Kültürel Peyzaj Planlaması Kapsamında Tarihi Çevrelere Yönelik Kentsel Tasarım Önerileri: Tarihi İspir Kalesi ve İspir Evleri

Yıl 2020, Cilt: 10 Sayı: 3, 2076 - 2089, 01.09.2020

Zeynep Karabudak Ertem Hilal Turgut

https://doi.org/10.21597/jist.710340

Cited By: 4

Öz

Günümüzdeki koruma anlayışı geçmiş yıllara göre çağdaş, yenilikçi ve amacına daha uygun bir yaklaşımdır. Koruma anlayışı dünyada ve ülkemizde artık anıtsal yapı ölçeğinden, çevresel ögeleri de kapsayan bütünsel bir koruma anlayışına evrilmiştir. Ne yazık ki yasalardaki eksiklikler, kamuoyunun hala koruma konusunda bilinçsiz olması, devlet kurumlarının yetersizliği gibi durumlardan dolayı, tarihi çevreler ve kültürel peyzajlar tam anlamı ile korunamamakta, tahribata uğramaya devam etmektedirler. Bu çalışmasının amacı kültürel peyzaj alanlarının içerisinde bulunan tarihi sokak dokusunun bir bütün olarak ele alınarak, bu alanların tahribatını önlemek amacıyla korunmasına ve yaşatılmasına yönelik kentsel tasarım önerileri geliştirmektir. Bu bağlamda kültürel peyzaj özelliklerine ve özgün yöresel mimari ögelere sahip olan İspir ilçesi araştırma alanı olarak seçilmiştir. Araştırmanın kuramsal temellerini tespit etmek amacıyla, kültürel peyzajlar, tarihi çevreler, Türk kent ve sokak dokusu konuları başta olmak üzere tarihi çevrelerde kentsel planlama konularında yapılan çalışmalar incelenmiştir. Araştırma yöntemi kapsamında etüt, veri toplama, analiz ve sentez çalışmaları yapılmıştır. İspir ilçesinin kentsel dokusu detaylı bir şekilde incelenmiş ve elde edilen veriler bilgisayar ortamına aktarılarak haritalar oluşturulmuştur. Araştırma sonucunda, kültürel peyzaj alanlarının koruma kullanma dengesi içerisinde korunmasına, onarılmasına, yaşatılmasına ve yönetilmesine yönelik politikaların oluşturulmasının, ayrıca yerel yönetimler, yerel halk ve ilgili meslek gruplarından oluşan bir komiteyle söz konusu alanların ve çevresinin bütünleşik bir şekilde planlanmasının gerekli olduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Geleneksel doku, tarihi Türk evi, kale, sit alanı, koruma-kullanma dengesi

Teşekkür

Bu çalışma Zeynep KARABUDAK ERTEM ’in Artvin Çoruh Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Peyzaj Mimarlığa Anabilim Dalın’da kabul edilen yüksek lisans tezinden üretilmiştir.

Urban Design Proposals for Historical Environments within the Scope of Cultural Landscape Planning: Historical İspir Castle and İspir Houses

Öz

Today's understanding of protection is contemporary, innovative, and more appropriate to its purpose than in previous years. The understanding of conservation has evolved from the monumental building scale to a holistic approach to conservation in the world and our country. Unfortunately, due to the shortcomings in the law, the unconsciousness of the public and the inadequacy of the state institutions, historical environments, and cultural landscapes cannot be fully protected and continue to be destroyed. This study aimed to examine the historical street texture within the cultural landscape areas as a whole; to develop urban design proposals for the conservation and maintenance of these areas to prevent destruction. In this context, İspir district, which has cultural landscape features and original regional architectural elements, has been chosen as the research area. To determine the theoretical foundations of the study, studies on cultural landscapes, historical environments, Turkish urban and street texture issues, especially urban planning in historical environments were examined. Data collection, analysis, and evaluation studies were conducted within the scope of the research method. In the findings section; the urban texture of İspir was examined in detail, the data were transferred to the computer, and maps were created. As a result of the research, it was seen that it is necessary to establish policies for the protection, repair, survival, and management of cultural landscape areas within the protection-usage balance, as well as the integrated planning of these areas and their environment with a committee consisting of local governments, local people and related professional groups.

Anahtar Kelimeler

Traditional texture, historical Turkish house, castle, protected area, protection-usage balance

Kaynakça

• Atabeyoğlu Ö, Turgut H, Yeşil P, Yılmaz H, 2009. Tarihi Bir Kentin Değişimi: Erzurum Kenti. İTÜ Dergisi /a, 8(1), 41-53
• Ahunbay, Z. 2004. Tarihi Çevre Koruma ve Restorasyon. Yapı Endüstri merkezi Yayınları No:28, 3.baskı, İstanbul.
• Ahunbay Z, 2018. Tarihi Çevre Koruma ve Restorasyon., Yem Yayınları, s. 210, Şişli İstanbul,
• Aktemur AM, ve Kukaracı İU, 2004. Kültür Varlıkları İle İspir. Erzurum: İspir Kaymakamlığı Kültür Yayınları, s. 118, Erzurum,
• Altunkasa, M.F., 2004. Adana’nın kentsel gelisim süreci ve yesil alanlar. Adana Kent Konseyi Çevre Çalısma Grubu Bireysel Raporu, s:17,Adana.
• Anonim, 2018a. https://www.nps.gov/subjects/culturallandscapes/understand-cl.htm (Erişim Tarihi: 6.12. 2018).
• Anonim, 2018b. http://www.unesco.org.tr/Pages/161/177 (Erişim Tarihi: 12. 12 .2018).
• Anonim, 2019. http://www.kulturvarliklari.gov.tr/TR-44423/dunya-miras-listesi.html (Erişim Tarihi: 13.05.2019)
• Ayanoğlu S.K., 2019. Büyükada’nın Kültürel Peyzaj Değerlerinin Korunmasına Yönelik Değerlendirme Yöntemleri. İstanbul Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi (Basılmamış).
• Bektaş C, 2018. Türk Evi. Yem Yayınevi, s.152 Şişli İstanbul,
• Cansever T, 1997. İslam’da Şehir ve Mimari. İz Yayıncılık, s. 248, Topkapı İstanbul,
• Conzen MP, 2001. Cultural Landscape in Geography. In: N. Smelser and P.B. Baltes, eds. International Encyclopedia of the Social & Behavioral Sciences, Oxford: Elsevier, pp.3086-3092.
• Çelik, D., Açıksöz, S. (2008). Tarihi Kentlerde Kent Estetiği Kaygısı: Bartın Örneği, Bartın Orman Fakültesi Dergisi, 10 (14), 57-65.
• Çelikyay, S.,1995. Kentsel Sit Alanlarında Tasarım Yönlendiricileri, Bartın Örneği, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Şehir ve Bölge Planlama Anabilim Dalı, Kentsel Tasarım Programı. Yüksek Lisans Tezi (Basılmamış).
• Dinçer İ. (2013). Kentleri dönüştürürken korumayı ve yenilemeyi birlikte düşünmek: “Tarihi Kentsel Peyzaj” kavramının sunduğu olanaklar, ICONARP International Journal of Architecture and Planning, June 1, 23-41.
• Eldem SH, 1954. Türk evi plan tipleri., Puthan Matbaası, s. 236, İstanbul.
• Erzen, J., 2006. Çevre Estetiği ODTÜ Geliştirme Vakfı Yayıncılık ve İletişim A.Ş. Yayınları, ISBN: 975-7064-96-3, ODTÜ Yayıncılık, Ankara.
• Fowler, P. 2003. UNESCO World Heritage Cultural landscapes 1992-2002. World Heritage Series Papers Vol.6, 140p., Paris.
• Fowler PJ, 2019. World heritage cultural landscapes 1992–2002: A review and prospect, https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000133121 (Date of access:13.05. 2019).
• Hoşgör Z, 2013. Kültürel Peyzajın Yaya Yoğunluğu Üzerindeki Etkisinin Değerlendirilmesine Yönelik Bir Yöntem Önerisi: İstanbul Tarihi Yarımada-Hanlar Bölgesi Örneği, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, Doktora Tezi (Basılmış).
• Kuban D, 1995. Türk''hayat''lı evi. Ziraat Bankası Yayını, s. 269, Karaköy İstanbul,
• Kuban D, 2018. Tarihi Çevre Korumanın Mimarlık Boyutu: Kuram ve Uygulama., Yapı-Endüstri Merkezi Yayınları, s. 207, Harbiye İstanbul.
• Kuşkun, P.,(2002) Erzurum Kent Bütününde Donatı Elemanlarının Kullanımı Üzerine Bir Araştırma,Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü (Basılmamış)
• Lynch K, 1960. The image of the city. MIT Press., p. 184, London England,
• Melnick RZ, 1984. Cultural Landscapes: Rural Historic Districts in the National Park System. Park Historic Architecture Division Cultural Resources Management National Park Service, p. 80, .Washington, D.C.,
• Oğurlu, İ.,2014. Çevre- Kent İmajı - Kent Kı̇mlı̇ğı̇- Kent Kültürü Etkı̇leşı̇mlerı̇ne Bı̇r Bakış. İstanbul Ticaret Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi Yıl: 13 Sayı: 26, s. 275-293
• Önder, S., Polat, A.T., 2012. Kentsel Açık Yeşil Alanların Kent Yaşamındaki Önemi. Kentsel Peyzaj Alanlarının Oluşumu ve Bakım Esasları Semineri. Konya
• Özsüle, Z. 2005. Geleneksel Yerleşimlerin Korunması Açısından Kültürel Peyzaj Değerlendirilmesi, Mudanya Örneği. İstanbul Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi (Basılmamış)
• Sauer C O,1969.Land and Life,University of California Press, Berkeley, p. 417, Los Angeles,California
• Rezafar, A., Türk, Ş., 2018. Kentsel Estetiği Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesi ve Farklı Aktörler Tarafından Değerlendirilmesi. Türkiye Kentsel Morfoloji Araştırma Ağı II. Kentsel Morfoloji Sempozyumu
• Taşçı K, 2008. İspir ve Çevresinin Ortaçağ Tarihi, , Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum. Yüksek Lisans Tezi (Basılmamış).
• Turgut H, Özalp A Y, Erdoğan A, 2012. Artvin İlinde Doğal Çevrenin Kent Kimliğine Etkileri. SDÜ Orman Fakültesi Dergisi. 13(2), 172-180.
• Tüfekçioğlu, H., 2008. , Tarı̇hsel Çevrede Görsel Peyzaj Kalı̇te Değerlendı̇rmesı̇ İstanbul Yedı̇kule Örneğı̇. İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi (Basılmamış)
• UNESCO, 2018. UNESCO Dünya Mirası Listesi, http://www.unesco.org.tr/Pages/125/122/UNESCO-D%C3%BCnya-Miras%C4%B1-Listesi (Erişim tarihi:6.12.2018).
• UNESCO, 2012. Operational Guidelines for the Implementation of the World Heritage Convention, https://whc.unesco.org/archive/opguide12-en.pdf (Erişim Tarihi13.05.2019).