ADÖLESAN DÖNEMDEKİ SPORCULARIN BESLENME ALIŞKANLIKLARINA İLİŞKİN GÖRÜŞLERİNİN İNCELENMESİ

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 3, 195 - 212, 30.12.2024

Damla Ayduğ

Öz

Bu çalışmanın amacı, adölesan sporcuların beslenme alışkanlıklarına ilişkin görüşlerinin incelenmesidir. Tarama modeli olarak desenlenmiş nicel bir araştırma olan çalışmanın verileri, 2023-2024 güz eğitim-öğretim döneminde İstanbul İli Pendik ilçesinde öğrenim gören 399 adölesan sporcudan elde edilmiştir. Araştırma verileri, Bester ve Schnell tarafından 2004 yılında geliştirilmiş ve Yılmaz (2021) tarafından Türkçe’ye uyarlanmış Adölesanlar için Beslenme Alışkanlıkları Ölçeği aracılığıyla toplanmıştır. Araştırmada ilk olarak adölesan dönemindeki öğrencilerin beslenme alışkanlıklarına ilişkin görüşlerinin yüksek düzeyde olduğu belirlenmiştir. Ölçeğin alt boyutları incelendiğinde, adölesan sporcuların beden algısı imajı, dış faktörler ve beslenme altı boyutları açısından da yüksek düzeyde oldukları, ancak egzersiz alt boyutunda diğer boyutlara göre puanlarının daha düşük olduğu saptanmıştır. Ayrıca beden algısı imajı alt boyutunda da erkek sporcuların beden imajı algılarının kadın sporculardan daha yüksek olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Dış faktörler, beslenme ve egzersiz alt boyutlarında ise erkek ve kadın sporculara arasında anlamlı herhangi bir farklılık bulunmadığı görülmüştür. Araştırmada elde edilen sonuçlardan bir başkası, orta sosyoekonomik düzeye sahip sporcuların beslenme alışkanlıklarının düşük sosyoekonomik düzeye sahip sporculardan daha iyi olduğu yönündedir. Ayrıca ölçeğin alt boyutları incelendiğinde, beslenme ve egzersiz alt boyutları açısından orta sosyoekonomik düzeye sahip sporcuların yüksek sosyoekonomik düzeye sahip sporculardan daha iyi olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Beden imajı algısı ve dış faktörler alt boyutlarında ise sporcuların sosyoekonomik düzeylerine göre anlamlı herhangi bir farklılık bulunmadığı belirlenmiştir. Araştırmanın bir diğer sonucu, yaş değişkeni ile adölesan sporcuların beslenme alışkanlıklarına ilişkin görüşleri arasında istatiksel olarak anlamlı farklılıklar bulunmadığı yönündedir. Buna göre yaş değişkeninin adölesan sporcuların beslenme alışkanlıkları üzerinde etkili bir değişken olmadığı belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

adölesan, beslenme alışkanlıkları, sporcu

Etik Beyan

Çalışma, İstanbul Gedik Üniversitesi İnsan Araştırmaları Etik Kurulu’ndan gerekli izinler (Sayı: E-56365223-050.02.04-2023.137548.237-610) alındıktan sonra başlatılmıştır

Destekleyen Kurum

TÜBİTAK

Proje Numarası

B.14.2.TBT.0.06.01.00-221-249164

Kaynakça

• Ada, S. (2015). Türk eğitim sistemi ve etkili okul yönetimi (3. Baskı). Pegem.
• Ada, S. (2015). Türk eğitim sistemi ve etkili okul yönetimi (3. Baskı). Pegem.
• Altay, M., Cabar, H. D., ve Altay, B. (2018). Adolesan dönemi çocuklarda beslenme ve okul sağlığı. Sinop Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2(1), 173-180.
• Altay, M., Cabar, H. D., ve Altay, B. (2018). Adolesan dönemi çocuklarda beslenme ve okul sağlığı. Sinop Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2(1), 173-180.
• Altınok, Ö., ve Güvenç, H. (2022). Genel ve Sporcu Beslenme Bilgisi Ölçeği Türkçe formu: Lise ve üniversite öğrencileri için geçerlik güvenirlik çalışması. Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 9(3), 701-715. https://doi.org/10.21020/husbfd.1095910
• Altınok, Ö., ve Güvenç, H. (2022). Genel ve Sporcu Beslenme Bilgisi Ölçeği Türkçe formu: Lise ve üniversite öğrencileri için geçerlik güvenirlik çalışması. Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 9(3), 701-715. https://doi.org/10.21020/husbfd.1095910
• Arslan, P., Bozkurt, N., Karaağaoğlu, N., Mercanlıgil, S., Erge, S.A. (2001). Yeterli dengeli beslenme ve sağlıklı zayıflama rehberi. Özgür Yayınları.
• Arslan, P., Bozkurt, N., Karaağaoğlu, N., Mercanlıgil, S., Erge, S.A. (2001). Yeterli dengeli beslenme ve sağlıklı zayıflama rehberi. Özgür Yayınları.
• Aydın, S. (2020). Futbolcularda toparlanma kapasitesi ile uyku kalitesi ve beslenme alışkanlıkları arasındaki ilişki. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Giresun Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Giresun.
• Aydın, S. (2020). Futbolcularda toparlanma kapasitesi ile uyku kalitesi ve beslenme alışkanlıkları arasındaki ilişki. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Giresun Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Giresun.
• Ayhan, D. E., Günaydın, E., Gönlüaçık, E., Arslan, U., Çetinkaya, F., Asımı, H., ve Uncu, Y. (2012). Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi öğrencilerinin beslenme alışkanlıkları ve bunları etkileyen faktörler. Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 38(2), 97-104.
• Ayhan, D. E., Günaydın, E., Gönlüaçık, E., Arslan, U., Çetinkaya, F., Asımı, H., ve Uncu, Y. (2012). Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi öğrencilerinin beslenme alışkanlıkları ve bunları etkileyen faktörler. Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 38(2), 97-104.
• Baranowski, T., Mendlein, J., Resnicow, K., Frank, E., Cullen, K. W., ve Baranowski, J. (2000). Physical activity and nutrition in children and youth: an overview of obesity prevention. Preventive Medicine, 31(2), 1-10. Baysal, A. (2004). Beslenme. Hatipoğlu Yayınları.
• Baranowski, T., Mendlein, J., Resnicow, K., Frank, E., Cullen, K. W., ve Baranowski, J. (2000). Physical activity and nutrition in children and youth: an overview of obesity prevention. Preventive Medicine, 31(2), 1-10. Baysal, A. (2004). Beslenme. Hatipoğlu Yayınları.
• Balmaker, E., Cohen, JD. (1985) The advisability of the prudent diet in adolescence. J Adolesc Health Care, 6: 224-232. Benjelloun, S. (2002). Nutrition transition in Morocco. Public Health Nutrition, 5(1a), 135-140.
• Balmaker, E., Cohen, JD. (1985) The advisability of the prudent diet in adolescence. J Adolesc Health Care, 6: 224-232. Benjelloun, S. (2002). Nutrition transition in Morocco. Public Health Nutrition, 5(1a), 135-140.
• Cabir, F.M. (2019). Adölesanlarda oyun bağımlılığı ve sağlıklı yaşam biçimi davranışları. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Cabir, F.M. (2019). Adölesanlarda oyun bağımlılığı ve sağlıklı yaşam biçimi davranışları. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Calella, P., Iacullo, V. M., ve Valerio, G. (2017). Validation of a General and Sport Nutrition Knowledge Questionnaire in adolescents and young adults: GeSNK. Nutrients, 9(5), 439. http://doi.org/10.3390/nu9050439.
• Calella, P., Iacullo, V. M., ve Valerio, G. (2017). Validation of a General and Sport Nutrition Knowledge Questionnaire in adolescents and young adults: GeSNK. Nutrients, 9(5), 439. http://doi.org/10.3390/nu9050439.
• Creswell, J.W. (2014). Research design: qualitative, quantitative, and mixed methods approaches (4th Ed.). Sage.
• Creswell, J.W. (2014). Research design: qualitative, quantitative, and mixed methods approaches (4th Ed.). Sage.
• Demirezen E. ve Coşansu G. (2005). Adölesan çağı öğrencilerde beslenme alışkanlıklarının değerlendirilmesi. Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi, 14(8), 174-178.
• Demirezen E. ve Coşansu G. (2005). Adölesan çağı öğrencilerde beslenme alışkanlıklarının değerlendirilmesi. Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi, 14(8), 174-178.
• Fritz, C. O., Morris, P. E. ve Richler, J. J. (2012). Effect size estimates: current use, calculations, and interpretation. Journal of Experimental Psychology: General, 141(1), 2-18.
• Fritz, C. O., Morris, P. E. ve Richler, J. J. (2012). Effect size estimates: current use, calculations, and interpretation. Journal of Experimental Psychology: General, 141(1), 2-18.
• Gümüş, D., Kızıl, M., Dikmen, D., ve Uyar, M.F. (2015). Gelir düzeyinin ilköğretim öğrencilerinin besin tercihlerine etkisinin değerlendirilmesi. Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 2, 1-15.
• Gümüş, D., Kızıl, M., Dikmen, D., ve Uyar, M.F. (2015). Gelir düzeyinin ilköğretim öğrencilerinin besin tercihlerine etkisinin değerlendirilmesi. Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 2, 1-15.
• Güneş, Z. (2003). Spor ve beslenme. Nobel Yayınevi.
• Güneş, Z. (2003). Spor ve beslenme. Nobel Yayınevi.
• Ialongo, C. (2016). Understanding the effect size and its measures. Biochemia Medica, 26(2), 150-163. Karasar, N. (2005). Bilimsel araştırma yöntemi (15. Baskı). Nobel Yayın Dağıtım.
• Ialongo, C. (2016). Understanding the effect size and its measures. Biochemia Medica, 26(2), 150-163. Karasar, N. (2005). Bilimsel araştırma yöntemi (15. Baskı). Nobel Yayın Dağıtım.
• Noor, M. I. (2002). The nutrition and health transition in Malaysia. Public Health Nutrition, 5(1a), 191-195.
• Noor, M. I. (2002). The nutrition and health transition in Malaysia. Public Health Nutrition, 5(1a), 191-195.
• Kartal, F. T., Burnaz, N. A., Yaşar, B., Sağlam, S., & Kıymaz, M. (2019). Adölesanların beslenme bilgi düzeylerinin beslenme ve egzersiz alışkanlıkları üzerine etkisinin incelenmesi. CBÜ Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 14(2), 280-295.
• Kartal, F. T., Burnaz, N. A., Yaşar, B., Sağlam, S., & Kıymaz, M. (2019). Adölesanların beslenme bilgi düzeylerinin beslenme ve egzersiz alışkanlıkları üzerine etkisinin incelenmesi. CBÜ Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 14(2), 280-295.
• Önal, S., Özer, B. K., Sağır, M., Sağır, S., Özdemir, A., Acar, S., & Yavuz, C. M. (2019). Üniversite öğrencilerinde beden algısı ve beden kitle endisi arasındaki ilişkinin incelenmesi. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 59(1), 543-558.
• Önal, S., Özer, B. K., Sağır, M., Sağır, S., Özdemir, A., Acar, S., & Yavuz, C. M. (2019). Üniversite öğrencilerinde beden algısı ve beden kitle endisi arasındaki ilişkinin incelenmesi. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 59(1), 543-558.
• Saygın Ö., Göral K., & Gelen E. (2009). Amatör ve profesyonel futbolcuların beslenme alışkanlıklarının incelenmesi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 6, 177-196.
• Saygın Ö., Göral K., & Gelen E. (2009). Amatör ve profesyonel futbolcuların beslenme alışkanlıklarının incelenmesi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 6, 177-196.
• Spronk, I., Heaney, S. E., Prvan, T., & O’Connor, H. T. (2015). Relationship between general nutrition knowledge and dietary quality in elite athletes. International Journal Of Sport Nutrition And Exercise Metabolism, 25(3), 243-251.
• Spronk, I., Heaney, S. E., Prvan, T., & O’Connor, H. T. (2015). Relationship between general nutrition knowledge and dietary quality in elite athletes. International Journal Of Sport Nutrition And Exercise Metabolism, 25(3), 243-251.
• Şahin, F., & Filiz, S. (2013). Okul öncesi dönemde beslenme kavramının gelişimi üzerine ailenin etkisi. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 11(11), 321-334.
• Şahin, F., & Filiz, S. (2013). Okul öncesi dönemde beslenme kavramının gelişimi üzerine ailenin etkisi. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 11(11), 321-334.
• Tabachnick, B. G. & Fidell, L. S. (2015). Using multivariate statistics (Transl. Ed. Mustafa Baloğlu). Nobel.
• Tabachnick, B. G. & Fidell, L. S. (2015). Using multivariate statistics (Transl. Ed. Mustafa Baloğlu). Nobel.
• Tanır, F., Şaşmaz, T., Beyhan, Y., & Bilici, S. (2001). Doğankent Beldesinde bir tekstil fabrikasında çalışanların beslenme durumu. Türk Tabipler Birliği Mesleki ve Güvenlik Dergisi. 22-25.
• Tanır, F., Şaşmaz, T., Beyhan, Y., & Bilici, S. (2001). Doğankent Beldesinde bir tekstil fabrikasında çalışanların beslenme durumu. Türk Tabipler Birliği Mesleki ve Güvenlik Dergisi. 22-25.
• Taşçene, K. (2019). Ortaokul öğrencilerinin sosyoekonomik özelliklerinin beslenme alışkanlıkları üzerine etkisi. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Selçuk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Taşçene, K. (2019). Ortaokul öğrencilerinin sosyoekonomik özelliklerinin beslenme alışkanlıkları üzerine etkisi. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Selçuk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Turan, T., Ceylan, S. S., Çetinkaya, B., & Altundağ, S. (2009). Meslek lisesi öğrencilerinin obesite sıklığının ve beslenme alışkanlıklarının incelenmesi. TAF Preventive Medicine Bulletin, 8(1), 5-12.
• Turan, T., Ceylan, S. S., Çetinkaya, B., & Altundağ, S. (2009). Meslek lisesi öğrencilerinin obesite sıklığının ve beslenme alışkanlıklarının incelenmesi. TAF Preventive Medicine Bulletin, 8(1), 5-12.
• WHO (2018). WHO recommendations on adolescent sexual and reproductive health and rights. Geneva: World Health Organization; Licence: CC BY-NC-SA 3.0 IGO.
• WHO (2018). WHO recommendations on adolescent sexual and reproductive health and rights. Geneva: World Health Organization; Licence: CC BY-NC-SA 3.0 IGO.
• https://iris.who.int/bitstream/handle/10665/275374/9789241514606-eng.pdf
• https://iris.who.int/bitstream/handle/10665/275374/9789241514606-eng.pdf
• WHO (2024). https://www.who.int/health-topics/nutrition#tab=tab_1 (Erişim tarihi: 22.08.2024).
• WHO (2024). https://www.who.int/health-topics/nutrition#tab=tab_1 (Erişim tarihi: 22.08.2024).
• Yılmaz, A. G. (2021). Adölesanlar için beslenme alışkanlıkları ölçeği geçerlik güvenirliği. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Yılmaz, A. G. (2021). Adölesanlar için beslenme alışkanlıkları ölçeği geçerlik güvenirliği. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.