İlkokul 4. Sınıf Öğrencilerinin Çocuk Haklarına İlişkin Algılarının Geliştirilmesi: Bir Eylem Araştırması

Yıl 2021, Cilt: 4 Sayı: 2, 132 - 146, 30.12.2021

Aslı Balcı Nurbanu Şeren

https://doi.org/10.47503/jirss.1026038

Cited By: 1

Öz

Bu araştırmada ilkokul 4. sınıf öğrencilerinin çocuk haklarına yönelik algılarını oyun ve etkinlikler yoluyla iyileştirmek ve geliştirmek hedeflenmiştir. Araştırma, nitel araştırma yöntemleri içerisinde yer alan eylem araştırması desenine göre tasarlanmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu 2020-2021 eğitim-öğretim yılında Akdeniz bölgesinde yer alan bir devlet ilkokulunda 4. sınıfta öğrenim görmekte olan 25 ilkokul öğrencisi oluşturmaktadır. Veri toplama aracı olarak zihin haritaları ve araştırmacılar tarafından hazırlanan yarı-yapılandırılmış görüşme formu kullanılmıştır. Araştırmanın başında öğrencilere zihin haritalarının ne olduğuna dair bilgi verilmiş ve örnekler gösterilmiş, daha sonra ise onlardan çocuk haklarına ilişkin bir zihin haritası oluşturmaları istenmiştir. Bu zihin haritaları incelendiğinde öğrencilerin çocuk haklarına ilişkin algılarında eksiklikler olduğu tespit edilmiştir. Bu kapsamda araştırmacılar tarafından bir eylem planı hazırlanmış ve uzman görüşü dâhilinde uygulamalar belirlenmiştir. Bu eylem planı 14 saat boyunca uygulanmıştır. Yapılan uygulama sonrasında öğrencilerden yeniden çocuk haklarına ilişkin zihin haritaları oluşturmaları istenmiştir. Elde edilen bu dokümanların yanı sıra ayrıca gönüllü beş öğrenci ile uygulamaya dair görüşmeler yapılmıştır. Veriler betimsel analiz kullanılarak analiz edilmiştir. Araştırmanın sonuçlarına bakıldığında öğrencilerin uygulama öncesinde sırasıyla en çok eğitim hakkı, oyun/eğlenme hakkı ve yaşama hakkına yönelik görüşleri olduğu; en az ise vatandaşlık hakkı, sağlık hakkı ve korunma hakkına yer verdikleri görülmüştür. Uygulama sonrasında ise öğrenciler zihin haritalarında sırasıyla en çok yaşama hakkı, korunma hakkı ve vatandaşlık hakkına değinmiştir. Uygulama öncesinde neredeyse hiç değinilmeyen korunma hakkına da uygulama sonrasında birçok çocuğun yer verdiği görülmüştür. Uygulama sonrasında tüm temalarda uygulama öncesine göre kodlara ilişkin frekansların arttığı tespit edilmiştir. Ayrıca yapılan görüşmeler sonrasında öğrencilerin uygulamaya ilişkin olumlu tutumlar geliştirdikleri söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

Çocuk hakları, Eylem araştırması, İlkokul öğrencileri, Zihin haritaları

Development of Primary School 4th Grade Students' Perceptions of Children's Rights: An Action Research

Öz

In this research, it was aimed to develop and improve the primary school 4th grade students’ perceptions of children rights through games and activities. The research was conducted according to the action research design, which is one of the qualitative research methods. The study group of the research includes 25 primary school students studying in the 4th grade in the academic year 2020-2021. As a data collection tool, mind maps and semi-structured interview form prepared by the researchers were used. At the beginning of the study, the students were informed about what mind maps were. Also, some examples were introduced to the students, and then they were asked to create a mind map regarding children's rights. When these mind maps were examined, it was determined that there were deficiencies in students' perceptions of children's rights. Within this framework, an action plan was prepared by the researchers, and practices of the plan were specified within the scope of expert opinion. This action plan was implemented for 14 hours. After the implementation, the students were asked to create mind maps related to children's rights once again. Afterward, interviews were held with five volunteer students regarding the implementation. Considering the results of the study, it is observed that students mostly have opinions about the right to education, the right to play/entertainment and the right to life before implementation. After the implementation, the students mostly mentioned the right to life, the right to protection, and the right to citizenship on their mind maps. It was observed that many children included the right to protection, which was hardly mentioned before the implementation. After the implementation, it was determined that the frequencies of the codes increased in all themes compared to the pre-implementation. Besides, after the interviews, the students stated that they felt happy and excited throughout the entire implementation process.

Anahtar Kelimeler

Action reserach, Children's rights, Mind maps, Primary school students

Kaynakça

• Aksoy, N. (2003). Eylem araştırması: Eğitimsel uygulamaları iyileştirme ve değiştirmede kullanılacak bir yöntem. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 36, 474-489.
• Akyüz, E. (2000). Çocuğun haklarının ve güvenliğinin korunması. Ankara: Milli Eğitim.
• Ay Zöğ, D. (2008). Öğrencilerin çocuk haklarını algılama düzeyleri ile akademik başarıları arasındaki ilişki (İstanbul ili Beyoğlu ilçesi örneği). (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Bayram, Z., Bulduk, Z. & Çavuş, Z. S. (2017). “Çocuk Hakları” temalı çocuk resimleri üzerine bir inceleme. Ö. Pınarcık ve M. Özözen Danacı (Ed.), Uluslararası Çocuk Hakları Kongresi Tam Metin Kitabı içinde (s. 240- 247). Ankara: Eğiten Kitap.
• Beeckman, K. (2004). Measuring the implementation of the right to education: Educational versus human rights indicators. The International Journal of Children’s Rights, 12, 71-84.
• Covell, K. & Howe, R. B. (1999). The impact of children’s rights education: A Canadian study. International Journal of Children’s Rights, 7, 171-183.
• Çarıkçı, S. (2019). Çocuk hakları eğitimi programının ilkokul 4. sınıf öğrencilerinin çocuk hakları tutum ve farkındalıklarına etkisi. (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Durgut, A. (2014). 2005 Sosyal bilgiler dersi öğretim programlarının çocuk hakları açısından incelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Dumlupınar Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Kütahya.
• Erbay, E. (2012). Türkiye’de çocuk haklarını tanıtma, yaygınlaştırma ve izlemeye yönelik uygulamaların eleştirel analizi ve bir model önerisi. Toplum ve Sosyal Hizmet Dergisi, 23(2), 47-74.
• Ersoy, A. F. (2011). İlköğretim öğrencilerinin çocuk haklarına ilişkin algıları. İlköğretim Online, 10(1), 20-39.
• Evrekli, E., İnel, D. & Balım, A. G. (2010). Development of a scoring system to assess mind maps. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 2(2), 2330-2334.
• Gültekin, Gürdoğan Bayır ve Balbağ (2016). Haklarımız var: Çocukların gözünden çocuk hakları. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(24), 971-1006.
• Hareket, E. (2015). Çocuk meclisi uygulamalarının bazı değişkenlere göre çocuk haklarına ilişkin algı gelişimine etkisi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Samsun.
• Izgar, G. (2017). İnsan hakları, yurttaşlık ve demokrasi ders kitabının yapılandırmacı yaklaşım açısından analizi. İlköğretim Online, 16(2),584-600.
• İnel Ekici, D. (2015). Fen öğretmeni adaylarının bilime ilişkin algılarının zihin haritaları yoluyla belirlenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 34, 132-151.
• Karaman Kepenekçi, Y. (2000). İnsan hakları eğitimi. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Kaymak Özmen, S., Öcal, T. & Özmen, A. (2014). The effect of children’s rights training on primary school students’ utilization and knowledge level about children’s rights’ education. International Journal of Primary, Elementary and Early Years Education, 4(2), 138-153.
• Miles, A. M., & Huberman, M. B. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook. Thousand Oaks CA: Sage.
• Milli Eğitim Bakanlığı, (2018). Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı (İlkokul ve Ortaokul 4, 5, 6 ve 7. Sınıflar). https://mufredat.meb.gov.tr/Dosyalar/201812103847686-SOSYAL%20B%C4%B0LG%C4%B0LER%20%C3%96%C4%9ERET%C4%B0M%20PROGRAMI%20.pdf adresinden 07.09.2021 tarihinde erişilmiştir.
• Neslitürk, S. & Ersoy, A. F. (2007). Okul öncesi öğretmen adaylarının çocuk haklarının öğretimine ilişkin görüşleri. Eğitimde Kuram ve Uygulama Dergisi, 3(2), 245-257.
• Özdemir Doğan, G. (2017). Çocuk hakları eğitiminde uzman sınıf öğretmenlerinin perspektifinden etkili çocuk hakları eğitimi: Anlayışlar ve uygulamalar. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Gaziantep Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Gaziantep.
• Özdemir Uluç, F. (2008). İlköğretim programlarında çocuk hakları. (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Şenol, F. B. & Akyol, T. (2017). Okul öncesi dönem çocuklarının çocuk haklarına yönelik farkındalıklarını geliştirmeye yönelik bir uygulama örneği (Pilot Çalışma). Ö. Pınarcık ve M. Özözen Danacı (Ed.), Uluslararası Çocuk Hakları Kongresi Tam Metin Kitabı içinde (s. 299-312). Ankara: Eğiten Kitap.
• Şeren, N. & Özkara, Y. (2019). Sınıf öğretmeni adaylarının ödüllü çocuk kitaplarını çocuk hakları bağlamında değerlendirmesi. Z. Kabasakal (Ed.), Eğitim ve Erken Çocukluk Dönemi içinde (s. 35-52). Ankara: İksad Yayınevi
• Torun, F. (2011). Çocuk hakları öğretiminde oyun yönteminin başarıya, kalıcılığa ve tutuma etkisi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adıyaman.
• Turupcu, A. & Gültekin Akduman, G. (2015). Okul öncesi eğitim ve çocuk hakları. G. Uyanık Balat (Ed.). Okul öncesi eğitime giriş içinde (s.235-252). Ankara: Nobel Akademi Yayıncılık.
• Uçuş, Ş. (2014). Çocuk hakları eğitimi programının hazırlanması ve değerlendirilmesi: Uygulama öğretmeninin ve katılımcıların görüşleri. International Journal of New Trends in Arts, Sports and Science Education, 3(2), 1-21.
• Uysal Bayrak, H., Gök, H. N., Yörük, E. & Kaya, E. (2020). Okul Öncesi Dönemdeki Çocukların Gözünden Çocuk Hakları. Uluslararası Erken Çocukluk Eğitimi Çalışmaları Dergisi, 4(2), 63-73.
• Washington, F. (2010). 5-6 yaş grubu çocuklarına uygulanan aile katılımlı çocuk hakları eğitimi programının etkililiğinin incelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (9. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.