Çocuğu Otizm Spektrum Bozukluğu Tanısı Almış Annelerin Sürekli Umut Düzeylerinin İncelenmesi

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 13, 473 - 492, 30.12.2022

Hasan Tahsin Yazıcı , Yaşar Barut , Kemal Özcan

https://doi.org/10.57135/jier.1203226

Öz

Araştırmada, çocuğu otizm spektrum bozukluğu tanısı almış annelerin sürekli umut düzeylerinin onların yaşı, eğitim durumu, mesleği, sosyal destek alma durumu, sosyal yardım alma durumu, toplam çocuk sayısı, gelir düzeyi, otizmli çocuğun yaşı, çocuğun otizmli olduğunu ilk öğrendiğinde en çok hangi duyguyu yoğun olarak yaşadığı ve çocuğun otizmden etkilenmişlik düzeyi demografik değişkenlerine göre farklılık gösterip göstermediğinin belirlenmesi amaçlanarak onlara verilecek psikoeğitim ve psiko-sosyal desteğin planlanması ve içeriğinin belirlenmesi hedeflenmiştir. Sürekli umut ölçeğinin ve demografik bilgi formunun kullanıldığı araştırma, Samsun il genelinde özel eğitim uygulama okulları ve özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerine devam eden çocuğu otizm spektrum bozukluğu tanısı almış anneler ile engelli sivil toplum kuruluşlarına üye olan ve otizmli çocuğa sahip 100 anne ile random yoluyla seçilen amaçsal örneklem grubu üzerinde pandemi döneminde gerçekleştirilmiştir. Veriler IBM SPSS V23 ile analiz edilmiş ve çocuğu otizm spektrum bozukluğu tanısı almış annelerin sürekli umut düzeyleri sadece toplam çocuk sayısı değişkenine göre farklılık göstermektedir (p=0,022). 1 tane çocuğu olan annelerin sürekli umut düzeyi puanı ortanca değeri 51 iken 2 tane çocuğu olan annelerin puanının ortancası 55, 3 ve üzeri çocuğu olan annelerin puanının ortancası 48 olarak elde edilmiştir. Bu farklılık 2 tane çocuğu olanların sürekli umut puanı ortancasının 3 tane ve üstü çocuğu olanların ortancasından yüksek olarak elde edilmesinden kaynaklanmaktadır. Alternatif yollar düşüncesi, eyleyici düşünce ve sürekli umut toplam puanı diğer değişkenlere göre yani annelerin yaşına, eğitim durumuna, mesleğine, sosyal destek alma durumuna, sosyal yardım alma durumuna, gelir düzeyine, otizmli çocuğun yaşına, çocuğun otizmli olduğunu ilk öğrendiğinde en çok hangi duyguyu yoğun olarak yaşadığına ve çocuğun otizmden etkilenmişlik düzeyine göre farklılık göstermemektedir. Annelerin çocuklarının otizmli olduğunu ilk öğrendiklerine en yoğun olarak yaşadıkları duyguların %74’nün keder ve çöküntü, %14’nün suçluluk, %7’nin inkar ve %5’inin kızgınlık olduğunu ve bu duygularıyla başedebilmeleri amacıyla onlara yönelik psiko-eğitim ve psiko-sosyal destek hizmetlerinin verilmesinin çok önemli olduğu anlaşılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Otizm Spektrum Bozukluğu, Sürekli Umut, Psiko-eğitim, Psiko-Sosyal Destek, Başa Çıkma, Rehabilitasyon Psikolojik Danışmanlığı

Kaynakça

• Altın, B. (2020). Otizm Spektrum Bozukluğu Olan Çocukların Aldıkları Eğitim Modelinin Annelerinin Sürekli ve Aile Yılmazlık Düzeylerine Etkisi. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Aydemir, S. (2015). Otizmli Çocukların Ebeveylerinin, Evlilik Uyumlarının Başaçıkma Stratejilerinin ve Sosyal Destek Algılarının İncelenmesi, (Yayımlanmamış Yüksek lisans Tezi), Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir 2015.
• Aydın, A. ve Saraç, T. (2014). Otistik Bireylerin Özellikleri İle Ebeveynlerinin Geniş Otizm Fenotipi ve Aleksitimik Özelliklerinin İncelenmesi. The Journall Of Academic Social Science Studies (JASSS). İnternational Journal Of Social Science, 24, 183-209.
• Balkanlı, N. (2008). Otistik Çocuğu Olan Olmayan Annelerde Yaşam Kalitesi, Yaşam Doyumu ve Umutsuzluk Düzeyleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi, Yüksek Lisans Tezi. Maltepe Üniversitesi Psikoloji Ana Bilim Dalı, İstanbul.
• Bozkurt, E. (2019). Otizm Spektrum Bozukluğu Tanısı Almış Çocukların Annelerinin Çocuklarındaki Otizm Semptomlarının Şidddetine Göre Psikolojik Dayanıklılık ve Başaçıkma Tutumlarının Karşılaştırılması.Yüksek Lisan Tezi. Maltepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Cavkaytar, A., ve Özen , A. (2010). Aile Katılımı ve Eğitimi. Gönül Akçamete (Ed.).Özel Eğitim İçinde Ankara: Kök Yayıncılık. 169-175.
• Çolak, A. (2016). Otizm Spektrum Bozukluğunu Anlamak, Otizm Spektrum Bozukluğu, Atilla Cavkaytar(der.), T.C. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Yayını. Ankara 21-51.
• Doğan, M. (2016). Engelli Çocuğa Sahip Ebeveynler İle Sağlıklı Çocuk Sahibi Ebeveynlerin Dini Başaçıkma, Umut ve Sabır Düzeylerinin Karşılaştırılması. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi. 5/8, 3214-3245.
• Doğru, S., ve Arslan, E. (2008). Engelli Çocuğu Olan Annelerin Sürekli Kaygı Düzeyi ile Durumluk Kaygı Düzeylerinin Karşılaştırılması. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 544-553.
• Efe, A. (2006). Engelli Çocuk ve Ailelerinin Sorunlarının Belirlenmesi ve Bunların Çözümünde Dinin Rolü. Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 169-198.
• Eryılmaz, N. v.d., (2007). Engelli Çocuğa Sahip Ebeveynlerin Depresyon Düzeyi ve Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesi.Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi. 2007. 41-48.
• Fernandez-Alcantara, M. (2015). Feelings of loss in parents of children with infantile cerebral palsy. Disability and Health Journal. (8)1. 93-101.
• Güngör, E. (2008).Özel Eğitime Muhtaç Çocukların Anne Ve Babalarının Psikolojik İlişki İhtiyaçları İleDurumluk Ve Sürekli Kaygı Düzeyleri Arasındaki İlişkiler. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Konya.
• Malkoç, A. ve İşcan G.Ç. (2017). Özel Gereksinimli Çocuğa Sahip Ailelerin Umut Düzeylerinin Başa Çıkma Yeterliği ve Yılmazlık Açısından İncelenmesi. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. (7) 1, 120-127.
• Kandaş, G. (2019). Otizmli çocuğa Sahip Annelerin Depresyon, Umutsuzluk ve Tükenmişlik Düzeylerinin Çocuğun Ootizm Ağırlık Derecesine göre Karşılaştırılması. Yüksek Lisans Tezi. Üsküdar Üniversitesi. İstanbul:Yöktez.
• Karaçengel, F. J. (2007). Zihinsel Engelli Çocuga Sahip Annelerle Sağlıklı Çocuğa Sahip Annelerin, Atılganlık Ve Suçluluk - Utanç Düzeyleri Açısından Karşılaştırılması. Yüksek Lisans Tezi. Maltepe Üniversitesi, İstanbul: YökTez.
• Kulbaş, E. (2015). Grupla Psikolojik Danışma Uygulamasının otizmli Çocuğu olan Annelerin Özyeterlilik ve Umutsuzluk Düzeylerine Etkisinin İncelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Beykent Üniversitesi. İstanbul.
• Küçüker, S. (1997). Bilgi Verici Psikolojik Danışmanlık Programının Zihinsel Özürlü Çocukların Kardeşlerinin Özürle İlgili Bilgi Düzeylerine ve Özürlü Kardeşlerin Tutumuna Yönelik Etkisi, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara Üniversitesi.
• Meral, B.F. ve Cavkaytar, A. (2014). Otizmli Çocuk Ailelerinin Aile Yaşam Kalitesi Algıları. Kastamonu ÜniversitesiKastamonu Eğitim Dergisi, 23(3), 1369-1376.
• Metin, N. (Ed.). (2012). Özel Gereksinimli Çocuğun Aileye Katılımı.Özel Gereksinimli Çocuklar İçinde. Ankara: Maya Akademi.
• Nazlı, S. (2018). Aile Danışmanlığı. Anı Yayıncılık. Ankara. 19.
• Özmen D., Dündar, P. E., Çetinkaya, A. Ç., Taşkın, E.O., & Özmen, E. (2008). Lise öğrencilerinde umutsuzluk ve umutsuzluk düzeyini etkileyen etkenler. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 9(1). 8-15.
• Öztabak, M. Ü. (2017). Engelli Bireylerin Yaşamdan Beklentilerinin İncelenmesi. Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi.İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi. (9). 355-375.
• Snyder, C. R. (2002). Hope Theory: Rainbows in the mind. Psychological Inquiry, 13(4), 249–275.
• Şener, E.F. ve Özkul, Y. (2013). Otizmin Genetik Temelleri. Sağlık Bilimleri Dergisi. (22). 86-92. Yassıbaş, U. v.d. (2019). Çocukları Otizm Spektrum Bozukluğu Olan Ailelerin Yaşam Deneyimlerine Yönelik Yapılan Çalışmaların İncelenmesi. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 86.
• Turan, N., (2017). Otistik Çocuğa Sahip Ailelerin Yılmazlık Düzeylerinin İncelenmesi, Yüksek Lisans Tezi.Hasan Kalyoncu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Psikoloji Ana Bilim Dalı. Gaziantep.
• Tarhan, S. ve Bacanlı, H. (2015). Sürekli Umut Ölçeğinin Türkçeye Uyarlanması: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması.The Journall Of Happiness And Well-Being, 1-14.
• Tunçel, A. (2017). Çocuklarında Otizm Spektrum Bozukluğu Olan Annelerin Depresyon, Tükenmişlik ve Umutsuzluk Düzeylerinin Çocuktaki Otizmin Ağırlık Derecesine Göre Karşılaştırılması. Hasan Kalyoncu Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, Gaziantep.
• Uysal, V., v.d. (2017). Dini Başaçıkma ile Umut, Hayat Memnuniyeti ve Psikolojik Sağlamlık Arasındaki Etkileşim Üzerine Bir Araştırma. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2. Sayı, Haziran. 143.
• Varol, N. (2006) Aile Eğitimi, 2. Baskı, Kök Yayıncılık Ankara.
• Yassıbaş, U. v.d., (2019). Çocukları Otizm Spektrum Bozukluğu Olan Ailelerin Yaşam Deneyimlerine Yönelik Yapılan Çalışmaların İncelenmesi. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 86.
• Zengin, B. (2013). Özel Eğitime muhtaç Çocuğa Sahip Ebeveynlerin Algıladıkları Sosyal Destek, psikolojik Dayanıklılık ve Umut Düzeyleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi. Ankara.