Elektrik Piyasasında Kurumsal Yapı, Reformlar ve Yenilenebilir Enerji: Analiz ve Gelecek Perspektifleri

Yıl 2024, , 1489 - 1505, 01.12.2024

İbrahim Halil Demirel , Şahnaz Tiğrek

https://doi.org/10.21597/jist.1502560

Öz

Bu çalışmada, 2001 yılından itibaren Türkiye’nin elektrik piyasasının kurumsal yapısı ve bu yapıdaki reformlar detaylı bir şekilde ele alınmaktadır. Çalışmanın hedefi, liberalleşen piyasa yapısının yenilenebilir enerjiye olan etkilerini ve bu alandaki düzenlemeleri analiz ederek enerji üretimi ve tüketiminin piyasa fiyatlarına nasıl yansıdığını ortaya koymaktır. Literatüre katkı sağlamak amacıyla, elektrik piyasasındaki fiyatlandırma mekanizmaları, piyasa dinamikleri ve yenilenebilir enerjiye yönelik desteklerin etkileri kapsamlı bir şekilde incelenmiştir. Analizler sonucunda, piyasa fiyatlarının istihdam oluşturma, dışa bağımlılığın azaltılması, teknoloji ve ürün ihracatı perspektifleri doğrultusunda belirlenmesi gerektiği vurgulanmaktadır. Ayrıca, uzun vadeli enerji politikası hedefleri, talep beklentileri ve sistem maliyet gelişimi bağlamında farklı teknolojiler ve ağlar için üretim kapasitesinin entegre senaryo planlamasının önemi üzerinde durulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Elektrik, Enerji piyasası, Yenilenebilir enerji, Kurumsal yapı, Elektrik fiyatlandırma

Institutional Structure, Reforms, and Renewable Energy in the Electricity Market: Analysis and Future Perspectives

Öz

This study thoroughly examines the institutional structure of Turkey’s electricity market and the reforms within this structure since 2001. The aim of the study is to analyze the effects of the liberalizing market structure on renewable energy, the regulations in this field, and how energy production and consumption are reflected in market prices. To contribute to the literature, the study comprehensively investigates the pricing mechanisms in the electricity market, market dynamics, and the impacts of supports for renewable energy. The analyses emphasize the necessity of setting market prices in line with perspectives on job creation, reduction of external dependence, and technology and product exportation. Additionally, the importance of integrated scenario planning for production capacity across different technologies and networks is highlighted in the context of long-term energy policy objectives, demand expectations, and system cost developments.

Anahtar Kelimeler

Electricity, Energy market, Renewable energy, Institutional structure, Electricity pricing

Kaynakça

• Adolfsen, F., K., Friderike, E.M., Lis and S., & Tobias. (2024). The impact of the war in Ukraine on euro area energy markets, Europen Central Bank (ECB) Economic Bulletin, Issue 4/2022. Erişim adresi: https://www.ecb.europa.eu/press/economicbulletin/focus/2022/html/ecb.ebbox202204_01~68ef3c3dc6.en.html, (Erişim tarihi: 03 Mayıs, 2024).
• Altınbilek, H. D., Bayram, M., & Hazar, T. (1999). The new approach to development project-induced resettlement in Turkey. Journal of Water Resources Development, 15(3), 291-300. https://doi.org/10.1080/07900629948817.
• Attanayake K., Wickramage I., Samarasinghe U., Ranmini Y., Ehalapitiya S., Jayathilaka R., et al. (2024). Renewable energy as a solution to climate change: Insights from a comprehensive study across nations. Plos One 19(6):e0299807. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0299807.)
• Bademli, I. (2013) Turkey:regulations in the new turkish electricity market law regarding the organised wholesale power markets. Retrieved 11 06, 2013, from Mondaq: Erişim adresi: http://www.mondaq.com/x/241894/Commodities+Derivatives+Stock+Exchanges/Regulations+In+The+New+Turkish+Electricity+Market+Law+Regarding+The+Organised+Wholesale+Power+Markets, (Erişim tarihi: 29 Mayıs, 2013).
• Barbaros, E., Aydin, I., & Celebioglu K. (2021). Feasibility of pumped storage hydropower with existing pricing policy in Turkey. Renewable and Sustainable Energy Reviews, 136, 110449. https://doi.org/10.1016/j.rser.2020.110449.
• Deloitte. (2010). Turkish electricity market: developments and expectations 2010-2011. Deloitte Türkiye.
• Demirdizen, H. G. (2013). Market development of renewable energy in Turkey (Master’s Thesis). Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi.
• DPT, Devlet Planlama Teşkilatı. (2024). Elektrik enerjisi piyasası ve arz güvenliği strateji belgesi. Erişim adresi: https://ww4.ticaret.edu.tr/enerji/wp-content/uploads/sites/79/2015/11/Elektrik-Enerjisi-Piyasas%C4%B1-Ve-Arz-G%C3%BCvenli%C4%9Fi-Strateji-Belgesi.pdf, (Erişim tarihi: 20 Mayıs, 2024).
• EPDK, Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu. (2022). Elektrik Piyasasi Sektör Raporu (Ocak).
• EPDK, Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu. (2024a) Erişim adresi: https://www.epdk.gov.tr, (Erişim tarihi: 23 Mayıs, 2024).
• EPDK, Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu. (2024b). Erişim adresi: https://www.epdk.gov.tr/Detay/Icerik/2-8129/-dengeleme-guc-piyasasi-kapsaminda-etiket-degerle, (Erişim tarihi: 10 Mayıs, 2024).
• EPDK, Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu. (2024c). Elektrik piyasası YEKDEM listesi. Erişim adresi: https://www.epdk.gov.tr/detay/icerik/3-0-72/elektrikyekdem, (Erişim tarihi: 02 Mayıs, 2024).
• EPİAŞ, Enerji Piyasaları İşletme A.Ş. (2024a) YEKDEM 2023 fiyat tarifesi. Erişim adresi: https://www.epias.com.tr/tum-duyurular/piyasa-duyurulari/elektrik/kayit-ve-uzlastirma/01-07-2021-tarihinden-31-12-2030-tarihine-kadar-isletmeye-girecek-yek-belgeli-yenilenebilir-enerji-kaynaklarina-dayali-elektrik-uretim-tesisleri-icin-uygulanacak-fiyatlar-hk-4, (Erişim tarihi: 02 Mart, 2024).
• EPİAŞ, Enerji Piyasaları İşletme A.Ş. (2024b). Erişim adresi: https://seffaflik.epias.com.tr/home (Erişim tarihi: 15 Ocak, 2024).
• ETBK, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı. (2022). Türkiye Ulusal Enerji Planı (2022).
• ETKB, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı. (2024a). Tarihçe. Erişim adresi: https://enerji.gov.tr/kurumsal-tarihce, (Erişim tarihi: 23 Mayıs, 2024).
• ETBK, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı. (2024b). Kurulu gücün kaynaklara göre dağılımı, Erişim adresi: https://enerji.gov.tr/infobank-energy-electricity (Erişim tarihi: 01 Mart, 2024).
• Eurostat. (2023). Electricity price statistics.
• Geman H. ve Roncoroni A. (2006). Understanding the fine structure of electricity prices. The Journal of Business, 79 (3), 1225-1261. https://doi.org/10.1086/500675.
• Guan, Y., Yan, J., Shan, Y. et al. (2023). Burden of the global energy price crisis on households. Nature Energy, 8, 304–316. https://doi.org/10.1038/s41560-023-01209-8.
• IEA, International Energy Agency. (2019). Renewables 2019, Erişim adresi: https://www.iea.org/reports/renewables-2019, (Erişim tarihi: 01 Şubat, 2024.)
• IEA, International Energy Agency. (2021). Turkey 2021-energy policy review. Erişim adresi: www.iea.org (Erişim tarihi: 24 Eylül, 2022)
• IEA, International Energy Agency. (2022a). Electricity Market Report-January 2022. Erişim adresi: www.iea.org (Erişim tarihi: 24 Kasım, 2022)
• IEA, International Energy Agency. (2022b). Energy Efficiency 2022. Erişim adresi: www.iea.org (Erişim tarihi: 24 Eylül, 2023)
• IEA, International Energy Agency. (2023a). Renewables 2023. Erişim adresi: www.iea.org (Erişim tarihi: 10 Şubat, 2024)
• IEA, International Energy Agency. (2023b). World Energy Outlook 2023. Erişim adresi: www.iea.org (Erişim tarihi: 10 Mart, 2024)
• IEA, International Energy Agency. (2023c). World Energy Investment 2023. Erişim adresi: www.iea.org (Erişim tarihi: 01 Mart, 2024)
• IRENA, The International Renewable Energy Agency. (2019). Innovation landscape brief: Increasing time granularity in electricity markets, Abu Dhabi.
• Kaya, F. T. (2012). Worth of Imbalance. Bulletin of Energy Market, pp.17-20.
• Özkaya, Y. S. (2024). Enerji, Su Kaynakları ve Çevre Haber Bülteni, Dışişleri Bakanlığı Yayınları, Sayı XIV, Yenilenebilir Enerji Kaynakları. Erişim adresi: https://www.mfa.gov.tr/yenilenebilir-enerji-kaynaklari.tr.mfa#:~:text=T%C3%BCrkiye'nin%2C%20hidroenerji%2C%20jeotermal,%C5%9Fansl%C4%B1%20b%C3%B6lgelerinden%20birinde%20yer%20almaktad%C4%B1r (Erişim tarihi: 07 Ağustos, 2024)
• PwC Türkiye. (2023). Overview of the Turkish electricity market. Erişim adresi: https://www.pwc.com.tr/overview-of-the-turkish-electricity-market (Erişim tarihi: 7 Ağustos 2024).
• TEİAŞ, Türkiye Elektrik İletim A.Ş. (2024). Aylık Elektrik Üretim-Tüketim Raporları, Erişim adresi: https://www.teias.gov.tr/aylik-elektrik-uretim-tuketim-raporlari (Erişim tarihi: 02 Mayıs, 2024).
• Tigrek, Ş. ve Kibaroğlu, A. (2011). Strategic role of water resources for Turkey. In A. Kibaroğlu, & W. Scheumann, Turkey’s Water Policy, Springer, pp. 27-42.
• Wärtsilä. (2023). How shorter time resolution is the key to decarbonising energy markets. Erişim adresi: https://www.wartsila.com/insights/article/how-shorter-time-resolution-is-the-key-to-decarbonising-energy-markets (Erişim tarihi: 07 Ağustos, 2024).
• Yuksel, I. ve Demirel, I.H. (2018). Determination of hydroelectric potential in Sakarya in Turkey by using trend analysis. Fresenius Environmental Bulletin, 27 (11), 7257-7264.
• Yuksel, I., Arman, H., & Demirel, I.H. (2020). Determining of small hydropower in The Eastern Black Sea Basin in Turkey. Fresenius Environmental Bulletin, 29 (04), 2411-2420.
• Yuksel, I. ve Demirel, I.H. (2021). Investigation of the optimal method for determining hydropower potential of small streams: a case study Batman Basin in Turkey. Arabian Journal of Geosciences, 14 (580), 1-14. https://doi.org/10.1007/s12517-021-06877-y.
• Zhang, Q., Hu, Y., Jiao, J. et al. (2024). The impact of Russia–Ukraine war on crude oil prices: an EMC framework. Humanit Soc Sci Commun 11 (8). https://doi.org/10.1057/s41599-023-02526-9.