Concept Crisis in Analyzing Qualitative Data: A Theoretical Analysis

Yıl 2025, Cilt: 16 Sayı: 1, 299 - 316, 25.04.2025

İdil Dayanan Uğur , Ahmet Saylık

https://doi.org/10.54558/jiss.1478526

Öz

Aim: This study aims to elucidate the similarities and differences between two commonly used qualitative data analysis methods, namely content analysis and thematic analysis, to address the conceptual confusion in the literature and provide a resource to support qualitative researchers.
Method: In this research modeled with the qualitative research method, the basic sources regarding the documentation data collection approach and qualitative data analysis were examined, inferences were made by comparing the data analysis techniques of the qualitative studies in the literature, and the obtained information was presented as a compilation study.
Findings: Examination of qualitative research in the literature reveals that while qualitative data are often analyzed using content analysis, the specific technique employed in each qualitative data analysis is not consistently labeled as thematic, descriptive, or textual analysis, leading to blurred distinctions. Additionally, there is limited emphasis on the fundamental assumption (inductive-deductive) underlying the analysis process.
Imlications: The usage of content analysis varies depending on the researcher and the nature of the study. The diverse classifications of content analysis by field researchers indicate that these analysis types can be utilized as independent analytical techniques.
Originality: In qualitative data analysis, content analysis is essentially used in two ways: inductive and deductive. The process of content analysis, which involves moving from generated codes to themes and categories, is considered inductive, while developing categories and themes based on existing theories or frameworks is regarded as deductive. This finding demonstrates the originality of the research.

Anahtar Kelimeler

Qualitative data analysis , data interpretation , content analysis , thematic analysis.

Nitel Verilerin Analizinde Kavram Bunalımı: Teorik Bir Çözümleme

Öz

Amaç: Bu çalışmanın amacı, nitel veri analizinde sıklıkla kullanılan nitel içerik analizi ile tematik analize ilişkin benzerlik ve farklıları ortaya koyarak alanyazındaki kavram karmaşasına dikkat çekmek, bu kavram karmaşasını çözümlemek ve nitel araştırmacılara destek olacak bir kaynak oluşturmaktır.
Yöntem: Nitel araştırma yöntemi ile modellenen bu araştırmada, dokümantasyon veri toplama yaklaşımı ile nitel veri analizine ilişkin temel kaynaklar incelenmiş, literatürde yer alan nitel araştırmaların veri çözümleme teknikleri karşılaştırılarak çıkarımlarda bulunulmuş ve elde edilen bilgiler derleme çalışması olarak sunulmuştur.
Bulgular: Alanyazındaki nitel araştırmalar incelendiğinde, elde edilen nitel verilerin içerik analizi ile çözümlendiği ancak her nitel veri çözümlemesinde kullanılan içerik analizi tekniğinin tematik, betimsel veya metin analizi şeklinde nitelendirilmediği; bu ayrımın sınırlarının belirsizleştiği anlaşılmaktadır. Ayrıca çözümlemeler esnasında benimsenmesi gereken, analizlerin hangi temel varsayıma göre (tümevarımsal-tümdengelimsel) şekillendiği vurgusu oldukça sınırlıdır.
Sonuç: İçerik analizinin kullanımı, araştırmacı ve yapılan araştırmanın özelliğine göre farklılaşmaktadır. Alan araştırmacılarının veri çözümlemede içerik analizini; tematik analiz, betimsel analiz veya metin analizi şeklinde nitelemeleri bu analiz türlerinin bağımsız birer çözümleme tekniği olarak kullanılabileceklerini göstermektedir.
Özgünlük: Nitel veri çözümlemelerinde içerik analizinin tümevarımsal ve tümdengelimsel olmak üzere temelde iki yönlü kullanımı söz konusudur. İçerik çözümleme sürecinin oluşturulan kodlar sisteminden tema ve kategorilere ulaşmayı içermesi tümevarımsal; araştırmanın mevcut teori veya çerçevelere dayalı kategoriler ve temalar geliştirmeyi içermesi ise tümdengelimsel olarak nitelendirilir. Varılan bu sonuç araştırmanın özgünlüğünü ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

Nitel veri analizi , veri çözümlemesi , içerik analizi , tematik analiz

Kaynakça

• Aktaş, E. & Uzuner-Yurt, S. (2015). Türkçe eğitimi alanındaki makale özetlerine yönelik bir içerik analizi. International Periodical forThe Languages, Literature and History of Turkishor Turkic, 10(7), 73-96. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.8121
• Ando, H., Cousins, R. & Young, C. (2014). Achieving saturation in thematic analysis: Development and refinement of a codebook. Comprehensive Psychology. https://doi.org/10.2466/03.CP.3.4
• Armborst, A. (2017). Thematic proximity in content analysis. Sage Open, 7(2), 1-11. https://doi.org/10.1177/2158244017707797
• Aydoğdu, H. (2019). Mobil öğrenme ile ilgili araştırmaların eğilimleri: Bir içerik analizi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Fırat Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Elazığ.
• Bağ, H. & Çalık, M. (2017). İlköğretim düzeyinde yapılan argümantasyon çalışmalarına yönelik tematik içerik analizi. Eğitim ve Bilim, 42(190), 281-303. http://dx.doi.org/10.15390/EB.2017.6845
• Balcı, A. (2022). Sosyal Bilimlerde Araştırma: Yöntem Teknik ve İlkeler (10. Baskı). Ankara: Pegem Akademi. Boyatzis, R. E. (1998). Transforming Qualitative Information: Thematic Analysis and Code Development. Sage Publigation.
• Braun, V. ve Clarke, V. (2019). Psikolojide tematik analizin kullanımı. (S. N. Şad, N. Özer- A. Atli, Çev.). Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi-Journal of Qualitative Research in Education, 7(2), 873-898. https://doi.org/10.14689/issn.2148-2624.1.7c.2s.17m
• Comte, A. (1830/1998). The Positive Philosophy of Auguste Comte (F. Ferré, Ed.). Transaction Publishers.
• Corbetta, P. (2003). Social Research: Theory, Methods and Techniques. London: Sage Publication.
• Corbin, J. &Strauss, A. (2015). Basics of Qualitative Research. London: Sage Publications.
• Corry, M., Ianacone, R. & Stella, J. (2014). Understanding online teacher best practices: A thematic analysis to improve learning. E-Learning and Digital Media, 11(6), 593-607. https://doi.org/10.2304/elea.2014.11.6.593
• Creswell, J. W. (2007). Qualitative Inquiry Research Design: Choosing among Five Approaches. Thousand Oaks: Sage Publications.
• Creswell, J. W. (2016). 30 Essential Skills for the Qualitative Researcher. Thousand Oaks: Sage Publications.
• Creswell, J. W. (2017). Araştırma Deseni: Nitel, Nicel ve Karma Yöntem Yaklaşımları (3. Baskı). (S.B. Demir, Çev.). Ankara: Eğiten Kitap Yayıncılık.
• Creswell, J.W. (2021). Nitel Araştırma Yöntemleri: Beş Yaklaşıma Göre Nitel Araştırma ve Araştırma Deseni. Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Denzin, N. K. & Lincoln, Y. S. (2005). The Sage Handbook of Qualitative Research. Thousand Oaks: Sage Publications.
• Dey, I. (1993). Qualitative Data Analysis: A User-Friendly Guide for Social Scientists. London: Routledge Publications.
• Dinçer, S. (2018). Content analysis in scientific research: Meta-analysis, meta-synthesis, and descriptive content analysis. Bartın University Journal of Faculty of Education, 7(1), 176-190. https://doi.org/10.14686/buefad.363159
• Feyerabend, P. (1975). Against Method: Outline of an Anarchistic Theory of Knowledge. New York: Verso.
• Flyvbjerg, B. (2001). Making Social Science Matter: Why Social Inquiry Fails and How it Can Succeed Again. Cambridge: Cambridge University Press.
• Foucault, M. (1972). The Archaeology of Knowledge and the Discourse on Language. New York: Pantheon.
• Garfinkel, H. (1697). Studies in Ethnomethodology. New Jersey: Prentice-Hall.
• Günbatar, S. A. & Tabar, V. (2019). Türkiye’de gerçekleştirilen STEM araştırmalarının içerik analizi. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(1), 1054-1083. http://dx.doi.org/10.23891/efdyyu.2019.153
• Günbayı, İ. (2019). Nitel araştırmada veri analizi: Tema analizi, betimsel analiz, içerik analizi ve analitik genelleme. Retrieved from: https://www.nirvanasosyal.com/h-392-nitel-arastirmada-veri-analizi-tema-analizi-betimsel-analiz-icerik-analizi-ve-analitik-genelleme.html [Güncelleme Tarihi: 03.02.2020; Erişim Tarihi: 14.01.2023].
• Habermas, J. (2017). Bilgi ve İlgi. İstanbul: İletişim Yayınları. (Orijinal eser 1968’de yayımlanmıştır.)
• Jung, C. S. & Levitin, H. (2002). Using a simulation in an ESL classroom: A descriptive analysis. Simulation & Gaming, 33(3), 367-375. https://doi.org/10.1177/104687810203300311
• Kahyaoğlu, M. (2016). Türkiye’de çevre eğitimi üzerine yapılan araştırmalar: Bir içerik analizi çalışması. Marmara Coğrafya Dergisi, 0(34), 50-60. Retrieved from: https://dergipark.org.tr/en/pub/marucog/issue/24661/260862
• Karadağ, E. (2009). Eğitim bilimleri alanında yapılmış doktora tezlerinin tematik açıdan incelemesi. Ahi Evran Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(3), 75-87. Retrievedd From: https://dergipark.org.tr/en/pub/kefad/issue/59508/855693
• Kluver, H. (2009). Measuring ınterest group ınfluence using quantitative text analysis. European Union Politics, 10(4), 535–549. https://doi.org/10.1177/1465116509346782
• Krippendorff, K. (2004). Reliability in content analysis: Some common misconceptions and recommendations. Human Communication Research, 30(3), 411-433. https://doi.org/10.1111/j.1468-2958.2004.tb00738.x
• Kuhn, T. S. (2021). Bilimsel Devrimlerin Yapısı (N. Kuyaş, Çev.). İstanbul: Alfa Yayıncılık. (Orijinal eser 1962’de yayımlanmıştır.)
• Lakatos, I. (2014). Bilimsel Araştırma Programlarının Metodolojisi. Ankara: Fol Kitap. (Orijinal eser 1978’de yayımlanmıştır.)
• Mark, M. M., Henry, G. T. & Julnes, G. (1998). A realist theory of evaluation practice. New Directions for Evaluation, 1998(78), 3-32. https://doi.org/10.1002/ev.1098
• Merriam, S. B. (2018). Nitel Araştırma: Desen ve Uygulama İçin Bir Rehber. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Miles, M. B. & Huberman, A. M. (2021). Nitel Veri Analizi. Ankara: Pegem Akademi.
• Miles, M. B., Huberman, A. M. & Saldana, J. (2014). Qualitative Data Analysis: A Methods Sourcebook. Thousand Oaks: Sage Publication.
• Mills, S. (2004). Discourse. London: Routledge.
• Neuman, W. L. (2022). Toplumsal Araştırma Yöntemleri: Nicel ve Nitel Yaklaşımlar (8. Baskı). (Ö. Akkaya, Çev.). Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Parsons, T. (1991). The Social System. London: Routledge.
• Patton, M. Q. (2018). Nitel Araştırma ve Değerlendirme Yöntemleri (2. Baskı). (Mesut Bütün-Selçuk Beşir Demir, Çev.). Ankara: Pegem Akademi.
• Polat, S. & Ay, O. (2016). Meta-sentez: Kavramsal bir çözümleme. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 4(2), 52-64. Retrieved From: https://dergipark.org.tr/en/pub/enad/issue/32040/354541
• Popper, K. (2022). Bilimsel Araştırmaların Mantığı. (İ. Aka-İ. Turan, Çev.). Ankara: Yapı Kredi Yayınları.
• Porta, D. D. & Keating, M. (2019). Sosyal Bilimlerde Yaklaşımlar ve Metodolojiler: Çoğulcu Bir Perspektif (2. Bakı). (S. Gürses, Çev.). İstanbul: Küre Yayınları.
• Proudfoot, K. (2023). Inductive/deductive hybrid thematic analysis in mixed methods research. Journal of Mixed Methods Research, 17(3), 308-326 https://doi.org/10.1177/15586898221126816.
• Punch, K. F. (2011). Sosyal Araştırmalara Giriş: Nitel ve Nicel Yaklaşımlar (2. Baskı). (D. Bayrak, H. B. Arslan-Z. Akyüz, Çev.). Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Robson, C & McCartan, K. (2022). Gerçek Dünya Araştırması (3. Baskı). (Ş. Çınkır-N. Demirkasımoğlu, Çev.). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Schwandt, T. A. (1994). Constructivist, interpretivist approaches to human inquiry. In N. K. Denzin & Y. S. Lincoln (Eds.), Handbook of qualitative research (pp. 118–137). Thousand Oaks: Sage Publications.
• Şeref, İ. (2020). Etkinliklere dayalı ontolojik metin analizi yönteminin yedinci sınıf öğrencilerinin şiir çözümleme başarılarına etkisi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 28(1), 267-285. https://doi.org/10.24106/kefdergi.3555
• Taylan, H. H. (2011). Sosyal bilimlerde kullanılan içerik analizi ve söylem analizinin karşılaştırılması. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (BUSBED), 1(2), 63-76. http://busbed.bingol.edu.tr/en/download/article-file/433565
• Taylor, G. W. & Ussher, J. M. (2001). Making sense of S&M: A discourse analytic account. Sexualities, 4(3), 293-314. https://doi.org/10.1177/136346001004003002
• Teddlie, C. & Tashakkori, A. (2008). Foundations of Mixed Methods Research: Integrating Quantitative and Qualitative Approaches in the Social and Behavioral Sciences. Los Angeles: Sage Publications.
• Turğut, S (2021). Ankara üniversitesi eğitim bilimleri fakültesi dergisindeki eğitimin sosyal, tarihi ve felsefi temelleri ile ilgili makalelerin içerik analizi (Yayımlanmamış Yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Ültay, E., Akyurt, H. & Ültay, N. (2021). Sosyal bilimlerde betimsel içerik analizi. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, (10), 188-201. https://doi.org/10.21733/ibad.871703
• Wolcott, H. F. (2009). Writing up Qualitative Research. Thousand Oaks: Sage Publications.
• Yıldırım A. & Şimşek, H. (2013). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.