Köyceğiz-Dalyan Özel Çevre Koruma Bölgesinde Geleneksel Olarak Kullanılan Şifalı Bitkilerin Sürdürülebilirliğinin Araştırılması

Yıl 2023, Cilt: 13 Sayı: 1, 130 - 142, 01.03.2023

Eda Güneri , Türkay Türkoğlu , Mahmut Yıldıztekin

https://doi.org/10.21597/jist.1196305

Cited By: 1

Öz

Muğla ili Köyceğiz ilçesi tıbbi ve aromatik bitki çeşitliliği yönünden oldukça zengindir. Bu
çeşitliliğin topoğrafik ve iklimsel özeliklerin bir ürünü olduğu düşünülmektedir. Ancak,
kontrolsüz bir şekilde yapılan toplama ve aşırı faydalanmalar sonucunda tıbbi bitki türlerinin
önemli bir bölümünün geleceği tehlike altına girmiştir. Bu nedenle, gerek yöre insanının
kullandığı bitkisel drogların kayıt altına alınması gerekse yetiştirme koşulları göz önünde
bulundurularak nesli tehlikede olan türlerin kültüre alınmasına yönelik farkındalığın artırılması
çalışmanın ana amacı olmuştur. Bu çalışmada, Köyceğiz yöresinde yaşayan yerel halkın
bitkisel ürünler ve bu ürünlerin bazı hastalıklardaki uygulama şekline yönelik görüş ve önerileri
incelenmiştir. Elde edilen veriler normal dağılım göstermemesi sebebiyle Mann Whitney U
testi ve Kruskal Wallis testleri ile istatiksel olarak değerlendirilmiştir. Çalışma sonucunda tıbbi
ve aromatik bitkilerin yöre halkı tarafından tedavide yaygın bir şekilde kullanıldığı, özellikle
yörede yetişen kekik, adaçayı, dağ çayı ve ıhlamur bitkilerini demleme şeklinde sığla yağı,
kantaron gibi bitkileri ise yaraların tedavisinde kullandıkları belirlenmiştir. Soğuk algınlığı,
öksürük, yara tedavisi ve ağrı giderici gibi rahatsızlık durumlarında katılımcıların ilk
başvurdukları yöntemin bitkisel tedavi olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Geleneksel tedavi, Sürdürülebilirlik, Bitkisel ürün, Köyceğiz

Destekleyen Kurum

TÜBİTAK 2209-A - Üniversite Öğrencileri Araştırma Projeleri Destekleme Programı

Proje Numarası

1919B012100617

Teşekkür

Bu çalışma, Tübitak-2209 Üniversite Öğrencileri Araştırma Projeleri Destekleme Programı tarafından “1919B012100617” kodlu proje ile desteklenmiştir.

Investigation of Sustainability of Traditionally Used Medicinal Plants in Köyceğiz-Dalyan Special Environmental Protection Area

Öz

The Köyceğiz district of Muğla province is abundant in medicinal and aromatic plant diversity.
This variety is thought to be the result of topographic and climatic factors. However, as a result
of uncontrolled collection and overuse, the future of a significant part of medicinal plant
species is in danger. As a result, the primary goal of the study is to record the herbal drugs used
by the locals and to raise awareness about endangered species while taking into account the
growing conditions. The opinions and suggestions of local people living in the Köyceğiz region
about herbal products and their application in some diseases were examined in this study. The
data was statistically evaluated using the Mann Whitney U and Kruskal Wallis tests because it
did not have a normal distribution. As a result of the research, it was discovered that medicinal
and aromatic plants, particularly thyme, sage, mountain tea, and linden plants grown in the
region, are widely used in the treatment, and the oils of plants such as sweetgum and centaury
are used in the treatment of wounds. Herbal treatment was determined to be the first method
used by participants in cases of discomfort such as cold, cough, wound treatment, and pain
relief.

Anahtar Kelimeler

Traditional and herbal therapy, sustainability, herbal product, Köyceğiz.

Proje Numarası

1919B012100617

Kaynakça

• Acıbuca, V., & Budak, D. B. (2018). Dünya’da ve Türkiye’de tıbbi ve aromatik bitkilerin yeri ve önemi. Çukurova Tarım ve Gıda Bilimleri Dergisi, 33(1), 37-44.
• Akbulut, S., Karaköse, M., & Şen, G. (2022). Medicinal plants used in folk medicine of akcaabat district (Turkey). Fresenius Environmental Bulletin, 31(7), 7160-176.
• Akyol, A., Kaya, C., Yıldırım, A. N., & Ulusan, M. D. (2010). Yenişarbademli (Isparta) Yöresinin tıbbi ve aromatik bitkileri. Isparta İli Değerleri ve Değer Yaratma Potansiyeli Sempozyumu. 26 Nisan-3 Mayıs 2010, ISBN:978-9944-452-40-3, Isparta
• Alpınar, K. (2010). Halk arasında kullanılan tıbbi bitkilerin derlenmesi. Bitkilerle Tedavi Sempozyumu, 5-6 Haziran 2010, Zeytinburnu/İstanbul.
• Arslan, N., Baydar, H., Kızıl, S., Karık, Ü., Şekeroğlu, N., & Gümüşçü, A. (2015). Tıbbi aromatik bitkiler üretiminde değişimler ve yeni arayışlar. Türkiye Ziraat Mühendisliği VIII. Teknik Kongresi, 12 Ocak 2015, Ankara.
• Bak, F. E., & Çifci, K. (2020). Artvin’in merkez köylerinde bazı tıbbi bitkilerin yöresel kullanımları. Artvin Çoruh Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 21(2), 318-329.
• Bayram, E., Kırıcı, S., Tansı, S., Yılmaz, G., Arabacı, O., Kızıl, S., & Telci, D. (2010). Tıbbi ve aromatik bitkiler üretiminin arttırılması olanakları. Türkiye Ziraat Mühendisliği VII. Teknik Kongresi Bildiriler Kitabı, 11-15 Ocak 2010, Ankara.
• Bayramoğlu, M. M., Toksoy, D., & Şen, G. (2009). Türkiye’de tıbbi bitki ticareti. II. Ormancılıkta Sosyo-Ekonomik Sorunlar Kongresi, 19-21 Şubat 2009, Isparta.
• Berber, İ., Avşar, C., Çine, N., Bozkurt, N., & Elmas, E. (2013). Determination Of Antibacterial and Antifungal Activities Of Methanolic Extracts Of Some Plants Growing in Sinop Karaelmas. Science And Engineering Journal, 3(1), 10-16.
• Bozdemir, Ç. (2019). Türkiye’de yetişen kekik türleri, ekonomik önemi ve kullanım alanları. Yuzuncu Yıl University Journal of Agricultural Sciences, 29(3), 583-594.
• Cragg, G. M., & Newman, D. J. (2005). Biodiversity: A continuing source of novel drug leads. Pure and applied chemistry, 77(1), 7–24.
• Dişli, M., & Yeşilada, E. (2019). Türkiye’de Bitkisel Tıbbi Ürünler (Türkiye’de Bitkisel Ürünlerin Standardizasyonu, Üretimi ve Tağşiş). Journal of Biotechnology and Strategic Health Research, 3, 13-21.
• Doğanoğlu, Ö., Gezer, A., & Yücedağ, C. (2006). Göller Bölgesi-Yenişarbademli Yöresi'nin Önemli Bazı Tıbbi ve Aromatik Bitki Taksonları Üzerine Araştırmalar. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 10(1), 66-73.
• Ecevit Genç, G. (2003). Çatalca yöresinde etnobotanik bir araştırma, Yüksek Lisans Tezi, Farmasötik Botanik Anabilim Dalı, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul Üniversitesi, İstanbul, Türkiye.
• Göktaş, Ö., & Gıdık, B. (2019). Tıbbi ve aromatik bitkilerin kullanım alanları. Bayburt Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 2(1), 145-151.
• Gürdal, B., & Kültür, Ş. (2013). An ethnobotanical study of medicinal plants in Marmaris (Muğla, Turkey). Journal of Ethnopharmacology, 146(1), 113-126.
• Kandemir, A., & Beyazoğlu, O. (2002). Köse dağları’nın (Gümüşhane) tıbbi ve ekonomik bitkileri, Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 6(3), 144-153.
• Kızıloğlu, R., Kızılaslan, H., & Eren, H. Z. (2017). Tıbbi ve aromatik amaçlı kullanılan bitkilerde tüketici davranışlarının incelenmesi (Kahramanmaraş ili örneği). Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 34(3), 27-35.
• Koçyiğit, M. (2005). Yalova ilinde etnobotanik bir araştırma, Yüksek Lisans Tezi, Farmasötik Botanik Anabilim Dalı, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul Üniversitesi, İstanbul, Türkiye.
• Korkmaz, M., & Fakir, H. (2009). Odun dışı bitkisel orman ürünlerine ilişkin nihai tüketici özelliklerinin belirlenmesi ısparta iline yönelik bir araştırma. SDÜ Orman Fakültesi Dergisi, 1, 10-20.
• Köyceğiz Nüfus Verileri, (2022). Köyceğiz Kaymakanlığı, Nüfus İdaresi. http://www.koycegiz.gov.tr
• Özhatay, N., Byfield, A., & Atay, S. (2005). Türkiye’nin 122 önemli bitki alanı, Türkiye Doğal Hayatı Koruma Vakfı, ISBN 975-92433-7-7, İstanbul.
• Sargın, S. A. (2021). Plants used against obesity in turkish folk medicine: A review. Journal of Ethnopharmacology, 270, 113841.
• TUİK, (2022). Türkiye Hane Halkı Gelir Durumu. http://www.tuik.gov.tr
• Yıldıztekin, M., Ulusoy, H., Tuna, A. L. (2019). Türkiye’de tıbbi ve aromatik bitkilerin yetiştiriciliği ve sürdürülebilir gelişimi. In 4 Th International Symposium on Innovative Approaches in Engineering And Natural Sciences, 22-24 Kasım 2019, Samsun