Investigation of the Impact of Urbanization on the Cultural Landscape Change of Safranbolu (Karabük)

Yıl 2022, Cilt: 12 Sayı: 1, 476 - 488, 01.03.2022

Selvinaz Gülçin Bozkurt

https://doi.org/10.21597/jist.977314

Cited By: 1

Öz

Safranbolu district is one of the rare settlements of our country, which has been declared a protected area with its traditional structures and urban texture from the Ottoman period. Due to these features, the area was included in the World Heritage List by UNESCO in 1994 as a cultural heritage site. However, the rapid increase in global change in recent years, urbanization movements, industrialization activities, tourism demands, population growth and economic concerns have caused the area to change in terms of structural and cultural aspects. For this reason, in this study, the effect of increasing urbanization on the cultural landscape change of Safranbolu was considered worth examining. In the study, the urbanization of Safranbolu and the analysis of the cultural landscape change were made by evaluating the compliance of the area with the cultural landscape criteria with on-site observations and examinations. The area in this evaluation; It has been examined in terms of aesthetic, artistic, social, scientific, history and archeology with identity values. As a result of the examinations, it was concluded that the traditional texture was gradually moved away from the settlement areas outside the protected areas in Safranbolu and the cultural landscape was also changed. It has been determined that this change is mostly experienced in terms of identity, social and artistic values. As a result, in the study, the importance of protecting the cultural landscape values of Safranbolu, which is one of the most important areas of our cultural heritage, as a whole, and transferring them to future generations has been emphasized and suggestions have been made for this.

Anahtar Kelimeler

Urbanization, cultural landscape, cultural landscape change, Safranbolu

Kentleşmenin Safranbolu (Karabük)’nun Kültürel Peyzaj Değişimi Üzerindeki Etkisinin İncelenmesi

Öz

Safranbolu ilçesi Osmanlı dönemine ait geleneksel yapıları ve şehir dokusu ile sit alanı ilan edilmiş ülkemizin nadir yerleşimlerinden biridir. Bu özelliklerinden dolayı alan Unesco tarafından 1994 yılında kültürel miras alanı olarak Dünya Miras Listesine alınmıştır. Ancak son yıllarda küresel değişimin hızla artması, kentleşme hareketleri, endüstrileşme faaliyetleri, turizm talepleri, nüfus artışı ve ekonomik kaygılar alanın yapısal ve kültürel açıdan giderek değişmesine neden olmuştur. Bu nedenle bu çalışmada kentleşmenin artmasının Safranbolu’nun kültürel peyzaj değişimi üzerindeki etkisi incelenmeye değer görülmüştür. Çalışmada Safranbolu’nun kentleşmesi ve buna bağlı olarak kültürel peyzaj değişiminin analizi yerinde yapılan gözlem ve incelemeler ile alanın kültürel peyzaj kriterlerine uygunluğu değerlendirilerek yapılmıştır. Bu değerlendirmede alan; estetik, kimlik, sanatsal, sosyal, bilimsel, tarihi ve arkeolojik değerler açısından incelenmiştir. Yapılan incelemeler sonucunda Safranbolu’da sit alanları dışında ki yerleşim alanlarında geleneksel dokudan giderek uzaklaşıldığı ve kültürel peyzajın da değişime uğradığı sonucu elde edilmiştir. Bu değişimin çoğunlukla kimlik, sosyal ve sanatsal değerler açısından yaşandığı belirlenmiştir. Sonuç olarak çalışmada kültürel mirasımızın en önemli alanlarından biri olan Safranbolu’nun bir bütün olarak, kültürel peyzaj değerlerinin korunması ve gelecek nesillere aktarılması gerektiğinin önemi vurgulanmış ve buna yönelik öneriler getirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Safranbolu, Kentleşme, kültürel peyzaj, kültürel peyzaj değişimi, Safranbolu

Kaynakça

• Anonim, 1968: (İller Bankası) Karabük-Safranbolu İmar Plan Etütleri, Ankara.
• Anonim, 2017: https://www.safranboluevleri.net/safranbolunun-cografi-durumu/ [Erişim: 17-01-2021]
• Anonim, 2009: https://www.google.com/search?q=safranbolu+il%C3%A7e+haritas, [Erişim: 17-01-2021]
• Anonim, 2010: (Abad Proje Proje Yapı Turizm Sağlık Enerji San. ve Tic. A.Ş.) Safranbolu (Karabük) (Korumanın Başkenti) Koruma Amaçlı Revizyon + İlave Nazım ve Uygulama İmar Planı Araştırma Raporu.
• Anonim, 2021: https://tr.climate-data.org/asya/tuerkiye/karabuek/safranbolu-8505/ [Erişim: 17-01-2021]
• Anonim, 2020: https://www.nufusu.com/ilce/safranbolu_karabuk-nufusu [Erişim: 17-01-2021]
• Anonim, 2008: https://www.tarihikentlerbirligi.org/wp-content/uploads/SAFRANBOLU.pdf, [Erişim: 17-01-2021]
• Antrop M, 2004. Landscape Change and The Urbanization Process in Europe, Landscape and Urban Planning, 67(1), 9–26. https://doi. org/10.1016/S0169-2046(03)00026-4
• Antrop M, 2005. Why landscapes of The Past are Important for The Future, Landscape and Urban Planning, 70(1), 21–34. https://doi. org/10.1016/j.landurbplan.2003.10.002
• Aktüre S ve Şenyapılı T, 1976. Safranbolu’da Mekansal Yapının Gösterdiği Nitelikler ve Koruma Önerilerinin Düşündürdükleri, ODTÜ Mimarlık Fakültesi Dergisi, 2 (1).
• Albayrak A, 2013. Alternatif Turizm, Detay Yayıncılık, Ankara.
• Arkun AK, 2012. Ulus tarihi kent merkezi kültürel peyzaj öğelerinin değişimi ve dönüşümü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı, Ankara.
• Çabuk S, Demir K, Gökyer E, 2016. Cumhuriyet’in Yeni Kenti Karabük’ün 1937–1988 Dönemi Mekânsal Gelişimi ve Şehir Planları, Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Özel Sayı 2, (20-39).
• Fairclough G, 2003. Cultural Landscape, Sustainability and Living With Change, Içinde Jeanne Marşe Tetonico and Frak Meteo (ed) Managing chance: sustainable approaches to the conservation of the built environment proceedings (ss. 23–47). Philadelphia: Getty Publications.
• Fairclough G, 2006. A New Landscape for Cultural Managment Characterisation As A Management Tool, Içinde Landscape under pressure theory and practice of cultural heritage research and preservation Ludomir R. Lozny (Ed) (ss. 55–75). Springer.
• Günay R, 1989. Geleneksel Safranbolu Evleri ve Oluşumu, Kültür Bakanlığı Yay.No:456. Tanıtma Eserleri Dizisi No:23, İkinci Baskı, Ankara.
• Hacısalihoğlu İY, 1995. Geleneksel Türk Şehri: Safranbolu, Türk Coğrafya Dergisi, Sayı:30, İstanbul, s.409-434.
• Ingerson AE, 2003. home.comcast.net/~jay.paul/landscapes.doc . Erişim: [23.02.2010].
• İnce Y, 1976. Safranbolu Tarihsel Kent Dokusunun Korunması, Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu Belleteni, Sayı: 54/333, İstanbul, s.25-28.
• Keleş R, 1997. Kentleşme Politikası, İmge Kitabevi Yayınları, Ankara.
• Kuban D, 2001. Türkiye’de Kentsel Koruma Kent Tarihleri ve Koruma Yöntemleri, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, s.187-209.
• Lozny LR, 2006. Landscape Under Pressure Theory and Practice of Cultural Heritage Research and Preservation. New York: Springer.
• Ongun BA, 1936. Safranbolu İmar Planı Raporu: Belediyeler Dergisi, 1 (11), 60-73.
• Özdemir Ü., 2007. Safranbolu’nun Kültürel Miras Kaynakları ve Korunması, Çeşme Ulusal Turizm Sempozyumu, (21-23 Kasım 2007), ss.129-142.
• Özsüle Z, 2005. Geleneksel Yerleşimlerin Korunmasının Kültürel Peyzaj Açısından Değerlendirilmesi, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), İstanbul Üniversitesi, İstanbul, Türkiye.
• Plieninger T & Bieling C, 2012. Resilince And The Cultural Landscape: Understanding And Managing Chance. Cambridge University Press.
• Roberts G, 1994. The Cultural Landscape, Landscape Research, 19(3), 133–136. https://doi.org/10.1080/01426399408706442
• Safranbolu Belediyesi Arşivi, (2016). 1990 yılı koruma imar planı.
• Sarı B ve Ören M, 2016. Safranbolu İlçesi (Karabük) Briyofit Florası, Kastamonu Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 2016, 16 (1): 157-168.
• Somuncu M, Yiğit T, Bölükbaşı-Ertürk E, 2009. “Safranbolu Raporu”, İçinde: Türkiye’nin Dünya Miras Alanları-Koruma ve Yönetimde Güncel Durumlar, UNESCO Türkiye Milli Komisyonu Somut Kültürel Miras İhtisas Komitesi, s. 215-240, Ankara.
• Şahin P, 2008. Tarihi çevreleri koruma sürecinde yaşanan fiziksel ve sosyokültürel değişim, Ankara-Ulus Tarihi Kent Merkezi İstiklal Mahallesi Örneği, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Gazi Üniversitesi, Ankara, Türkiye.
• Taylor K, Clair A, & Mitcehell NJ, (2015). Conserving Cultural Landscape Challenges And New Directions. Routledge.
• Tuncel M, 1980. Türkiye’de Kent Yerleşmelerinin Tarihçesine Toplu Bir Bakış, İ.Ü. Coğrafya Enstitüsü Dergisi, Sayı:23, İstanbul, s.123-157.
• Tunçer M, 2008. Ankara’da kentsel kimlik oluşumu, değişimi, bu bağlamda kentsel koruma ve dönüşüm projeleri, Kent Kimliği, Mekansal-Kültürel Değişim Dosyası, Mimarlar Odası Ankara Şubesi, Ankara. http://www.mimarlarodasiankara.org/dosya/dosya10-1.pdf.
• Ulukavak K, 1976. Mimari Mirasının Korunması İstenen Bir Kent: Safranbolu, Bilim Birlik Başarı Dergisi, Yaşar Holding Yayını, İstanbul.
• Yazıcıoğlu H, 1982. Safranbolu, Safranbolu-Karabük-Ulus-Eflani, Özer Matbaası, 1. Baskı, Karabük.
• Yetiş R, 2016. Kentsel Sit Alanları Çevresinde Yer Alan Etkileme Geçiş Alanlarındaki Yeni Yapılaşmaların İrdelenmesi; Safranbolu Örneği: Yüksek Lisans Tezi, Karabük Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Karabük, (98-154).
• Yetiş R, Turcan Y, Dinçer AE, 2018. Safranbolu Kent Formunun Tarihsel Serüveni ve Morfolojik İnceleme, Türkiye Kentsel Morfoloji Araştırma Ağı II. Kentsel Morfoloji Sempozyumu, ISBN: 978-605-80820-1-4.