Büyük Taarruz Sürecinde TBMM Müzakerelerinde Bazı Muhalif Fikirler (26 Ağustos-9 Eylül 1922)

Yıl 2024, Cilt: 10 Sayı: 4, 305 - 326, 25.12.2024

Bülent Kara

https://doi.org/10.21551/jhf.1570824

Öz

I. Dünya Savaşı’nın mağlupları arasında yer alan Osmanlı Devleti’nin Batı Anadolu’daki toprakları, Yunan idealini eylem aşamasına taşımıştır. Batı Anadolu topraklarını Büyük Yunanistan hayalinin bir parçası olarak gören Yunan otoriteleri ve ordusu Türklerin Kuvâ-yı Milliye ismiyle özdeşleşen ulusal direnciyle karşılaşmıştır. Megali İdea’nın Türklerin özgür yaşama ve Anadolu coğrafyasında var olma mücadelesiyle çatıştığı bu dönemde Birinci ve İkinci İnönü, Kütahya-Eskişehir Muharebeleri ve Sakarya Meydan Muharebesi gibi askeri safhalardan geçilmiştir. Sakarya Meydan Muharebesinde Yunan ordusunun taarruz gücü kırılmış olmasına rağmen donanım ve cephane azlığı, kış mevsiminin yaklaşması gibi nedenlerle Türk ordusu işgalci kuvvete nihai darbeyi vuramamıştır.
Türk ordusunun taarruz harekâtı uzadıkça TBMM’de Mustafa Kemal Paşa’ya karşı zaten var olan muhalif fikirler artmış ve her fırsatta bunu belirten ateşli konuşmalar yapılmıştır. Meclisteki muhalefete rağmen Başkomutan ve TBMM Hükümeti büyük bir titizlik ve gizlilik içinde Türk ordusunu nihai savaşa hazırlamaya devam etmiştir. TBMM’de bulunan bazı milletvekillerinin savaşın başladığı ve işgal altındaki şehirlerin ve halkın özgürlüğe kavuşturulduğu dönemde de muhalifliğini sürdürdüğünü göstermek bu çalışmanın konusunu teşkil etmiştir. Büyük Taarruzun başlaması ve İzmir’in kurtarılışına kadar geçen sürede Mecliste ele alınan bazı konular içerisinde bazen açıkça ve bazen satır aralarında söylenenler Milli Mücadele’nin hangi şartlar altında verildiğini gösterme bakımından oldukça anlamlıdır. Muhalif düşüncelerin sarf ediliş şekli çoğu zaman Meclise ait olan yetkilere milletvekillerinin sahip çıkma isteği şeklinde göründüğü halde, çok yaygın bazı insani olumsuz duygulardan milletvekillerinin azade olamadıkları çıkarımını da yaptırabilmektedir.
Çalışmada, TBMM oturumları ve hatıratlar kapsamında değerlendirmeler yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Mustafa Kemal Paşa, Başkomutan, Muhalefet, Rauf Bey, Tayin ve Terfi

Destekleyen Kurum

---

Some Opposing Ideas in the TBMM Debates During the Final Military Victory of the National Forces over the Megali Idea (August 26 - September 9, 1922)

Öz

The lands of the Ottoman Empire in Western Anatolia, which was among the losers of World War I, brought the Greek ideal to the stage of action. The Greek authorities and army, who saw the lands of Western Anatolia as part of the Great Greece dream, encountered the national resistance of the Turks, identified with the name of Kuvâ-yı Milliye. During this period, when the Megali Idea clashed with the Turks' struggle to live freely and exist in the Anatolian geography, military phases such as the First and Second Battles of İnönü, Kütahya-Eskişehir and the Battle of Sakarya were passed. Although the offensive power of the Greek army was broken in the Battle of Sakarya, the Turkish army could not deal the final blow to the invading force due to reasons such as lack of equipment and ammunition and the approach of winter.
As the offensive operations of the Turkish army continued, the already existing opposition against Mustafa Kemal Paşa in the Turkish Grand National Assembly increased and passionate speeches were made at every opportunity to indicate this. Despite the opposition in the Assembly, the Commander-in-Chief and the Turkish Grand National Parliament Government continued to prepare the Turkish army for the final war with great care and secrecy. The subject of this study is to show that some deputies in the Turkish Grand National Assembly continued their opposition during the period when the war started and the occupied cities and people were liberated. The issues discussed in the Assembly during the period until the start of the Great Offensive and the liberation of İzmir, sometimes openly and sometimes between the lines, are quite meaningful in terms of showing the conditions under which the National Struggle was fought. Although the way in which the opposing thoughts are expressed often seems to be the deputies' desire to protect the powers belonging to the Parliament, it can also be inferred that the deputies are not free from some very common human negative feelings.
In the study, evaluations were made within the scope of TBMM sessions and memoirs.

Anahtar Kelimeler

Mustafa Kemal Paşa, Commander-in-Chief, Opposition, Rauf Bey, Assignment and Promotion.

Kaynakça

• Aralov, Semen. Rus Büyükelçisinin Hatıralarında Atatürk ve Türkiye, Kum Saati Yayınları, İstanbul, 2005.
• Atatürk, Mustafa Kemal. Nutuk- Söylev, C.II, TTK, Ankara, 1987.
• Atatürk’ün Bütün Eserleri (1921-1922), (Genel Yönetmen: Şule Perinçek), C.12, Kaynak Yayınları, İstanbul, 2005.
• Borak, Sadi. Atatürk’ün Gizli Oturumlarda Konuşmaları, Kırmızı Beyaz, İstanbul, 2004.
• Cebesoy, Ali Fuat. Siyasi Hâtıralar Büyük Zaferden Lozan’a, C.I, (Hazırlayan: Osman Selim Kocahanoğlu), Temel Yayınları, İstanbul, 2002, s.28-31.
• Demirel, Ahmet. Birinci Meclis’te Muhalefet İkinci Grup, İletişim Yayınları, İstanbul, 2003.
• Demirel, Ahmet. İlk Meclis’in Vekilleri Milli Mücadele Döneminde Seçimler, İletişim Yayınları, İstanbul, 2017.
• Gönlübol, Mehmet- Sar, Cem. Atatürk ve Türkiye’nin Dış Politikası (1919-1938), Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara, 1997.
• Kandemir, Feridun. Hatıraları Ve Söyleyemedikleri İle Rauf Orbay, Yakın Tarihimiz Yayınları, Sinan Matbaası, İstanbul, 1965.
• Koloğlu, Orhan. Gazi’nin Çağında İslam Dünyası, I. ve II. Kitap, Boyut Yayın Grubu, İstanbul, 1994.
• Özalp, Kâzım. Milli Mücadele 1919-1922, C.1, TTK., Ankara, 1988.
• Özüçetin, Yaşar. “Millî Mücadele’de Bir Dönemeç: I. İnönü Muharebesi ve Bu Muharebenin Kıymeti, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, XIV (78), 2021, s.258-262.
• Özüçetin, Yaşar.- Dağıstan, H. Mehmet. “Meclis Celse Zabıtlarında Kuva-yı Milliye”, CTTAD, 9, 20/21, 2010, s.3-30.