Faiz Dışı Fazla Ve Bazı Bütçe Verileri Arasında Nedensellik İlişkisi

Yıl 2016, Cilt: 7 Sayı: 1, 301 - 322, 01.12.2016

Hayrettin Tüleykan

Öz

Krizler reformlar için fırsat zemini oluşturmakta, reform kararlarının alınmasını ve uygulanmasını kolaylaştırmaktadır. 2001 yılında ülkemizde yaşanan ekonomik kriz bu anlamda reform fırsatını da beraberinde getirmiştir. Dervişle başlayıp daha sonra devam ettirilen bir dizi reform silsilesi ülkemizde sağlam bir kamu mali sistemi ve bankacılık sisteminin oluşturulmasını hedeflemiştir. Mali disiplin kamu harcamalarının kontrol altına alınmasıdır çok küçük finanse edilebilir bütçe açığını ifade etmektedir. Kriz öncesinde kamu sektörü verimsiz çalışan, müflis ve parçalı bir görünüm arz etmekteydi. 1050 Sayılı Muhasebe-i Umumiye kanunu kamu sektörünün tamamını içine alamamakta harcamaların bir kısmı meclis denetiminin dışında gerçekleşmekteydi. Kriz sonrasında mali sistemin sağlam bir zemine oturtulması için mali reformlar yapıldı. Bu çalışmada 2001 sonrası yapılan bu reformların bütçeler ekseninde mali disipline olan etkisi bütçeler çerçevesinde değerlendirilecektir. Faiz dışı fazla ile bazı bütçe kalemleri arasındaki ilişki nedensellik testine tabi tutulmuştur. Faiz Ödemeleri/GSYH, Yatırım Harcamaları/ GSYH, Transfer Harcamaları / GSYH ve Kamu Harcamaları/GSYİH değişkenlerinin MYB Faiz Dışı fazla değişkeninin nedeni olduğu yönünde granger nedenselliğe rastlanmıştır. Ayrıca MYB Faiz Dışı fazla, Genel Yönetim Borç Stoku, Büyüme Oranı, İç Borçlanma Senetleri Faiz Oranı ve TÜFE arasındaki ilişki 2006-2014 dönemi kapsamında nedensellik yönünden incelenmiştir. Granger nedensellik sonuçlarına göre sadece büyüme oranının faiz dışı fazla üzerinde etkili olduğu sonucuna ulaşılmakla beraber uzun dönemde faiz dışı fazla özellikle büyüme ve enflasyon oranları üzerinde etkili olmaktadır

Anahtar Kelimeler

Bütçe, Mali Disiplin, Mali Reform, Ekonomik Kriz

Primary Surplus and Some Budget Items Between Relation of Causality

Öz

Crises form an opportunity basis for reforms and pave the way for making and implementing reform decisions. The 2001 economic crisis in Turkey brought a reform opportunity in its wake. A series of reforms which started with Mr. Dervish, aimed at forming a steady public financial system and banking system in our country. Fiscal discipline is to bring public expenditures under control. Public sector had a non-productive, bankrupt and partial image before crisis. General Accounting Law No. 1050 wasn't inclusive of whole public sector and a substantial part of public expenditures were actualized outside of the parliamentary control. Some financial reforms were made in the after crisis period to eliminate these problems and to strengthen the financial system. In this study the effects of these reforms - made after 2001 - on the fiscal discipline in the budget-axis will be evaluated within the frame of financial-legal regulations and the budget law for the year. Primary surplus between certain budget items are subjected to causality test. Interest Payments/GDP, investment Expenditure/GDP, Transfer Spending/GDP and Public Expenditure/surplus GDP variables is the cause of MYB granger causality were found. Also under the 2006-2014 period, Primary Surplus, General Government Debt Stock, growth rate, interest rates and inflation were investigated for the causal relationship between them. According to the granger causality results just growth rate impact on primary surplus although primary surplus in the long term, effective on especially growth and inflation rates.

Anahtar Kelimeler

Budget, Financial Discipline, Financial Reform, Economic Crises

Kaynakça

• ACAR, F. (2013), “Türkiye Ekonomisine Genel Bakış(2001 2013)”, ÇSGB
• Dergisi, Cilt:1, Sayı:2, Ekim Aralık, s.15-32
• ARDAGNA, S., CASELLİ, F., LANE, T. (2004), Fiscal Discipline and the Cost of Public Debt Service: Some Estimates for OECD Countries,
• Europan Central Bank Workin Paper Series No: 411, Kasım 2004.
• BATIREL, Ö. F, (2008), “Global Ekonomik Kriz Ve Türk Kamu Maliyesi”,
• İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Yıl:7 Sayı:13 Bahar, İstanbul, s.1-9
• BUDİNA, N. & VİNJBERGEN, S. (2008), “Quantitative Approachesto
• Fiscal Sustainability Analysis: A Case Study of Turkey since the Crisis of 2001”, The World Bank Economic Review, November 1
• CEYHAN, M.S, (2004) “Faiz Dışı Fazla Nedir? Türkiye’de Mevcut Faiz
• Dışı Fazla Ve Reel Faizler İle Kamu Borçları Eritilebilir Mi? (Muhtemel Senaryolara Göre Üç Projeksiyon)”, C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt 5, Sayı 2, s.31-46
• ÇELİK, E. F. (2006), “Bir Düzenleyici Reform Aracı Olarak Bütçe Reformu
• Mali Disiplin İçin Performans Yönetimi” Kamu Yönetim Dünyası, Yıl:7, Sayı:27, Temmuz. S.50-63
• CANSIZ, H. “Türkiye’de Devlet Bütçelerinin Değişen Hedefi: Faiz Dışı Fazla Kavramı”, Afyon Kocatepe Üniversitesi İ.İ.B.F Dergisi, Cilt:8, Sayı:1, s.41-65
• DARICI, H. (2004), “Faiz Dışı Fazla niçin yeterli olmuyor?”, Maliye Dergisi, Sayı 146, s.58-68
• DİLEK, Y. P. (2005), Sivil Toplum Bütçeyi İzliyor: 2006 Kamu Bütçesini
• İzlerken Nelere Dikkat Edilmeli?,Tesev Yayınları, Tavaslı matbaacılık, İstanbul DPT, (2000), Kamu Mali Yönetiminin Yeniden Yapılandırılması ve Mali
• Saydamlık Özel İhtisas Komisyonu Rapor, Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı, Ankara. DPT, (2001), Borçlanma, İç Ve Dış Borç Yönetimi Özel İhtisas Komisyonu
• Rapor, Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı, Ankara. DÜNYA BANKASI, (2005) Türkiye’de Dünya Bankası, 1993-2004 Ülke Yardım http://ieg.worldbank.org/Data/reports/turkey_cae_turkish.pdf Tarihi:24.03.2015) Değerlendirmesi, (Erişim
• EMİL F. YILMAZ H.H (2003), “Kamu Borçlanması, istikrar Programları ve Uygulanan Maliye Politikalarının Kalitesi Genel Sorunlar ve Türkiye
• Üzerine Gözlemler” XVIII. Türkiye Maliye Sempozyumu Türkiye’de Kamu Borçlanması (Ekonomik ve Sosyal Etkileri, Beklentiler), Kıbrıs, Mayıs 2003, s.107-162
• GRANGER, C. W. (1988). Some recent development in a concept of causality. Journal of econometrics, 39(1), 199-211.
• GREINER,A., KÖLLER, U., SEMMLER,V., “Debt Sustainability in the Europe an Monetary Union: The ory and Empiricial Evidence for Selected Countries”, Oxford Economic Papers, 59, 2007
• GÜRDAL, T. (2008), Türkiye’de Faiz Dışı Fazla Ve Borçların
• Sürdürülebilirliği (1975-2007 Dönemi), Afyon Kocatepe Üniversitesi
• İ.İ.B.F. Dergisi ,Cilt.10 ,Sayı:2, s.417-442
• JOHANSEN, S.(1991). Estimation and Hypothesis Testing of Cointegration Vectors in Gaussian
• Vector Autore gressive Models, Econometrica, 59, 1551-1580
• İZAK, V. (2009), “Prımary Balance, Publıc Debt And Fıscal Varıables In
• Post socıalıst Members Of The European Unıon”, Pregue Economic Papers, 2, 2009, DOI: 10.18267/j.pep.345 s. 114-130
• KARAASLAN, E. (2011), Kamu Harcama Hukuku, BEKAD. 3. Baskı. Ankara
• MERİÇ, M. (2013),Devlet Borçları, Şafak Matbaacılık, Ankara
• ÖZATAY, F. (2012), Mali Disiplin ve Büyüme: Türkiye Deneyimi, Türkiye’de http://www.tek.org.tr/dosyalar/tasarruflar3.pdf (20.03.2015) Tasarruflar, TEK Yayını,
• SEYİDOĞLU, H. (2003), “Uluslararası Mali Krizler, Imf Politikaları, Az
• Gelişmiş Ülkeler, Türkiye Ve Dönüşüm Ekonomileri”, Doğuş Üniversitesi Dergisi, 4 (2) , 141-156
• SEZGİN, Z. (2013),Avrupa Borç Krizi’nin İzini Sürmek: Mali Disiplin,
• İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimleri Dergisi Yıl:12 Sayı:23 Bahar, s.81-90
• SAK, G. ACAR, O.(2008), İkinci Nesil Reform Sürecinin Öncelikleri
• Ekonomik Sorunlar Dergisi, Dış İşleri Bakanlığı Yayınları,Sayı:28 s.1- SHICK, A. (1998), A Contemporary Approach to Public Expenditure
• Management, Governance, Regulation, and Finance Division, World Bank Institute, 1998
• KANTARCI, B. H. (2008), “Mali Disiplinin Sağlanması Açısından Türkiye
• IMF İlişkilerinin Değerlendirilmesi ”Maliye Dergisi, Sayı:55, Temmuz- Aralık,s.145-158
• KARAKURT B. (2011), “Washington Konsensüsü’nden Küresel Mali Krize
• Mali Disiplin Ve Türkiye’deki Gelişmeler”,Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt: 25, Sayı: 1, s.31-53
• YILMAZ, D. (2008), “Küresel Mali Kriz ve Türkiye Ekonomisine Etkileri:
• Nasıl Başladı, Hangi Aşamadayız?”, Türkiye Ekonomi Kurumu Küresel Kriz ve Bunalım Çalıştayı, 27-28 Aralık, s. 1-13 İNTERNET KAYNAKLARI http://www.kalkinma.gov.tr/Pages/content.aspx?List=182017d5-9d7c-4bef- dc3ff39564f&ID=2&Source=http%3A%2F%2Fwww%2Ekalkinma%
• EK 2: değişen varyans testi Joint test: Chi-sq df Prob. 2762 1905
• EK 3 : Otokorelasyon testi Lags LM-Stat Prob 69772 0395 62063 3751 07569 9126