National Industrial Training Center Project (1973-1977)

Yıl 2025, Cilt: 9 Sayı: 21, 400 - 423, 31.08.2025

Neslihan Bolat Bozaslan

https://doi.org/10.57135/jier.1714613

Öz

19. yy’da sanayi devriminin başlamasıyla birlikte Dünya’da üretim biçimi değişmiştir. Üretim kollarında nitelikli eleman yetiştirme ihtiyacı bu dönemde başlamış olsa da asıl önemi II. Dünya savaşı sonrası ortaya çıkmıştır. Bu tarihten itibaren birçok ülke mesleki eğitime yönelik düzenlemeler yapma ihtiyacı duymuşlardır. Amerika, Japonya, İngiltere, Norveç vb. ülkeler bu konuda çeşitli yasal düzenlemeler yapmışlar, endüstriyel eğitime yönelik okullar açmışlardır. Özellikle 1960’lı yıllardan itibaren bu konuda girişimde bulunmuşlardır. Osmanlı Devletinde 19. yy’a kadar Ahi teşkilatında usta-çırak eğitimine dayalı bir mesleki eğitim yapılmıştır. Söz konusu yüzyıl itibarı ile kurulan fabrikalarda çalıştırılmak üzere çeşitli sanat ve zanaat okulları açılmıştır. Cumhuriyet döneminde ise yeni kurulan devletin öncelikli hedefi ekonomiyi iyileştirmek olduğundan daha Cumhuriyet ilan edilmeden İzmir İktisat kongresi toplanmış ve bu kongrede endüstrileşme için mesleki okulların önemine değinilmiştir. Bu amaçla Osmanlı’dan kalan sanat ve zanaat okullarının varlığı korunmuştur. 1928 yılında ülke çapında endüstriyel eğitim seferberliği başlatılmış, Avrupa’ya öğrenci gönderilmiştir. Tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de endüstriyel eğitime yönelik asıl girişimler 1960larda başlamıştır. 1960 yılında Meslekî ve Teknik Öğretim Etüd ve Programlama Dairesi başkanlığı, 1966'da Meslekî ve Teknik Yüksek Öğretim Genel Müdürlüğü, kurulmuştur. 1972 yılında Birleşmiş Milletlerin az gelişmiş ülkelerle ilgili başlattığı Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı çerçevesinde Milli Endüstriyel Eğitim Merkezi Projesi(1973-1977) uygulanmaya konulmuştur. Bu program III. Beş Yıllık kalkınma Planı içerisinde yerini almıştır. Beş yıl sürmesi planlanan söz konusu programa göre İstanbul, Bursa, Adana ve Eskişehir gibi şehirlerde Endüstriyel eğitim merkezleri açılması öngörülmüştür.
Bu çalışmanın amacı bir kalkınma hamlesi olarak planlanmış olan Milli Endüstriyel Eğitim Merkezi Projesini arşiv kaynakları ışığında izah etmektir.

Anahtar Kelimeler

Vocational Education , Industrial Training , United Nations Development Programme , III. Five-Year Development Plan

Milli Endüstriyel Eğitim Merkezi Projesi(1973-1977)

Öz

19. yy’da sanayi devriminin başlamasıyla birlikte Dünya’da üretim biçimi değişmiştir. Üretim kollarında nitelikli eleman yetiştirme ihtiyacı bu dönemde başlamış olsa da asıl önemi II. Dünya savaşı sonrası ortaya çıkmıştır. Bu tarihten itibaren birçok ülke mesleki eğitime yönelik düzenlemeler yapma ihtiyacı duymuşlardır. Amerika, Japonya, İngiltere, Norveç vb. ülkeler bu konuda çeşitli yasal düzenlemeler yapmışlar, endüstriyel eğitime yönelik okullar açmışlardır. Özellikle 1960’lı yıllardan itibaren bu konuda girişimde bulunmuşlardır. Osmanlı Devletinde 19. yy’a kadar Ahi teşkilatında usta-çırak eğitimine dayalı bir mesleki eğitim yapılmıştır. Söz konusu yüzyıl itibarı ile kurulan fabrikalarda çalıştırılmak üzere çeşitli sanat ve zanaat okulları açılmıştır. Cumhuriyet döneminde ise yeni kurulan devletin öncelikli hedefi ekonomiyi iyileştirmek olduğundan daha Cumhuriyet ilan edilmeden İzmir İktisat kongresi toplanmış ve bu kongrede endüstrileşme için mesleki okulların önemine değinilmiştir. Bu amaçla Osmanlı’dan kalan sanat ve zanaat okullarının varlığı korunmuştur. 1928 yılında ülke çapında endüstriyel eğitim seferberliği başlatılmış, Avrupa’ya öğrenci gönderilmiştir. Tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de endüstriyel eğitime yönelik asıl girişimler 1960larda başlamıştır. 1960 yılında Meslekî ve Teknik Öğretim Etüd ve Programlama Dairesi başkanlığı, 1966'da Meslekî ve Teknik Yüksek Öğretim Genel Müdürlüğü, kurulmuştur. 1972 yılında Birleşmiş Milletlerin az gelişmiş ülkelerle ilgili başlattığı Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı çerçevesinde Milli Endüstriyel Eğitim Merkezi Projesi(1973-1977) uygulanmaya konulmuştur. Bu program III. Beş Yıllık kalkınma Planı içerisinde yerini almıştır. Beş yıl sürmesi planlanan söz konusu programa göre İstanbul, Bursa, Adana ve Eskişehir gibi şehirlerde Endüstriyel eğitim merkezleri açılması öngörülmüştür.
Bu çalışmanın amacı bir kalkınma hamlesi olarak planlanmış olan Milli Endüstriyel Eğitim Merkezi Projesini arşiv kaynakları ışığında izah etmektir.

Anahtar Kelimeler

Mesleki Eğitim , Endüstriyel eğitim , Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı , III. Beş Yıllık Kalkınma Planı

Destekleyen Kurum

HERHANGİ BİR KURUMDAN DESTEK ALINMAMIŞTIR

Kaynakça

• “III. Beş yıllık Kalkınma Planı”. (1973). https://www.sbb.gov.tr/kalkinma-planlari/, Erişim Tarihi: 24.03.2025. “Millî Eğitim Temel Kanunu”, Resmi Gazete, 24 . 6 . 1973 - Sayı : 14574.
• Atanur Başkan(1999), Yök/Dünya Bankasi Endüstriyel Eğitim Projesi Uygulamalarinin Değerlendirilmesi, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 1.
• Gemici,N. (2010). “Ahilikten Günümüze Meslek Eğitimde Model Arayışları ve Sonuçları”, Değerler Eğitimi Dergisi, Cilt 8,No.19,71-105.
• Gündüz, M.(2008), "II. Abdülhamit Dönemi Eğitimi ve İdeolojisi Üzerine Araştırmalar", Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 6 (12), 243-286.
• Henden, R.& Tunç, A.(2005). “Meslekî Teknik Öğretimde Sınavsız Geçiş Uygulamalari”, Milli eğitim dergisi . https://dhgm.meb.gov.tr/yayimlar/dergiler/Milli_Egitim_Dergisi/165/henden.htm. Erişim Tarihi: 01.04.2025.
• İşler, H. (1997). Sanayileşme İle Mesleki Teknik Eğitim Politikaları İlişkisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi: Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü, Kamu Yönetimi Lisans Üstü Uzmanlık Programı, Ankara.
• Kiziler, H. (2015). “Osmanlı Toplumunun Sosyal Dinamiklerinden Ahilik Kurumu”, İnsan Ve Toplum Bilimleri Araştirmalari Dergisi, Cilt: 4, Sayı: 2, Sayfa: 408-423.
• Pamuk, Ş. (1996). Ekonomik yapının toplumsal ve tarihsel kökenleri. TMMOB 1995 Sanayi Kongresi Bildiriler Kitabı 1-2, Ankara: MMO Yayını, Yayın No: 186, Mart.
• Tanır, E. D., & Aslan, C. (2019). Birinci Heyet-i İlmiye ve Çalışma Esasları. Ankara University Journal of Faculty of Educational Sciences (JFES), 52(1), 251-276. https://doi.org/10.30964/auebfd.525230
• Türktan, S.(1978). Endüstriyel İşletmelerde Endüstriyel Eğitim Ve Türk Endüstri İşletmelerinde Uygulanması Gerekli Olan Ulusal Endüstriyel Eğitim Politikasının Saptanmasına İlişkin Bir Öneri, T.C. Devlet Planlama Teşkilatı.
• Ünlü, D. (2016). “Mesleki Eğitimin Tarihi Süreci”. Giresun Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Dergisi, 2(4), 89-98.