Türkiye Tohumculuğunun Tarihsel Gelişimi, Mevcut Durumu, Problemleri ve Çözüm Önerileri

Yıl 2021, Cilt: 11 Sayı: özel sayı, 3559 - 3572, 30.12.2021

Seydi Ahmet Bağcı İrfan Özer

https://doi.org/10.21597/jist.1030164

Öz

Ülkemizde planlı bitki ıslahı çalışmaları Cumhuriyet’in ilanından sonra-1925 yılından itibaren- tohum
ıslah istasyonlarının kurulması ile başlamıştır. 1928 yılında Ankara’da kurulan Umum Ziraat Laboratuvarı, 1930
yılında Tohum Islah İstasyonuna, 1936 yılında da deneme yapma yetkisi de verilerek Tohum Islah ve Deneme
İstasyonuna dönüştürülmüştür. 1963 yılında "308 sayılı Tohumlukların Tescil, Kontrol ve Sertifikasyonu
Hakkında Kanun’un çıkarılmasıyla ülkemiz tohumluk üretiminde yeni bir dönem başlamıştır. 2004 yılında “Yeni
Bitki Çeşitlerine Ait Islahçı Haklarının Korunmasına İlişkin 5042 sayılı Kanun” ve 2006 yılında “5553 sayılı
Tohumculuk Kanunu” yürürlüğe girmiştir. 2008 yılından itibaren özel sektörün yeniden yapılanması 5553 sayılı
Tohumculuk Kanunu kapsamında büyük ölçüde tamamlanmıştır. Bu gelişmelerin bir sonucu olarak 1996 üretim
sezonunda 110.000 ton, 2002 üretim sezonunda 145.000 ton, 2006 üretim sezonunda 371.000 ton olarak
gerçekleşen sertifikalı tohumluk üretim miktarı ve dağıtımı, 2020 üretim sezonunda 1.241.000 ton üretim
miktarına ulaşmıştır. Kendine döllenen bitkilerin ıslahı ve tohumluk üretimlerinde olumlu gelişmeler yaşanırken,
mısır, ayçiçeği, şeker pancarı ve hibrit sebze alanlarında yerli çeşit ıslah çalışmalarında istenilen düzeyde bir
gelişme sağlanamamıştır. Tohumculuk sektörünün ülkemizde istenen seviyeye gelebilmesi için destekleme ve
denetleme konularında yeni yaklaşımlara ihtiyaç duyulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Türkiye’de tohumculuk, Yasal düzenlemeler, Çeşit, Tohum

Historical Development, Current Situation, Problems and Solution Suggestions of Seed Production in Turkey

Öz

Planned plant breeding studies in our country started with the establishment of seed breeding
stations in 1925, together with the Republican Period. Public Agriculture Laboratory, which was established in
Ankara in 1928, was transformed into a Seed Improvement Station in 1930, and a Seed Improvement and Trial
Station in 1936 with the authorization to conduct trials. With the enactment of the "Law No. 308 on the
Registration, Control and Certification of Seeds" in 1963, a new era began in seed production in Turkey. In 2004,
“Law No. 5042 on the Protection of Breeders' Rights Belonging to New Plant Varieties” and “Seed Law No.
5553” in 2006 came into force. Since 2008, the restructuring of the private sector has been completed to a large
extent within the scope of the Seed As a result of the enactment of the Seed Law, important developments have
been experienced in the private sector seed production. As a result of these developments, certified seed
production and distribution, which was 110,000 tons in the 1996 production season, 145,000 tons in the 2002
production season, and 371,000 tons in the 2006 production season, reached 1,241,000 tons in the 2020
production season. While there have been positive developments in variety breeding and seed production in selfpollinated plants, domestic variety breeding studies in corn, sunflower, sugar beet and hybrid vegetable areas
have not achieved the desired level of improvement. In order for the seed sector to reach the desired level in our
country, new approaches are needed in support and market control.

Anahtar Kelimeler

Seed in Turkey, Legal regulations, Variety, Seed

Kaynakça

• Adıyaman M, 2017. Türkiye’de Dünden Bugüne Şeker Pancarı Tohumculuğu. TÜRKTOB Dergisi.
• Altay F, 2016. Türkiye’de Bitki Islahının Öncülerinden Cumhuriyetten: Emcet Yektay. TÜRKTOB.
• Altay F, 2018. Cumhuriyetten Günümüze Buğday Çalışmaları. Türkiye Yerel Buğdaylar.
• Anonim, 1984. Tohumluk İthaline Ait Karar. (1984, 8 Temmuz). Resmi Gazete (Sayı: 18452). Erişim adresi: http://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/18452.pdf (Erişim Tarihi:13.12.2021).
• Anonim, 2021a. Türkiye Tohumculuk Endüstrisi Derneği. http://turkted.org.tr/hakkimizda/tarihce (Erişim Tarihi:13.12.2021).
• Anonim, 2021b. Türkiye Tohum Sanayicileri ve Üreticileri Alt Birliği, Üye Sayıları ve Dağılımları. https://www.tsuab.org.tr (Erişim Tarihi:12.11.2021).
• Anonim, 2021c. Bitkisel Üretim Genel Müdürlüğü, Tohumculuk İstatistikleri. https://www.tarimorman.gov.tr/BUGEM (Erişim Tarihi:12.11.2021).
• Anonim, 2021d. Türkiye Tohumcular Birliği, Tohumculuk Sektör Raporu. https://www.turktob.org.tr/uploads/plugo/bilgimerkezi/raporlar/SEKTOR_RAPORU_2021.pdf. (Erişim Tarihi:12.11.2021).Araştırma Enstitüsü Dergisi, 25 (Özel sayı-1): 299-303.
• Bağcı SA, 2013. Bitki Islahı; Gelişmeler ve (Ülkemiz İçin) Yapılması Gerekenler. TÜRKTOB
• Bağcı SA, 2019. Dünyada ve Ülkemizde Tohumculuk Sektörünün Durumu ve Yapılması Gerekenler.
• Bağcı SA, Yılmaz K, 2016. Türkiye Tohumculuk Sektöründeki Gelişmeler ile Bu Gelişmelerin
• Bağcı SA, Yılmaz K, Avcı M, Bayaner A, Akan K, Tuncer C, Mart D, Kaya Y, Ekiz H, 2020. Tarla Basımevi ve Klişe Fabrikası. Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi, 2016, 25 (Özel sayı-1): 255-279. Bitkilerinde Tohum Üretiminin Mevcut Durumu ve Geleceği. Türkiye Ziraat Mühendisliği IX Teknik Kongresi, 13-17 Ocak 2020, Ankara.
• Çiftçi CY, 2016. Türkiye Tarımsal Yüksek Öğretiminin ve Tarla Bitkileri Bölümünün Durumu. Tarla Dergisi, Ekim-Aralık 20: 4-7. Dergisi, Ocak-Mart 2013 5:24-27.
• Gökgöl M, 1937. Yeşilköy Tohum Islah ve Deneme İstasyonu 1926/7-1936/7, İstanbul Kenan https://www.canr.msu.edu/news/feeding-the-world-in-2050-and-beyond-part-1
• Kadıoğlu S, 2005. Osmanlı Döneminde Türkiye’de Ziraat Okulları Üzerine Notlar ve ‘Tedrisatı Ocak-Mart 21: 28-30. Sempozyumu, 20-22 Aralık 2018 :30-31, Bolu-Türkiye. Sertifikalı Tohumluk Kullanımına ve Verim Üzerine Muhtemel Etkileri. Tarla Bitkileri Merkez
• Silva G, 2018. Feeding the world in 2050 and beyond – Part 1: Productivity challenges. Tarihi:13.12.2021) TÜRKTOB Dergisi, Ocak-Mart 2019 29: 46-51
• Uyanık M, 2014. Açıklamalı Tohumculuk Terimleri Sözlüğü Cilt II. (M/Z), Tohum Sanayicileri ve Üreticileri Alt Birliği (TSÜAB) Yayınları No:1, Ankara-Türkiye. Üretimi ve Kullanımı ile Tohumculuk Sisteminin Genel Değerlendirilmesi. VII. Türkiye Ziraat Mühendisliği Teknik Kongresi.11-15 Ocak 2010, Ankara.
• Yağdı K, Yılmaz K, Sezer N, Aydemir T, Bağcı SA, 2010. Türkiye’de Tarla Bitkileri Tohumluk Ziraiye Nizamnamesi’, Kutadgubilig, Sayı 8, İstanbul (Ekim) 2005, s: 239-257.