Türkiye’nin Büyükşehir Belediyesi Sistemi:1982-2015

Yıl 2016, Cilt: 7 Sayı: 1, 903 - 926, 01.12.2016

Hüseyin Özgür , Pınar Savaş Yavuzçehre

Öz

Çalışmanın amacı, 1982-2015 yılları arası büyükşehir belediyeleri hakkındaki mevzuatı ana hatlarıyla aktarırken çeşitli dönemlerdeki uygulamalardan da yararlanarak büyükşehir belediye sistemini ortaya koymaktır. Yöntem olarak, kanunlar, kanun hükmünde kararnameler, ikincil düzenlemeler, kanun teklifleri ve taslakları kullanılmaktadır. Kuruluş ve sınırlar, organlar, görev ve yetkiler, teşkilat, gelir ve giderler büyükşehir belediye sisteminin unsurları olarak tartışılmaktadır. Türkiye 1984’e dek gerçek bir metropoliten alan ve büyükşehir belediye yönetimine sahip olmamaktan muzdaripti. Bugün, Türkiye’de büyükşehir belediyesi sistemi, 30 yılı aşan geçmişi, 30 ilde uygulanıyor olması, ülke nüfusunun yüzde 70’den fazlasını kapsamasının etkisiyle Dünya’da nispeten olgunlaşmış, kapsamlı sistemlerden birisi haline gelmiştir.Çok sayıda metropoliten alan veya büyükşehir belediyesine sahip ülkelerle karşılaştırınca, Dünyadaki örneklerinin tersine, Türkiye’deki sistem tek bir Kanuna dayalıdır ve 2004 sonrasında sıklıkla değişmektedir.

Anahtar Kelimeler

Büyükşehir Belediyesi, 3030-5216- 6360 sayılı Kanunlar

Turkish Metropolitan Municipality System: 1982-2015

Öz

The purpose of this study is to analyze main legal regulations of the metropolitan municipality system in the light of cases and practices during 1982-2015 period. Acts, government decrees, decrees in the power of law, secondary legislationsand draft bills are used as methods of analysis. It is argued that the establishment of charters, borders, organs, duties-responsibilities, organization,income and expenses as main parts of metropolitan municipality system. Until 1984 Turkey suffered from the lack of a real metropolitan area management system and any metropolitan municipalities. Turkey became one of the countries with a relatively ripen and comprehensive metropolitan municipality system with 30 years of history, having the application of the system in 30 provinces and containing more than %70 percent of nations population today. Comparing with other countries that have significant number of metropolitan areas or municipalities, a single act regulates all Turkey’s metropolitan municipalities and the system changes frequently since 2004.

Anahtar Kelimeler

Metropolitan municipality, Acts numbered 3030-5216-6360

Kaynakça

• Al, H. (1996). “Cumhuriyet dönemi belediyeciliğinin tarihsel gelişimi”, (Ed. V. Akyüz ve S. Ünlü), İslam Geleneğinden Günümüze Şehir ve Yerel Yönetimler, Cilt II, İstanbul: İlke Yayınları, s. 21-57.
• Aydınlı, H.İ. (2003). 1980 sonrası Türk belediye sisteminde yeni liberal ve desentralist eğilimler, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5 (1), 73-86.
• Aytaç, F. (1990). Belediye Kanununun oluşumu uygulanması ve değişiklikler, Türk Belediyeciliğinde 60. Yıl Uluslararası Sempozyum, Bildiri ve Tartışmalar, 23-24 Kasım 1990, Ankara: Ankara Büyükşehir Belediyesi, s. 86-107.
• Çınar, T., Çiner, C.U. ve Zengin, O. (2009).Büyükşehir Yönetimi Bütünleştirme Süreci, Türkiye Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü (TODAİE), Ankara.
• Geray, C. (1990). “Belediyelerin Hızlı Kentleşmeye Yenik Düştüğü Dönem (1945-1960)”, Türk Belediyeciliğinde 60. Yıl Uluslararası Sempozyum, Bildiri ve Tartışmalar, 23-24 Kasım 1990, Ankara: Ankara Büyükşehir Belediyesi,217-233.
• Geray, C. (2000). Belediye Kurulmasında Uyulacak Ölçütler, Ankara.
• Güler, B. (1987). Büyük kentler için yönetim arayışları, Türk İdare Dergisi, 374, Mart, s. 117-143.
• Hamamcı, C. (1990). “1930-1946 Tek Parti Dönemi belediyeciliği: genel bakış”, Türk Belediyeciliğinde 60. Yıl Uluslararası Sempozyum, Bildiri ve Tartışmalar, 23-24 Kasım 1990,Ankara: Ankara Büyükşehir Belediyesi, 147-158.
• İspir, E. (1982). Kentleşme ve Metropolitan Alan Yönetimi, Ankara: AİTİ Akademisi Yayınevi.
• Kalaycıoğlu, E. (1994). Desantralisation of government, (Ed. M. Heper, A. Evin),Politics in The Third Republic, Oxford: Westview Press, p.86- 100.
• Keleş, R. (2012). Yerinden Yönetim ve Siyaset, 8. Basım, İstanbul: Cem Yayınevi.
• Keleş, R. (1985). “Türkiye’de anakent yönetimi”, Amme İdaresi Dergisi, Cilt 18, Sayı 2, s. 67-82.
• Ortaylı, İ. (1974). Tanzimattan Sonra Mahalli İdareler (1840-1878), Ankara: TODAİE.
• Ortaylı, İ. (1980). Türkiye İdare Tarihi, Ankara: TODAİE.
• Ortaylı, İ. (2000).Tanzimat Devrinde Osmanlı Mahalli İdareleri (1840- 1880), Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Özgür, H., Savaş Yavuzçehre, P. ve Ciğeroğlu, M. (2007).Türkiye’de orta ölçekli ve metropoliten kentsel alanların yönetimi, (Ed. B. Eryılmaz, M. Eken ve M. L. Şen), Kamu Yönetimi Yazıları, Ankara: Nobel Yayın Dağıtım, s. 475-514.
• Tekeli, İ. (2009).Cumhuriyetin Belediyecilik Öyküsü (1923-1990), İstanbul:Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Tekeli, İ., Ortaylı İ. (1978). Türkiye’de Belediyeciliğin Evrimi, (Ed. E. Türkcan) 1. Belediyecilik Araştırma Projesi, Türk İdareciler Derneği Bilimsel Araştırma Dizisi -2, Ankara: Ayyıldız Matbaası.
• TEPAV (2012). http://www.tepav.org.tr/upload/files/haber/1354287682- 2.6360_Sayili_Yasaya_Gore_Belediyelerin_Genel_Butce_Vergi_Gelirl erinden_Alacaklari_Paylar.pdf(Erişim Tarihi: 30.10.2015)
• Tuzcuoğlu, F. (2007). Metropoliten yönetim nereye? (Ed.H.Özgür ve M. Kösecik),Yerel Yönetimler Üzerine Güncel Yazılar –II: Uygulama, Ankara: Nobel Yayın Dağıtım, s.48-63.
• Tüten, Ş. (1969). Metropoliten idarenin özellikleri ve İstanbul ve İzmir metropoliten belediye idareleri ön araştırması hakkında açıklama, Türkiye’de Metropoliten İdareler, Tebliğler ve Tartışmalar,19-20-21 Nisan 1969, Türk Belediyecilik Derneği, No: 22, Ankara: Şenyuva Matbaası, s. 25-50.
• Ulusoy, A. ve Akdemir, T. (2006). Mahalli İdareler: Teori – Uygulama – Maliye (4. Baskı), Ankara: Seçkin Yayınevi.
• Yaşamış, F.D. (1995). Büyükşehir sorunsalı, Amme İdaresi Dergisi, 1 (28), Mart, s. 93-111.