Analysing the Active Citizenship Learning Area Topics in Social Studies Textbooks in terms of Values

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 1, 74 - 97, 30.06.2024

Murat Bayram Yılar , Muhammed Alan

https://doi.org/10.47503/jirss.1302793

Öz

The aim of this study is to examine the subjects of secondary school Social Studies textbooks within the scope of active citizenship learning area in terms of the values included in the curriculum of the related course. In this context, the data sources of the study consist of six secondary school Social Studies textbooks prepared by MoNE and private publishers. The study was designed according to document analysis, which is a qualitative research method. The data collected from these textbooks through document analysis were analysed and discussed with the content analysis technique. As a result of the analysis, it was seen that the mentioned textbooks prioritised values such as equality, freedom and justice in accordance with the essence of the active citizenship learning domain. However, it was found that the values of independence in the 5th grade and peace in the 7th grade, which are associated with the learning domain of the programme, were given less space than the others.

Anahtar Kelimeler

Values, Textbooks, Active citizenship, Social studies

Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarındaki Etkin Vatandaşlık Öğrenme Alanı Konularının Değerler Açısından İncelenmesi

Öz

Bu çalışmanın amacı, ortaokul Sosyal Bilgiler ders kitaplarının etkin vatandaşlık öğrenme alanı kapsamındaki konularını ilgili dersin öğretim programında yer alan değerler açısından incelemektir. Bu bağlamda çalışmanın veri kaynakları, MEB ve özel yayınevleri tarafından hazırlanan altı adet ortaokul Sosyal Bilgiler ders kitabından oluşmaktadır. Çalışma, nitel bir araştırma yöntemi olan doküman analizine göre tasarlanmıştır. Doküman analizi ile söz konusu ders kitaplarından toplanan veriler, içerik analizi tekniği ile çözümlenerek tartışılmıştır. Yapılan analiz sonucunda, bahsi geçen ders kitaplarında etkin vatandaşlık öğrenme alanının özüne uygun olarak eşitlik, özgürlük ve adalet gibi değerlere öncelikli olarak yer verildiği görülmüştür. Fakat programın öğrenme alanı ile ilişkilendirdiği 5. sınıflarda bağımsızlık ve 7. sınıflarda barış değerine diğerlerine nazaran daha az yer verildiği saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Değerler, Ders kitapları, Etkin vatandaşlık, Sosyal bilgiler

Kaynakça

• Açıkgöz, S. (2018). Ortaokul ve İmam Hatip Ortaokulu Sosyal Bilgiler 5 Ders Kitabı. Ankara: E-Kare Eğitim Yayıncılık.
• Açıl, Ö., Güvenç, H., Hayta, A., & Kılıç, S. (2019). Ortaokul ve İmam Hatip Ortaokulu Sosyal Bilgiler 7 Ders Kitabı. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Akbulut, Y. (2013). Verilerin Analizi. A. A. Kurt içinde, Bilimsel Araştırma Yöntemleri (s. 155). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi.
• Azer, H. (2019). Ortaokul ve İmam Hatip Ortaokulu Sosyal Bilgiler 7 Ders Kitabı. Ankara: Ekoyay Yayıncılık.
• Bilgin Ceviz, N. (2021). 2018 Sosyal Bilgiler Programında Yer alan Değerlerin Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarına Yansıma Düzeylerinin İncelenmesi (Yayınlanmamış Yüksek LisansTezi). Sakarya: Sakarya Üniversitesi eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Çam, İ. D., Yılar, M. B. ve Ünal, O. (2020). Son dönem Osmanlı ve güncel ders kitaplarında tasarruf değeri. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 39(3) 100. Yıl Eğitim Sempozyumu Özel Sayı, 350-374. DOI: 10.7822/omuefd.808799.
• Demir, A. N. (2021). Değerler Eğitimi Açısından Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarında Tarihi Şahsiyetler. Giresun: Giresun Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Ersoy, F., & Şahin, T. (2012). Sosyal bilgiler ders kitaplarının değerler eğitimi yaklaşımları açısından incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri Dergisi, 12(2), 1535-1558.
• Evirgen, Ö. F., Özkan, J., & Öztürk, S. (2019). Ortaokul ve İmam Hatip Ortaokulu Sosyal Bilgiler 5 Ders Kitabı. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Fidan, N. (2012). Okulda Öğrenme ve Öğretme. Ankara: Pegem Akademi.
• Gökçınar, B. (2022). Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarının Temel Vatandaşlık Değerleri ve Becerileri Açısından Değerlendirilmesi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Konya: Necmettin Erkaban Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Güçlü, H. (2019). Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarının Değerler Eğitimi Açısından Değerlendirilmesi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Rize: Recep Tayip Erdoğan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Gülersoy, A. E. (2013). İdeal Ders Kitabı Arayışında Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarının Bazı Özellikler Açısından İncelenmesi. International Journal of New Trends in Arts, Sports & Science Education.
• Halstead, J.M. ve Taylor, M.J. (2000). Learning and teaching about values: A review of recent research. Cambridge Journal of Education, 30(2), 169-202.
• Karasu Avcı, E., & Faiz , M. (2018, Mayıs). 4. ve 5. Sınıf Sosyal Bilgiler Ders Kitapları Etkin Vatandaşlık Öğrenme Alanında Yer Alan Becerilerin ve Değerlerin İncelenmesi. Uluslararası Sosyal Bilgilerde Yeni Yaklaşımlar Dergisi, s. 1-21.
• Kuş, Z., Merey, Z., & Karatekin, K. (2013). İlköğretim 4. ve 5. Sınıf Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarında Yer Alan Değerler. Değerler Eğitimi Dergisi, 11(25), 183-214.
• Kuzu, A. (2013). Veri Toplama Yöntem Ve Araçları. A. A. Kurt içinde, Bilimsel Araştırma Yöntemleri (s. 109). Eskişehir: Anadolıu Üniversitesi.
• Küçükaydın, D. D. (2022). Değer İle İlişkili Temel Kavramlar. B. D. Gökhan Izgar içinde, Değer Eğitimi Kavram, İlke ve Yaklaşımlar (s. 1-27). Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Millî Eğitim Bakanlığı [MEB], (2006). İlköğretim sosyal bilgiler dersi 6.sınıflar öğretim programı ve kılavuzu. MEB Yayınları.
• Millî Eğitim Bakanlığı [MEB], (2018). Sosyal bilgiler dersi öğretim programı (ilkokul ve ortaokul 4, 5, 6 ve 7. Sınıflar). MEB Yayınları.
• NCSS (1994). Curriculum standards for social studies: Expectations of excellence. Washington DC: National Council for the Social Studies.
• Pandhiani, S. M., Memon, R. A., Qureshi, M. B., & Memon, S. (2016). Construction of cultural values and ideology in social studies textbooks: a critical discourse analytical perspective. The Women-Annual Research Journal of Gender Studies, 8(8), 26-39.
• Pekuslu, M. N. (2019). 5. Sınıf Sosyal Bilgiler Öğretimine Yönelik Öğretmen Görüşleri (Isparta İli Örneği)(Yüksek Lisans Tezi). Denizli: Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Ana Bilim Dalı.
• Safran, M. (2015). Sosyal Bilgiler Öğretimine Bakış. A. Ö. Bayram Tay içinde, Özel Öğretim Yöntemleriyle Sosyal Bilgiler Öğretimi (s. 2-16). Ankara: Pegem Akademi.
• Savage, T. V., & Armstrong, D. G. (2007). Effective teaching in elementary social studies. (6th ed.). New Jersey, Pearson & Merrill Prentice Hall.
• Superka, D.P., & Johnson, P.L. (1975). Values Education: Approaches and Materials. (ERIC Document Reproduction Service No: ED103284).
• Şahin, E. (2019). Ortaokul ve İmam Hatip Ortaokulu Sosyal Bilgiler 6 Ders Kitabı. Ankara: Anadol Yayıncılık.
• Şimşek, H., & Yıldırım, A. (2005). sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Türk Dil Kurumu [TDK]. (2023). Değer. Erişim adresi: https://sozluk.gov.tr/
• Ulusoy, K. (2019). Değerli Bir Kavram Olarak 'Değer ve Değerler Eğitimi'. K. U. Refik Turan içinde, Farklı Yönleriyle Değerler Eğitimi (s. 2-15). Ankara: Pegem Akademi.
• Yılar, M. B., & Çam, İ. D. (2021). Who are we and Who are they The construction of Turkish national identity in textbooks within the context of the Turkish War of Independence . Middle Eastern Studies, 57(6), 880–903.
• Yılar, M. B., & Tomal, N. (2018). Sosyal bilgiler dersi ve yenilenen ders öğretim programı. A. Uzunöz ve V. Aktepe (Ed.), Özel Öğretim Yöntemleri-Cilt 2 içinde (s. 1-42). Pegem Akademi.
• Yıldırım , C., Kaplan, F., Kuru, H., & Yılmaz, M. (2019). Ortaokul ve İmam Hatip Ortaokulu Sosyal Bilgiler 6 Ders Kitabı. Ankara: Meb Yayınevi.