Analysis of Basic Democratic Values of Students Raising in Families with Different Cultural Structures

Yıl 2020, Cilt: 2 Sayı: 1, 55 - 69, 01.06.2020

Hüseyin Çalışkan , Murat Uluç , Korkmaz Afacan

Öz

The purpose of this study is to determine the
levels of basic democratic values of secondary school students and to reveal
whether students' basic democratic values differ according to the cultural
environment, class levels and gender they grew up with. The research was
carried out in the descriptive survey model and the snowball sample selection
technique was used. The research group mainly consists of 360 students who are
educated in families of different cultural structures and who study in the
fifth, sixth, seventh and eighth grades of secondary schools in Sakarya and
partially in Şanlıurfa. "Basic democratic values scale" was used as a
data collection tool in the research. The data obtained were analyzed by making
the necessary statistical processes as the purpose and questions of the
research. At the end of the research, it was concluded that the basic
democratic values of the students who grew up in families with different
cultural structures differ according to the cultural structures in which they grew
up. In addition, it was concluded that the basic democratic value preference
levels (on the basis of general and sub-dimensions) of students who grew up in
families with different cultural structures differed significantly in favor of
male students. Finally, it was determined that there was a negative
relationship between the ages and basic democratic values of the students who
were raised in families with different cultural structures in general and the
values of cooperation, respect for differences and fairness.

Anahtar Kelimeler

democratic values, cultural structure, value education

Farklı Kültürel Yapılardaki Ailelerde Yetişen Öğrencilerin Temel Demokratik Değerlerinin İncelenmesi

Öz

Bu araştırmanın amacı, ortaokul öğrencilerinin temel demokratik
değerlerinin düzeylerini belirlemek ve öğrencilerin temel demokratik
değerlerinin yetiştikleri kültürel ortama, sınıf düzeylerine ve cinsiyetlerine
göre farklılık gösterip göstermediğini ortaya koymaktır. Araştırma betimsel
tarama modelinde gerçekleştirilmiş ve kartopu örneklem seçim tekniği
kullanılmıştır. Araştırma grubunu büyük ölçüde Sakarya’daki ve kısmen
Şanlıurfa’daki ortaokulların beşinci, altıncı, yedinci ve sekizinci sınıfların
öğrenim gören ve farklı kültürel yapılardaki ailelerde yetişen 360 öğrenci
oluşturmaktadır. Araştırmada veri toplama aracı olarak “temel demokratik
değerler ölçeği” kullanılmıştır. Elde edilen veriler araştırmanın amacı ve
soruları mahiyetinde gerekli istatistiki işlemlere tabi tutularak çözümlenmiştir.
Araştırmanın sonunda, farklı kültürel yapılardaki ailelerde yetişen
öğrencilerin temel demokratik değerlerinin yetiştikleri kültürel yapılara göre
farklılıklar gösterdiği sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca farklı kültürel
yapılardaki ailelerde yetişen öğrencilerin temel demokratik değer tercih düzeylerinin
(genel ve alt boyutlar bazında) cinsiyetlerine erkek öğrenciler lehine anlamlı
şekilde farklılaştığı sonucu elde edilmiştir. Son olarak ise farklı kültürel
yapılardaki ailelerde yetişen öğrencilerin yaşları ile temel demokratik
değerleri genel olarak ve işbirliği, farklılıklara saygı, adil olma değerleri
arasında negatif yönlü anlamlı ilişkiler olduğu belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

demokratik değerler, kültürel yapı, değerler eğitimi

Kaynakça

• Acar, H., Akar, M. & Acar, Y. B. (2016). Sosyal Hizmet öğrencilerinin değer yönelimleri. Kastamonu Eğitim Dergisi, 24(1), 97-118. Erişim adresi: https://kefdergi.kastamonu.edu.tr/index.php/Kefdergi/article/view/423
• Acat, M. B. & Aslan, M. (2012). Yeni bir değer sınıflaması ve bu sınıflamaya bağlı olarak öğrencilere kazandırılması gereken değerler [Özel sayı]. Kuramdan Uygulamaya Eğitim Bilimleri Dergisi, 12(2), 1460-1474. Erişim adresi: www.edam.com.tr/kuyeb
• Akiba, D. & Klug, W. (1999). The different and the same: Reexamining east and west in a cross-cultural analysis of values. Social Behavior and Personality, 27(5), 467-73. doi:10.2224/sbp.1999.27.5.467
• Aktay, Y. (2003). Amerika’da Kudüs’ü kurmak için: Mormonlarda din ve değerler eğitimi. Değerler Eğitimi Dergisi, 1(3), 27-64. Erişim adresi: http://static.dergipark.org.tr/article-download/3ec8/5d3d/21c2/imp-JA84AB44JU-0.pdf?
• Bacanlı, H. (1999). Üniversite öğrencilerinin değer tercihleri. Eğitim Yönetimi Dergisi, 20, 597-610. Erişim adresi: http://www.kuey.net/index.php/kuey/article/view/623
• Baş, G. & Beyhan, Ö. (2012). Türkiye'de değerler eğitimi konusunda yapılmış lisansüstü tezlerin farklı değişkenler açısından değerlendirilmesi. Değerler Eğitimi Dergisi, 10(24), 55-77. Erişim adresi: https://ded.dem.org.tr/tr/makale/turkiyede-degerler-egitimi-konusunda-yapilmis-lisansustu-tezlerin-farkli-degiskenler-acisindan-degerlendirilmesi
• Başaran, İ. E. (2000). Eğitim psikolojisi (5. Baskı). Ankara: Kadıoğlu Matbaası.
• Bektaş, M. (2007). Hayat bilgisi dersinde ailelerin çoklu zekâ kuramı hakkında bilgilendirilme biçimlerinin öğrencilerin proje başarıları ve tutumlarına etkisi. Değerler Eğitimi Dergisi, 5(14), 9-28. Erişim adresi: https://ded.dem.org.tr/gorsel/pdf/ded-14-makale-1.pdf
• Büyükkaragöz, S. & Çivi, C. (1994). Genel öğretim metodları. Konya: Atlas Kitabevi.
• Coombs-Richardson, R. & Tolson, H. (2005). A Comparison of values rankings for selected American and Australian teachers. Journal of Research in International Education, 4(3), 263-277. doi:10.1177/1475240905057805
• Çağlayan, A. (2006). Ahlak pusulası ahlak ve değerler eğitimi. İstanbul: Dem Yayınları.
• Çalışkan, H., Yıldırım, Y. & Kılınç, G. (2019). Farklı kültürel yapıdaki ailelerde yetişen öğrencilerin sorumluluk ve hoşgörü değerlerinin incelenmesi. Eğitim ve Bilim, 44(199), 353-372. doi:10.15390/EB.2019.7986
• Çırak, A. (2019). Demokratik değerler, demokratik eğitim ve sosyal bilgiler eğitimi ilişkisi. Uluslararası Güncel Eğitim Araştırmaları Dergisi (UGEAD), 5(1), 1-18. Erişim adresi: http://static.dergipark.org.tr/article-download/b4ed/dd22/6e8c/5d8decfb46ee4.pdf?
• Demirutku, K. (2007). Parenting, styles, internalization of values, and the self-concept. (Yayınlanmamış doktora tezi). Ortadoğu Teknik Üniversitesi, Ankara.
• Dilmaç, B., Deniz, M. & Deniz, M. E. (2009). Üniversite öğrencilerinin öz anlayışları ile değer tercihlerinin İncelenmesi, Değerler Eğitimi Dergisi, 7(18), 9-24. Erişim adresi: https://ded.dem.org.tr/gorsel/pdf/ded-18-makale-1.pdf
• Earl, B. (2004). The practice of social research. 10th Edition. USA: Wadsworth/Thomson Inc.
• Eser, A. (2012). İlköğretim öğrencilerinin insani değer düzeyleri ile çevresel tutumları arasındaki ilişki (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Yeditepe Üniversitesi, İstanbul.
• Gouveia, V., Albuquerque, F.J.B., Clemente, M. & Espinosa, P. (2002). Human values and social identities: A study in two collectivist cultures, International Journal of Psychology, 37(6), 333-342. doi: 10.1080/00207590244000179
• Gökdere, M. & Çepni, S. (2003). Üstün yetenekli çocuklara verilen değerler eğitiminde öğretmenin rolü. Değerler Eğitimi Dergisi, 1(2), 93-107. Erişim adresi: http://static.dergipark.org.tr/article-download/faa9/1019/2090/imp-JA24ZV24SH-0.pdf?
• Göldağ, B. (2015). Orta Öğretim kurumlarında okul kültürü yoluyla değerler eğitimi (Malatya ili örneği). (Yayınlanmamış doktora tezi). İnönü Üniversitesi, Malatya.
• Güngör, E. (2000). Değerler psikolojisi üzerine araştırmalar. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Karasar, N. (2005). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Karslı, M. D. (2006). Etkili okul yöneticiliği. İstanbul: Morpa Kültür Yayınları.
• Kıncal, R. Y. & Işık, H. (2003). Demokratik eğitim ve demokratik değerler. Eğitim Araştırmaları, (11), 54-58.
• Kısaç, İ. & Turan, Z. (2015). Ortaöğretim öğrencilerinin değer yönelimleri. Değerler Eğitimi Dergisi, 13(29), 495-509. Erişim adresi: https://ded.dem.org.tr/tr/makale/ortaogretim-ogrencilerinin-deger-yonelimleri
• Kızılçelik, S. & Erdem, Y. (1994). Açıklamalı sosyoloji sözlüğü. İstanbul: Saray Yayınevi.
• Kirschenbaum, H. (1995). 100 ways to enhance values and morality in schools and youth settings. Massachusetts: Allyn&Bacon Company.
• Losa Iglesias, M. E. & de Bengoa Vallejo, R. B. (2011). Personal and interpersonal value system, self-perception and identity of Spanish nurses: A cross-sectional study. Journal of Beliefs & Values: Studiesin Religion & Education, 32(3), 281-294. doi:10.1080/13617672.2011.627675
• O'Reilly, C. A., Chatman, J. & Caldwell, D. F. (1991). People and organizational culture: A profile comparison approach to assessing person organization fit. The Academy of Management Journal, 34(3), 487-516. doi:10.5465/256404
• Öksüz, H. İ. (2018). Değerler eğitiminde kamu kurumları mı özel öğretim kurumları mı? HAYEF: Journal of Education, 15(1), 97-116. doi: 10.26650/hayef.2018.15.1.0006
• Öksüz, H. İ., Keskin, H. K. & Çetinkaya, F. Ç. (2018). Sosyal medya platformlarında en fazla önerilen 15 resimli çocuk kitabının Hayat Bilgisi Programı’nda yer alan değerler bakımından incelenmesi. Okuma Yazma Eğitimi Araştırmaları, 6(1), 13-31. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/oyea/issue/38104/423958
• Özensel, E. (2003). Sosyolojik bir olgu olarak değer. Değerler Eğitimi Dergisi, 1(3), 217-239. Erişim adresi: https://ded.dem.org.tr/tr/makale/sosyolojik-bir-olgu-olarak-deger
• Özpolat, A. (2004). Demokrasi eğitimi ve okul meclisleri projesi. Bilim ve Aklın Aydınlığında Eğitim Dergisi, 5(50), 11-13.
• Özpolat, A. (2010). Ailede demokratik sosyalleşme. Aile ve Toplum, 5(20), 9-24. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/spcd/issue/21108/227336
• Öztürk, C. & Kafadar, T. (2019). Fransız ve Türk okulu ortaokul öğrencilerinin değer algılarının karşılaştırılması. Eğitim ve Bilim, 44(198), 273-290. doi: http://dx.doi.org/10.15390/EB.2019.7837
• Polat, S. & Çalışkan, M. (2013). Ortaokul öğrencilerinin değer yönelimlerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 26(2), 387-404. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/uefad/issue/16698/173585
• Sancak, Y. (2011). Mevlana'nın mesnevi adlı eserinin sosyal bilgilerde değer kazanımındaki rolü (nitel bir araştırma) (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Niğde Üniversitesi, Niğde.
• Schwartz, S. H. & Bilsky, W. (1987). Toward a universal psychological structure of human values. Journal of Personality and Social Psychology, 53(3), 550-562.
• Schwartz, S. H., Struch, N. & Bilsky, W. (1990). Values and intergroup social motives: A study of Israeli and German students. Social Psychology Quarterly, 53(3), 185-198. doi:10.2307/2786958
• Schwartz, S. H. (1992b). Universals in the content and structure of values: Theoretical advances andempirical tests in 20 countries. Advances in Experimental Social Psychology, 25, 1-65. doi:10.1016/S0065-2601(08)60281-6
• Schwartz, S. H. (2017). Individual values across cultures. In A. T. Church (Ed.), The Praeger handbook of personality across cultures: Culture and characteristic adaptations (p. 121–152). Erişim adresi: https://psycnet.apa.org/record/2017-33822-005
• Sesli, Ç. & Demir Başaran, S. (2016). Ortaöğretim öğrencilerinin değer yönelimleri ve özerklik düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13(34), 238-258. Erişim adresi: http://static.dergipark.org.tr/article-download/ea2c/6231/9d20/imp-259968-0.pdf?
• Sezer, A. & Çoban, O. (2016). Ortaokul öğrencilerinin sorumluluk değeri algıları. Uşak Üniversitesi Eğitim Araştırmaları Dergisi, 2(1), 22-39. doi:10.29065/usakead.232420
• Şahan, E. (2011). İlköğretim 5. ve 8. sınıf ders programlarındaki sorumluluk eğitimine dönük kazanımların gerçekleşme düzeyleri. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ahi Evran Üniversitesi, Kırşehir.
• Şahin, T. & Ersoy, F. (2012). Sosyal bilgiler ders kitaplarının değerler eğitimi yaklaşımları açısından incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri Dergisi, 12(2), 1535-1558. Erişim adresi: https://www.academia.edu/6239430/Sosyal_Bilgiler_Ders_Kitaplarının_Değerler_Eğitimi_Yaklaşımları_Açısından_İncelenmesi
• Şen, Ü. (2007). Milli Eğitim Bakanlığı’nın 2005 yılında tavsiye ettiği 100 temel eser yoluyla değerler öğretimi üzerine bir araştırma (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Şişman, M. (2002). Örgütler ve kültürler. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• TDK (2019). Türk dil kurumu Türkçe sözlüğü. www.tdk.gov.tr adresinden 26.01.2020’de alınmıştır.
• Türkkahraman, M. (2003). Gençlerin eğitim durumları ile sosyal değerlerle ilgili tutumları üzerine bir araştırma: Kırıkkale örneği. Sosyoloji Konferansları, (28), 33-52. Erişim adresi: http://static.dergipark.org.tr/article-download/imported/1023006177/1023005701.pdf?
• Uygun, S. & Engin, G. (2014). Temel demokratik değerler ölçeği: Bir ölçek geliştirme çalışması. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 9(5), 2021-2031. Erişim adresi: https://toad.halileksi.net/sites/default/files/pdf/temel-demokratik-degerler-olcegi-toad.pdf
• WVS. (2018). Online data analysis. http://www.worldvaluessurvey.org/WVSOnline.jsp adresinden 27.03.2020 tarihinde erişildi.
• Yağcı, H. (2006). Ortaöğretim öğrencilerinin değer yönelimleri üzerine karşılaştırmalı bir araştırma. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Yapıcı, A. & Zengin, S. Z. (2003). İlâhiyat fakültesi öğrencilerinin değer tercih sıralamaları üzerine psikolojik bir araştırma: Çukurova Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi örneği. Değerler Eğitimi Dergisi, 1(4), 173–206. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/ded/issue/29196/312587
• Yıldırım, Y. (2014). Ortaokul 5. ve 6. sınıf öğrencilerinin ahlaki olgunluk düzeyi ile sosyal tutumlarının incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Erzincan Üniversitesi, Erzincan.
• Yiğittir, S. (2012). İlköğretim 5.sınıf öğrencilerinin değer yönelimlerinin Rokeach ve Schwartz değer sınıflandırmasına göre değerlendirilmesi. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 19, 1-15. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/zgefd/issue/47945/606592
• Yiğittir, S. & Öcal, A. (2010). İlköğretim 6. sınıf öğrencilerinin değer yönelimleri. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24, 407-416. Erişim adresi: http://dergisosyalbil.selcuk.edu.tr/susbed/article/view/237