Öğretmen Yeterlilikleri Bağlamında Ders Planlama ve Program Okuryazarlığı: Bir Meta-Analiz Çalışması

Yıl 2025, Cilt: 9 Sayı: 21, 340 - 353, 31.08.2025

Serhat Süral

https://doi.org/10.57135/jier.1674728

Öz

Bu çalışma, öğretmen yeterlikleri bağlamında öğretmenlerin program okuryazarlığı ile ders planlama yeterlikleri arasındaki ilişkiyi incelemek amacıyla bir meta-analiz gerçekleştirmektedir. 2015 ile 2025 yılları arasında yayımlanan 25 ampirik çalışmaya odaklanan araştırma, nicel verileri sentezleyerek genel eğilimleri belirlemeyi ve toplam etki büyüklüklerini hesaplamayı amaçlamaktadır. Bu çalışma, program okuryazarlığının öğretim planlaması üzerindeki etkisini ve bu ilişkinin öğretmenlerin mesleki deneyimi, eğitim düzeyi ve branşı gibi temel değişkenlere göre nasıl farklılaştığını istatistiksel olarak temellendirilmiş bir bakış açısıyla ortaya koymayı hedeflemektedir. Comprehensive Meta-Analysis (CMA) yazılımı kullanılarak elde edilen bulgular, program okuryazarlığı ile ders planlama yeterlikleri arasında anlamlı ve pozitif bir ilişki olduğunu göstermektedir. Öğretmenlerin genel olarak ders planlama konusunda orta düzeyde yeterlik gösterdiği, ancak akademik nitelikleri ve hizmet yılı gibi değişkenlere bağlı olarak bu yeterlik düzeylerinin farklılık gösterdiği tespit edilmiştir. Ayrıca çalışmada, mevcut literatürdeki metodolojik desenler, güçlü yönler ve boşluklar da belirlenmiştir. Elde edilen sonuçlar; öğretmen eğitimi politikalarının iyileştirilmesi, hedefe yönelik hizmet içi eğitim programlarının tasarlanması ve öğretmen yetiştirme programlarının yeniden yapılandırılması açısından pratik katkılar sunmaktadır. Parçalanmış araştırmaları bütüncül bir şekilde sentezleyen bu çalışma, eğitim planlamasında kuram ile uygulama arasındaki boşluğu kapatmakta ve öğretim niteliği ile hesap verebilirliğe küresel ölçekte artan ilgiye yanıt vermektedir. Sonuç olarak, bu meta-analiz öğretmen eğitiminde kanıta dayalı yeniliklere temel oluşturmakta ve program okuryazarlığını, etkili, uyarlanabilir ve öğrenci merkezli öğretim tasarımının anahtar bir bileşeni olarak konumlandırmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Öğretmen yeterlikleri , ders planlama , program okuryazarlığı , meta-analiz , öğretmen eğitimi

Lesson Planning and Curriculum Literacy in the Context of Teacher Competencies: A Meta – Anaysis Study

Öz

This study conducts a meta-analysis to investigate the relationship between teachers’ curriculum literacy and lesson planning competencies in the context of teacher effectiveness in Türkiye. Focusing on 25 empirical studies published between 2015 and 2025, the research synthesizes quantitative data to identify general trends and calculate overall effect sizes. The study aims to provide a statistically grounded understanding of how curriculum literacy influences instructional planning and how this relationship varies based on key variables such as teachers’ professional experience, educational background, and subject area. The findings, obtained using Comprehensive Meta-Analysis (CMA) software, reveal a significant and positive association between curriculum literacy and lesson planning competencies. Teachers generally demonstrate moderate proficiency in planning lessons, with differences emerging across variables like academic qualification and years of service. In addition to assessing effect sizes, the study identifies methodological patterns, strengths, and gaps in the existing literature. The results hold practical implications for improving teacher education policies, designing targeted professional development programs, and revising pre-service training curricula. By presenting a comprehensive synthesis of fragmented research, the study bridges the gap between theory and practice in educational planning. It also responds to the growing global emphasis on teacher accountability and instructional quality. Ultimately, this meta-analysis contributes to the foundation for evidence-based innovation in teacher education and positions curriculum literacy as a key competency for fostering more effective, adaptive, and student-centered instructional design.

Anahtar Kelimeler

Teacher competencies , lesson planning , curriculum literacy , meta-analysis , teacher education

Kaynakça

• Akpınar, B., & Aslan, E. (2019). Öğretmen adaylarının program okuryazarlığına yönelik yeterlik algılarının incelenmesi. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 15(2), 108-123.
• Avalos, B. (2011). Teacher professional development in teaching and teacher education over ten years. Teaching and Teacher Education, 27(1), 10-20.
• Aykaç, N. (2014). Öğretmenlerin program okuryazarlığı düzeylerinin değerlendirilmesi. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 10(2), 45-63.
• Aydın, F. (2021). Öğretmen adaylarının hazırladıkları ders planlarının öğretim programına uygunluk düzeyleri. Kastamonu Eğitim Dergisi, 29(3), 563-579.
• Bakıoğlu, A., & Göktaş, E. (2018). Meta-analiz. In A. Tanrıöğen (Ed.), Bilimsel araştırma yöntemleri (pp. 299-322). Anı Yayıncılık.
• Borenstein, M., Hedges, L. V., Higgins, J. P. T., & Rothstein, H. R. (2009). Introduction to Meta-Analysis. John Wiley & Sons.
• Cohen, L., Manion, L., & Morrison, K. (2007). Research methods in education (6th ed.). Routledge.
• Çelik, S. (2019). Öğretmen adaylarının program okuryazarlık düzeyleri ve ders planlama becerileri. Uluslararası Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(2), 55-70.
• Darling-Hammond, L. (2006). Powerful teacher education: Lessons from exemplary programs. Jossey-Bass.
• Deliktaş, A., Kabukcuoğlu, K., & Kış, A. (2016). Hemşirelikte meta-analiz uygulama süreci: Metodolojiye yönelik bir rehber. International Journal of Human Sciences, 13(1), 1906-1925.
• Demirtaş, Z. (2021). Öğretmenlerin ders planlama süreçlerinde karşılaştıkları zorluklar. Eğitim ve Bilim, 46(207), 125-142.
• Egger, M., Davey Smith, G., Schneider, M., & Minder, C. (1997). Bias in meta-analysis detected by a simple, graphical test. BMJ, 315(7109), 629–634.
• Glass, G. V. (1976). Primary, secondary, and meta-analysis of research. Educational Researcher, 5(10), 3–8.
• Güler, H., & Kılıç, A. (2018). Öğretmen adaylarının program okuryazarlık düzeylerinin incelenmesi. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 14(1), 33-50.
• Hargreaves, A. (1996). Teaching as a reflective practice: The passions and purposes of teachers’ work. In J. Smyth (Ed.), Teachers and reflective practice (pp. 23–46). Falmer Press.
• Hattie, J. (2009). Visible learning: A synthesis of over 800 meta-analyses relating to achievement. Routledge.
• Hillage, J., Pearson, R., Anderson, A., & Tamkin, P. (1998). Excellence in research on schools. Institute for Employment Studies.
• Johnson, D. W., & Johnson, R. T. (2002). Cooperative learning and social interdependence theory. In R. S. Tindale (Ed.), Theory and research on small groups (pp. 9–35). Springer.
• Johnson, D. W., Johnson, R. T., & Smith, K. A. (1998). Cooperative learning returns to college. Change: The Magazine of Higher Learning, 30(4), 26–35.
• Karakuş, M., & Öztürk, M. (2016). İşbirlikli öğrenme tekniklerinin öğrenci başarısı üzerindeki etkisi: Bir meta-analiz çalışması. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 12(3), 345–362.
• Kaya, Z., & Yıldırım, M. (2022). Öğretmen adaylarının hazırladıkları ders planlarında öğrenci merkezli öğrenme etkinlikleri. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 10(3), 75-98.
• Koca, A. (2020). Program okuryazarlığı ile ders planlama becerileri arasındaki ilişki. Uluslararası Eğitim Programları ve Öğretim Çalışmaları Dergisi, 10(1), 1-19.
• Koç, N. (2021). Öğretmen adaylarının program okuryazarlık düzeyleri ile ders planlama yeterlikleri arasındaki ilişki. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 17(1), 123-140.
• Lenski, S. D., & Caskey, M. M. (2009). Lesson study: Professional development for middle school teachers. National Middle School Association.
• Lewis, C. (2002). Lesson study: A handbook of teacher-led instructional change. Research for Better Schools.
• Lipsey, M. W., & Wilson, D. B. (2001). Practical meta-analysis. SAGE Publications.
• Luke, A. (2000). Critical literacy in Australia: A matter of context and standpoint. Journal of Adolescent & Adult Literacy, 43(5), 448–461.
• McNeil, J. D. (1996). Curriculum: A comprehensive introduction (5th ed.). HarperCollins College Publishers.
• Özdemir, M. (2022). Öğretmenlerin ders planlama sürecinde karşılaştıkları sorunlar. Milli Eğitim Dergisi, 51(2), 142-160.
• Shulman, L. S. (1987). Knowledge and teaching: Foundations of the new reform. Harvard Educational Review, 57(1), 1–22.
• Sönmez, H., & Demir, S. (2020). Öğretmen adaylarının öğretim programı bileşenlerine dayalı ders planlama yeterlikleri. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 16(2), 147-166.
• Şahin, F., & Kurt, B. (2023). Mesleki deneyimin öğretmenlerin ders planlama yeterliklerine etkisi. Eğitim ve Gelişim Dergisi, 7(1), 88-105.
• Tan, S., Kayabaşı, Y., & Erdoğan, A. (2002). Ders planlama süreçlerinde öğretmen yeterlikleri. Eğitim Araştırmaları Dergisi, 5(3), 55–70.
• Yıldız, A. (2020). Öğretmen adaylarının hedef davranış yazma ve ölçme değerlendirme yeterlikleri. Eğitimde Yeni Yönelimler Dergisi, 9(2), 112-128.