Biyoloji Ders Kitaplarındaki Soruların ve Biyoloji Öğretim Programı Kazanımlarının Yenilenmiş Bloom Taksonomisine Göre İncelenmesi

Yıl 2024, Cilt: 6 Sayı: 2, 129 - 148, 30.12.2024

İrem Su Oçak , Nurcan Uzel

https://doi.org/10.47156/jide.1592826

Öz

Bu çalışmada 9.-12. sınıf biyoloji ders kitaplarında yer alan ünite değerlendirme sorularının ve biyoloji öğretim programı kazanımlarının Yenilenmiş Bloom Taksonomisinin bilişsel süreç ve bilgi boyutlarına göre incelenmesi amaçlanmaktadır. Çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden biri olan doküman analizinden yararlanılmıştır. Araştırma materyali olarak MEB 2021-2022 eğitim-öğretim yılı 9.-12. sınıf biyoloji ders kitapları kullanılmıştır. Çalışmanın bulguları, tüm kitaplardaki toplam 658 sorunun %49,84’ünün anlama bilişsel boyutunda, %46,04’ünün kavramsal bilgi boyutunda yer aldığını göstermektedir. Soru türleri incelendiğinde ise soruların %43,61’inin çoktan seçmeli soru türünde olduğu tespit edilmiştir. Sorular bilişsel süreç boyutuna göre incelendiğinde, sonuçların daha çok altbilişsel becerileri ölçmede yoğunlaştığı; üstbilişsel becerilere çok yoğunlaşmadığı belirlenmiştir. Bilgi boyutunun sınıflara göre dağılımları incelendiğinde ise tümünde kavramsal bilgi boyutunun daha fazla olduğu gözlenmiştir. Bulunan 91 kazanımın %62,63’ünün kavramsal bilgi boyutunda, %68,13’ünün ise anlama bilişsel boyutunda olduğu anlaşılmıştır. Çalışmanın sonucunda biyoloji ders kitaplarında yer alan soruların ve biyoloji öğretim programı kazanımlarının alt düzey beceriler üzerinde yoğunlaştığı ve üst düzey becerileri geliştirme konusunda çok yeterli olmadığı anlaşılmıştır. Biyoloji ders kitaplarında yer alan soruların ve biyoloji öğretim programı kazanımlarının Yenilenmiş Bloom Taksonomisinin bilişsel süreç ve bilgi boyutlarını dikkate alarak dengeli bir dağılımda hazırlanması tavsiye edilmektedir. Ayrıca öğrencilerin farklı düşünme becerilerini geliştirmek amacıyla soru çeşitlerinin artırılması da faydalı görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Biyoloji öğretim programı, Yenilenmiş Bloom taksonomisi, Ders kitabı, Kazanım, Ünite değerlendirme soruları

Examining the Questions in Biology Coursebooks and Biology Curriculum Learning Outcomes in Accordance with the Revised Bloom’s Taxonomy

Öz

This study aims to examine the end-of-unit assessment questions from 9th to 12th-grade biology coursebooks, as well as the learning outcomes of the biology curriculum following the cognitive process and knowledge dimensions of the Revised Bloom’s Taxonomy. In this study, document analysis, a qualitative research method, is employed. The materials covered in this study consist of the 9th to 12th grade biology coursebooks published by the Ministry of Education for the 2021-2022 school year. The analysis results show that out of the total of 658 questions found in the books, 49.85% of questions concentrate on the understanding level of the cognitive process dimension, and 46.04% on the conceptual knowledge dimension. In terms of the question types, it has been found that 42.61% of them are multiple choice. Regarding the cognitive process aspect of the questions, it has been found that the questions focus on assessing lower-order cognitive skills and do not address higher-order cognitive skills. When the distribution of the information level in accordance with the grades is examined, it is observed that the conceptual knowledge dimension outweighs in all grades. It has been found that among the 91 learning outcomes, 62.63% were concentrated on the conceptual knowledge dimension and 68.13% were on the understanding level of the cognitive process dimension. The study results indicate that the questions found in the biology coursebooks and the learning outcomes in the biology curriculum are focused on lower-level cognitive skills and are insufficient in improving higher-level skills. Based on the results of this research, it is suggested that the end-of-unit assessment questions and the biology curriculum are prepared in a balanced way, taking into consideration the cognitive process and knowledge dimensions of the Revised Bloom’s Taxonomy as well as increasing question types to enhance learners’ critical thinking skills.

Anahtar Kelimeler

Biology Curriculum, Revised Bloom’s Taxonomy, Textbook, Learning Outcomes, Unit Assessment Questions

Kaynakça

• Akçay, B., Akçay, H., & Kahramanoğlu, E. (2017). Ortaokul fen bilimleri ders kitaplarının Bloom taksonomisine göre incelenmesi. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 30(2), 521-549.
• Akyol, H. (2016). Programa uygun Türkçe öğretim yöntemleri. Ankara: Pegem.
• Alsan, T. K. (2020). Kimya öğretim programı kazanımları ile ders kitaplarında bulunan etkinlik ve değerlendirme araçlarının bilişsel, duyuşsal ve psikomotor boyutlar açısından incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Aydın Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
• Amer, A. (2006). Reflections on Bloom’s revised taxonomy. Electronic Journal of Research inn Educational Psychology, 4(1), 213-230.
• Anderson, L. W. (2005). Objectives, evaluation, and the improvement of education. Studies in Education Evaluation, 31(2-3), 102-113.
• Anderson, L. W., & Krathwohl, D. R (Eds). (2001). Taxonomy for learning, teaching, and assessing: A revision of Bloom’s taxonomy of educational objectives. Needham Heights, MA: Allyn, & Bacon.
• Arı, A. (2011). Bloom’un gözden geçirilmiş bilişsel alan taksonomisinin Türkiye’de ve uluslararası alanda kabul görme durumu. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 11(2), 767-772.
• Ayvacı, H. İ., & Türkdoğan, A. (2010). Yeniden yapılandırılan Bloom Taksonomisine göre fen ve teknoloji dersi yazılı sorularının incelenmesi. Türk Fen Eğitimi Dergisi, 7(1), 13-25.
• Bal, A. P., & Yılmaz, R. (2022). Yenilenmiş Bloom Taksonomisine göre ortaokul ders kitaplarındaki soruların incelenmesi. Bartın Üniversitesi Eğitim Araştırmaları Dergisi, 6(2), 94-107.
• Bowen, G. A. (2009). Document analysis as a qualitative research method. Quality Research Journal, 9(2), 27-40.
• Cabbar, B. G., Gültekin, S., Güneş, E., Aytaç, E., & Daşgın, F. (2020). Fen bilimleri ve biyoloji dersleri öğretim programlarındaki çevre kazanımlarının Yenilenmiş Bloom Taksonomisine göre analizi. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi, 14(1), 504-527.
• Çakıcı, Y., Ürek, H., & Dinçer, E. O. (2012). İlköğretim öğrencilerinin soru oluşturma becerilerinin incelenmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(1), 43- 68.
• Çepni, S., & Ayvacı, H. Ş. (2006). Fen ve teknoloji eğitiminde ölçme ve değerlendirme. S. Çepni (Ed.), Kuramdan uygulamaya fen ve teknoloji öğretimi içinde (s. 229-248). Ankara: Pegem.
• Efe, H. A., & Efe, R. (2018). 9. sınıf biyoloji dersi öğretim programındaki kazanımların yenilenmiş Bloom Taksonomisine göre karşılaştırılması: 2013, 2017 ve 2018 yılları. International Journal of New Trends in Arts, Sports & Science Education (IJTASE), 7(3), 2146-9466.
• Eke, C. (2015). Dalgalar ünitesindeki kazanımların Yenilenmiş Bloom Taksonomisine göre incelenmesi. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 4(2), 2146-9199.
• Girgin, E. (2012). İlköğretim 2. kademe fen ve teknoloji ders kitaplarındaki ünite sonu değerlendirme sorularının incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Trakya Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Trakya.
• Güldüren, M., & Cangüven, H. D. (2020). Ortaöğretim fizik, kimya ve biyoloji ders kazanımlarının yenilenmiş Bloom Taksonomisi bilişsel alan basamaklarına göre karşılaştırılması. Scientific Educational Studies, 4(1), 1-21.
• Gülersoy, Ö. (2023). Çevre eğitimi ve iklim değişikliği dersi (6., 7. veya 8. sınıflar) öğretim programı kazanımlarının yenilenmiş Bloom Taksonomisi bilişsel alan basamaklarına göre değerlendirilmesi. The Journal of Academic Social Science Studies, 16(97), 1-16.
• Gündoğdu, Z. (2022). 2018 Fen bilimleri dersi öğretim programı 5-8. sınıf kazanımlarının Yenilenmiş Bloom Taksonomisine göre incelenmesi ve program hakkında öğretmen görüşleri. Yüksek Lisans Tezi, Kastamonu Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Kastamonu.
• Güneş, H., & Çelikler, D. (2008). İlköğretim 6., 7. ve 8. sınıf fen bilgisi kitaplarının Bloom Taksonomisine göre öğretmenler tarafından değerlendirilmesi. Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitü Dergisi, 1(2), 137-147.
• Kete, R., & Ensari, N. (2006). Lise 1 biyoloji ders kitaplarına ait öğrenci tutumları. VII. Ulusal Fen Bilimleri ve Matematik Eğitimi Kongresi, Gazi Üniversitesi, Gazi Eğitim Fakültesi, Ankara, 80.
• Kışoğlu, B. (2021). 3. ve 4. sınıf fen bilimleri ders kitaplarındaki soruların Yenilenmiş Bloom Taksonomisi bilişsel süreç boyutuna göre incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Mersin Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Mersin.
• Köse, M. (2021). Ortaokul Fen Bilimleri Ders Kitaplarının Ölçme ve Değerlendirme Açısından İncelenmesi. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 23(2), 316-334.
• Krathwohl, D. R. (2002). A revision of Bloom's taxonomy: An overview. Theory Into Practice, 41(4), 212-218.
• Kuş, Y. (2022). Yenilenmiş Bloom Taksonomisine göre Türk dili ve edebiyatı ders kitaplarının ünite ölçme ve değerlendirme sorularının incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Van.
• Kuzu, O., Çil, O., & Şimşek, A. S. (2019). 2018 matematik dersi öğretim programı kazanımlarının revize edilmiş Bloom Taksonomisine göre incelenmesi. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 21(3), 129-147.
• Miles, M. B., & Huberman A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook. California: Sage.
• Miles, M. B., Huberman, A. M., & Saldaña, J. (2020). Qualitative data analysis: A methods sourcebook thousand oaks. CA: Sage.
• Morgil, F. İ., & Yılmaz, A. (1999). Lise kimya-II ders kitaplarının öğretmen ve öğrenci görüşleri açısından değerlendirilmesi. Balıkesir Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 1(1), 26-41.
• Polat, N. I. (2022). Biyoloji ders kitabında yer alan hücre bölünmeleri. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Şeker, Z. Ç. (2022). 5. 6. 7. ve 8. sınıf fen bilimleri ders kitabında yer alan değerlendirme sorularının yenilenmiş Bloom Taksonomisine göre incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Dicle Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Diyarbakır.
• Tutkun, Ö. F., & Okay, S. (2012). Bloom’un yenilenmiş Taksonomisi üzerine genel bir bakış. Sakarya University Journal of Education, 1(3), 14-22.
• Ulum, H., & Taşkaya, S. M. (2019). İlkokul 2, 3 ve 4. sınıf Türkçe ders ve çalışma kitaplarında yer alan etkinliklerin yenilenmiş Bloom taksonomisine göre incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 27(1), 107-118.
• Usluoğlu, B., & Toptaş, V. (2020). İlkokul 1 ve 2. sınıf matematik ders kitaplarındaki ünite değerlendirme sorularının yenilenmiş Bloom Taksonomisine göre incelenmesi. Eğitim Kuram ve Uygulama Araştırmaları Dergisi, 6(2), 136-148.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin.
• Yılmaz, E., & Koray, B. (2012). Söyleşi metinleri yoluyla sekizinci sınıf öğrencilerinin soru sorma becerilerinin yenilenmiş Bloom Taksonomisine göre incelenmesi. Sakarya University Journal of Education, 2(2), 20-31.
• Yüksel, S. (2007). Bilişsel alanın sınıflamasında (Taksonomi) yeni gelişmeler ve sınıflamalar. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 5(3), 479-509.
• Zorluoğlu, S. L., Güven, Ç., & Korkmaz, Z. S. (2017). Yenilenmiş Bloom Taksonomisine göre analiz örneği: 2017 taslak ortaöğretim kimya dersi öğretim programı. Akdeniz İnsani Bilimler Dergisi, 7(2), 467-479.