğu sert tavır devlet mekanizmasını harekete geçirmiş, derginin CHP iktidarı ile iyi ilişkiler kuramamasına neden olmuş, Necip Fazıl Kısakürek ve derginin Devletin yakın takibine alınmasına yol açmıştır. Bu bağlamda çalışma, Cumhuriyetin ve inkılapların halka benimsetilmeye çalışıldığı CHP iktidarı döneminde Büyük Doğu Dergisi ile devlet mekanizması arasındaki çekişmenin ayrıntılı bir şekilde ortaya konulması açısından önem arz etmektedir

Anahtar Kelimeler

Büyük Doğu Dergisi, Cumhuriyet Halk Partisi, Türk İnkılabı, Necip Fazıl Kısakürek, Tek Parti

Kaynakça

• Akçakayalıoğlu, Cihat, “Cumhuriyet Öncesine Genel Bir Bakış ve Atatürk İnkılabında Yöntem”, Atatürk Araştırma Dergisi, C. 3, S. 7, 1986, ss. 171-196.
• Apaydın, Cem, “Belgeler Işığında Tekke, Zaviye ve Türbelerin Kapatılması Üzerine Bir Değerlendirme”, Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları Dergisi, C. 16, S. 32, 2017, ss. 149-171.
• Aslan, Taner, “Mustafa Kemal’de İnkılap Düşüncesinin Oluşumu ve Gelişimi”, Erdem Dergisi, S. 53, 2009, ss. 1-22.
• Aybars, Ergün, “Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Durum Tespiti”, Tarih İncelemeleri Dergisi, C. 3, S. 1, 1987, ss. 63-77.
• Baykal, Bekir Sıtkı, “Atatürk ve İnkılap”, Belleten, C. 47, S. 188, 1983, ss. 893-902.
• Bolat, Mahmut, “Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü’nün Kuruluşu ve Misyonu”, Atatürk Yolu Dergisi, S. 61, 2017, ss. 47-77.
• Burak, Suat, “Cumhuriyetin İlanından Sonra Türkiye’de İnkılap Algısı”, Uluslararası İlişkiler ve Diplomasi Dergisi, C. 1, S. 1, 2018, ss. 31-47.
• Gök, Hacı Veli, “CHP İktidarının Son Döneminde Türkçe Ezan Uygulaması Karşısında İslamcı Basın (1947-1950)”, Uluslararası Sosyal Bilimler Akademi Dergisi, S. 10, 2022, ss. 832-859.
• Gül, Mustafa, “Türkiye Cumhuriyeti’nin Temelini Teşkil Eden Değerler”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C. 10, S. 29, 1994, ss. 391-400.
• Hazır, Hayati, “İnkılapçılık ve Atatürk’ün İnkılap Anlayışı”, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 2, S. 2, 1989, ss. 133-156.
• Karakaş, Ömer, “Cumhuriyetin İlk Yıllarında Yönetimin Din Görevlilerinden Beklentileri ve Din Görevlilerinin İnkılaplar Karşısındaki Tutumu”, Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. 12, S. 3, 140-166.
• Kırmıt, Ömer Faruk, “Necip Fazıl Kısakürek’in Adnan Menderes İle Olan İlişkileri”, Mukaddime, C. 12, S. 2, 2021, ss. 347-379.
• Kısakürek, Necip Fazıl, “24 Maddede 24 Yıl”, Büyük Doğu, C. 70, S. 3, 31 Ekim 1947, ss. 2
• Kısakürek, Necip Fazıl, “Cumhuriyet”, Büyük Doğu, C. 1, S. 7, 29 Ekim 1943, ss. 2
• Pelister, Habil Âdem, “Son Çeyrek Asrın Muhasebesi”, Büyük Doğu, C. 78, S. 3, 30 Ocak 1948, ss. 13.
• Süslü, Azmi, “Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihinin Kaynakları”, On Dokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, C. 4, S. 1, 1989, ss. 26-33.
• Toker, Mehmet Şevki, “Bir Batı Dışı Modernlik Yaklaşımı Olarak Büyük Doğu İdeolojisi”, Ekonomi, Politika ve Finans Araştırmaları Dergisi, C. 4, S. 1, 2019, ss. 50-68.
• Uçman, Abdullah, “Peyami Safa’nın Türk İnkılabına Bakışlar’ı”, Erdem Dergisi, S. 62, 2012, ss. 252-259.
• Aşçi, Rabia, Büyük Doğu Dergisi’nde Kadın, Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, (Yüksek Lisans Tezi), İstanbul, 2021.
• Çakmak, Ali Osman, Sebilürreşad ve Büyük Doğu Dergileri Üzerinden 1940-1950 Döneminde Türkiye’de İslamcılık, İstanbul Medeniyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yüksek Lisans Tezi), İstanbul, 2016.
• Çetin, Şule, Bir Edebiyat Dergisi Olarak Büyük Doğu, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Doktora Tezi), İstanbul, 2016.
• Çirim, Buse, Necip Fazıl Kısakürek’in Siyasal ve İdeolojik Kimliği (1923-1950), Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yüksek Lisans Tezi), İzmir, 2019.
• Geyik, Şafak, Necip Fazıl Kısakürek’te İslam İnkılabı ve Gençlik Kadrosu, Van Yüzüncüyıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yüksek Lisans Tezi), Van, 2019.
• Kuru, Hazan, Türkiye’de Antisemitizm ve Büyük Doğu Dergisi, Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yüksek Lisans Tezi), İstanbul, 2010.
• Salimoğlu, Meltem, Ötekilerin Cumhuriyeti: Necip Fazıl Kısakürek’in Başyücelik Devlet Tasarımı (1943-1952), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Doktora Tezi), Ankara, 2020.
• Sönmezer, Burak, Necip Fazıl Kısakürek’in Düşünsel Hayatı, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Doktora Tezi), Ankara, 2014.
• Üstün, Nazan, Büyük Doğu Mecmuası’nın Siyasal Analizi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yüksek Lisans Tezi), İstanbul, 2011.