Doğal ve Kültürel Mirasın Hayati Sorunu: İstisnai Evrensel Değer (UNESCO Dünya Mirası Listesi)

Yıl 2015, Cilt: 6 Sayı: 1, 455 - 472, 01.12.2015

Bilge Kağan Şakacı

Öz

UNESCO insanlık için istisnai değer taşıyan doğal ve kültürel mirasın belirlenmesi ve korunmasını teşvik etmektedir. Ayrıca Dünya Kültürel ve Doğal Mirasın Korunması Sözleşmesi kültürel ve doğal mirasının korunmasına yönelik en önemli hukuki düzenleme niteliğindedir. 2014 itibariyle 161 Taraf Devlete ait 1007 Dünya Mirası bulunmaktadır. 1007 yerin 779’u kültürel, 197’si doğal ve 31’i karma varlıktır. Eğer bir varlık on kriterden bir veya daha fazlasını karşılıyor ise Komite bu varlığın istisnai evrensel değere sahip olduğunu kabul eder.Bir varlığın istisnai değere sahip olduğunun düşünülmesi için bir varlığın özgünlük ve /veya bütünlük şartlarını karşılaması ve korunmasının sağlanması için yeterli muhafazaya ve yönetime sahip olması gereklidir. İstisnai evrensel değer, ulusal sınırları aşan ve tüm insanlığın bugünkü ve gelecek kuşakları için ortak öneme sahip bir doğal ve/veya kültürel önemi ifade etmektedir. Çalışmanın amacı istisnai evrensel değeri analiz etmektir. Çalışma literatür taraması kaynaklı teorik bir çalışmadır. Makaledeki tartışmada birincil veri kaynağı olarak Dünya Kültürel ve Doğal Mirasın Korunması Sözleşmesi ile Dünya Mirası Konvansiyonunun Uygulanmasına Yönelik İşlevsel İlkeler kullanılırken, araştırma aynı zamanda konu ile ilgili ikincil kaynakların kullanımıyla güçlendirilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Doğal Miras, Kültürel Miras, UNESCO, İstisnai Evrensel Değer

Natural and Cultural Heritage’s Vital Problem: Outstanding Universal Value (UNESCO World Heritage List)

Öz

UNESCO seeks to encourage the identification and protection of natural and cultural heritage, considered to be outstanding value to humanity. Convention Concerning the Protection of the World Cultural and Natural Heritage is the most important legal document about cultural and natural heritage. As of 2014, there are a total of 1007, World Heritage Sites located in 161 different states around the world. Of the 1007 sites, 779 are cultural, 197 are natural and 31 are mixed properties. The Committee considers a property as having outstanding universal value if the property meets one or more of the ten criteria. Moreover, a property must also meet the conditions of authenticity and/or integrity and must have an adequate protection and management system to ensure its safeguarding. Outstanding Universal Value means natural and/or cultural significance which is so exceptional as to transcend national boundaries and to be of common importance for present and future generations of all humanity. The aim of the study is to analyse outstanding universal value. The study is a theoretical one that is rooted in the related literature. While the convention concerning the protection of the world cultural and natural heritage along with operational guidelines for the implementation of the World Heritage Convention are the primary data source for the discussions, the research also uses secondary sources to strengthen the arguments of this article.

Anahtar Kelimeler

Natural Heritage, Cultural Heritage UNESCO, Outstanding Universal Value

Kaynakça

• Ahunbay, Z. (2012). UNESCO Dünya Miras Listesi ve Miras Yönetimine Etkisi. D. Ü. Asu Aksoy içinde, Kültürel Miras Yönetimi (s. 125-142). Eskişehir: T.C. Anadolu Üniversitesi Yayını .
• Akdoğan, K.N. (2010). Dünya Miras Alanlarının Yönetiminde Turizmin Etkinliği, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Akipek, S. (2001). Dünya Kültürel ve Doğal Mirasının Korunmasına Dair Sözleşme'nin Değerlendirilmesi. Ankara Hukuk Fakültesi Dergisi, 50(4): 13-39.
• Akpınar, E. (2007). Türkiye‟nin Dünya Mirası Listesi'ndeki Yeri ve Yeni Bir Aday Önerisi. Erzincan Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(1): 81-106.
• Bandarin, F. (2007). World Heritage - Challenges for the Millennium, Labadi, S., UNESCO World Heritage Center, Paris, pp. 32.
• Başlar, K. (2011). Kırkıncı Yılında Dünya Mirası Sözleşmesi (1972-2012). Uluslararası Hukuk ve Politika, 7(27): 25-52.
• Cleere, H.(2006). Foreword. Managing World Heritage Sites, Leask, A.,
• Fyall, A., Butterworth – Heinemann, Oxford, xxi.
• Dostoğlu, N. (2014). Bursa UNESCO Dünya Mirası Listesi'nde. Bursa'da Zaman, 11: 2-7.
• Dünya Kültürel ve Doğal Mirasının Korunması Sözleşmesi, 1972. Dünya Miras Listesi‟nde Türkiye, “http://www.unesco.org.tr/dokumanlar/somutkulturelmiras/miras_listesi_tr. pdf”
• Dünya Mirası Merkezi (2008). Dünya Mirası Konvansiyonunun Uygulanmasına Yönelik İşlevsel İlkeler, Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü, Dünya Kültürel ve Doğal Mirasının Korunması İçin Hükümetler Arası Komite, 2008
• Ekinci, Y. (2012). Dünya Mirası Nedir? Nasıl Girilir? Nasıl Kalınır? http://www.worldheritageturkey.com/tr/detail/20/dosyalar/258/yasagul- ekincibr-dunya-mirasi-nedir-nasil-girilir-nasil-kalinir.html.
• Gülersoy, N.Z. (2012). Dünyada ve Türkiye‟de Alan Yönetimi Tanımı ve Örnekleri, D.Ü. Asu Aksoy içinde, Kültürel Miras Yönetimi (s. 93-124). Eskişehir, T.C. Anadolu Üniversitesi Yayını.
• Güneş, A.M. (2011). Dünya Mirası Sözleşmesi'ne Kısa Bir Bakış. İstanbul Barosu Dergisi, 85(6): 141-158.
• Gürsakal, N. (2014). Dünya Mirası Bursa. Bursa'da Zaman, 11: 24-25. Karar 6 EXT.COM 5.1
• http://whc.unesco.org/archive/6extcom.htm#6extcom5-1
• Kiper, H.P. (2004). Küreselleşme Sürecinde Kentlerin Tarihsel-Kültürel Değerinin Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Örneği, Yayınlanmamış
• Reser, J.P., Bentrupperbaumer, J.M. (2005). What and Where are Environmental Values? Assessing the Impacts of Current Diversity of Use of „Environmental‟ and „World Heritage‟ Values”, Journal of Environmental Psychology, 25: 125-146.
• Rodwell, D.(2002). The World Heritage Convention and the Exemplary Management of Complex Heritage Sites, Journal of Architectural Conservation, 8(3): 40-60.
• Soysal A. (2005). Birinci, İkinci Körfez Savaşları ve Çevre, Irak’ta Savaş ve Sağlık, Türk Tabipleri Birliği Yayınları, Ankara, s. 47-53.
• T.C Kültür ve Turizm Bakanlığı (2014). Dünya Mirasında Türkiye, Ankara.
• Torcu, D. (2013). UNESCO Türkiye Milli Komisyonu 4. Türksoy Üye Devletleri UNESCO Milli Komisyonları Toplantısı, 2. Kültürel ve Doğal Miras Semineri. Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Kurumu, UNESCO Türkiye Milli Komisyonu.
• Türkoğlu, G. (tarih yok). UNESCO Nezdinde Türkiye Daimi Temsilcisi Büyükelçi Gürcan Türkoğlu'nun Aktüel Arkeoloji Dergisine Verdiği Mülakat. Aktüel Arkeoloji - www.aktuelarkeoloji.com.tr/?/=942.
• URL1. World Heritage List, http://whc.unesco.org/en/list/
• URL2. UNESCO Dünya Miras Kavramı, İstanbul Sit Alanları Alan Yönetimi Başkanlığı, www.alanbaskanligi.gov.tr/unesco_dunya_miras_kavram%C4%B1.html
• Ünder, H. (1996). Çevre Felsefesi, Ankara: Doruk Yay.
• Yıldırım, A.E. (2014). Doha‟daki UNESCO Dünya Miras Komitesi Toplantısı‟ndan İzlenimler. Arkitera,
• http://www.arkitera.com/gorus/531/dohadaki-unesco-dunya-miras-komitesi- toplantisindan-izlenimler.