Şirvan ve Eruh (Siirt) İlçelerinde Yetiştirilen Üzüm Çeşitlerinin Ampelografik Özelliklerinin Belirlenmesi Üzerine Bir Araştırma

Yıl 2011, Cilt: 1 Sayı: 3, 27 - 40, 30.09.2011

Cüneyt Uyak , Adnan Doğan Ahmet Kazankaya

Öz

Bu araştırma, Siirt İli Şirvan ve Eruh İlçelerinde yetiştirilen Aşkar, Bağılti, Besirane, Çiçike Nator, Düvrevi, Gadöv, Gözene, Karröd, Meyan ve Reşealya üzüm çeşitlerinin ampelografik özelliklerini belirlemek amacıyla, 2008–2009 yılları arasında gerçekleştirilmiştir. Çeşitlerin ampelografik özellikleri “Uluslararası Bitki Gen Kaynakları Merkezi” (IBPGR) tarafından oluşturulan “Üzüm Tanımlayıcıları” metoduna göre belirlenmiştir. Araştırma sonunda, tüm çeşitlerin Vitis vinifera L. türüne ait oldukları belirlenmiştir. Bunun yanında, çeşitlerin genç sürgün, olgun sürgün, genç yaprak, olgun yaprak, salkım, tane ve çekirdek özellikleri bakımından farklılıklar gösterdikleri saptanmıştır. Tane kabuk renginin Aşkar, Çiçike Nator, Gadöv, Gözene, Düvrevi ve Meyan çeşitlerinde “yeşil sarı”, Bağılti, Besirane, Karröd ve Reşealya çeşitlerinde “koyu kırmızı mor” olduğu tespit edilmiştir. Çiçek yapısının sekiz çeşitte “erdişi”, Çiçike Nator ve Gadöv çeşitlerinde ise “morfolojik erdişi fizyolojik dişi” olduğu belirlenmiştir

Anahtar Kelimeler

Ampelografi, yerli üzüm çeşitleri, Şirvan, Eruh

A Study on Determination of Ampelographical Characters of Grape Cultivars Grown in Şirvan And Eruh Districts of Siirt

Öz

In order to determine the ampelographic characters of Aşkar, Bağılti, Besirane, Çiçike Nator,

Düvrevi, Gadöv, Gözene, Karröd, Meyan and Reşealya grape varieties grown in Şirvan and Eruh districts of the

Siirt province, this research was carried out during 2008 and 2009. Ampelographic characters of the varieties

were identified according to “Grape Descriptors” of IBPGR (International Board for Plant Genetic Resources).

Consequently, it was determined that all the varieties belonged to Vitis vinifera L. However young shoot, mature

shoot, young leaf, mature leaf, bunch, berry and seed characters of the varieties were different. It was determined

that berry skin colour was “green yellow” in Aşkar, Çiçike Nator, Gadöv, Gözene, Düvrevi and Meyan varieties,

and “dark red-violet” in Bağılti, Besirane, Karröd and Reşealya varieties. Flower type was “hermaphrodite” in 8

varieties, and “female with reflexed stamens” in Çiçike Nator and Gadöv varieties.

Anahtar Kelimeler

Ampelography, indigenous, grape varieties, Şirvan, Eruh

Kaynakça

• Ağaoğlu, Y.S., Çelik, H., 1985. Conservation of Germplasm of Vitis vinifera L. in Turkey. 4th. International Grapevine Breeding Symposium, 13–18 April 1985, Verona (Italy), 40–42.
• Akın, A., 1995. Konya İli Akören, Güney Sınır ve Hadim Yöresi Üzüm Çeşitlerinin Kısa Ampelografik Özellikleri İle Göz Ve- rimliliklerinin Belirlenmesi Üzerinde Araştırmalar (yüksek lisans tezi). SÜ, Fen Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Akkurt, M., 1997. Meram (Konya) İlçesi Bağcılığı ve Yörede Ye- tişen Üzüm Çeşitlerinin Ampelografik Özelliklerinin Belir- lenmesi Üzerinde Araştırmalar (yüksek lisans tezi). AÜ, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Aktepe, N., 1994. Kalecik İlçesi Bağcılığı ve Yörede Yetişen Üzüm Çeşitlerin Ampelografik Özelliklerinin Belirlenmesi Üzerinde Araştırmalar (yüksek lisans tezi). AÜ, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Aliev, E.M., Ptakh, T.A., Kalyuzhnyl, A.F., 1987. New Table Grape Cultivar For the Region of Rostow, Vitis, 26(1): 12–15.
• Altın, H., 1991. Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Araştırma Bağında Yetiştirilen Bazı Üzüm Çeşitlerinde Ampelografik Özelliklerin ve Fenolojik Safhaların Belirlenmesi Üzerinde Bir Araştırma (yüksek lisans tezi). ÇÜ, Fen Bilimleri Ensti- tüsü, Adana.
• Anonim, 1983. Descriptors for Grape. International Board for Plant Genetic Resources (IBPGR) secretariat, Roma, p. 93.
• Anonim, 2001. 2.Edition of the OIV Descriptor List for Grape Vari- eties and Vitis Species. Organisation Internationale de la Vig- ne et du Vin, Paris.
• Asensio, M.L., Valdes, E., Cabello, F., 2002. Characterisation of Some Spanish White Grapevine Cultivars by Morphology and Amino Acid Analysis. Scientia Horticulturae, 93: 289–299.
• Boz, Y., 1995. Melezleme İle Elde Edilen Çekirdeksiz ve Sofralık Ümitvar Çeşit Adaylarının Ampelografik Özelliklerinin Belir- lenmesi ve Kışlık Gözlerin Bulundukları Yere Göre Verimli- liklerinin Saptanması (doktora tezi). TÜ, Fen Bilimleri Ens- titüsü, Tekirdağ.
• Cangi, R., 1999. Ordu’da Yetiştirilen Bazı Üzüm Çeşitlerinin Am- pelografik Özelliklerinin Saptanması Üzerine Bir Araştırma. 3. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi, 14–17 Eylül 1999, Anka- ra, 1009–1012.
• Çelik, H., Karanis, C., 1998. Amasya’da Yetiştirilen Bazı Üzüm Çe- şitlerinin Ampelografik Özelliklerinin Saptanması Üzerine Bir Araştırma. 4. Bağcılık Sempozyumu Bildirileri, 20–23 Ekim 1998, Yalova, 357–361.
• Çelik, H., Çelik, S., Kunter, B.M., Söylemezoğlu, G., Boz, Y., Özer, C., Atak, A., 2005. Bağcılıkta Gelişme ve Üretim Hedefleri. VI. Türkiye Ziraat Mühendisliği Teknik Kongresi, 3–7 Ocak 2005, Ankara.
• Çelik, H., Köse, B., Cangi, R., 2008. Determination of Fox Grape Genotypes (Vitis labrusca L.) Grown in Northeastern Anato- lia. Hort. Scı (PRAGUE), 35(4): 162–170.
• Çelik, H., Odabaş, F., Köse, B., Cangi, R., 2009. Samsun’da Yetiş- tirilmekte Olan İzabella (Vitis labrusca L.) Tiplerinin Ampe- lografik Özelliklerinin Belirlenmesi. VII. Türkiye Bağcılık ve Teknolojileri Sempozyumu, 5–9 Ekim 2009, Salihli, Manisa.
• Çoban, H., Küey, E., 2006. Manisa’da (Yuntdağı) Yetiştirilen Üzüm Çeşitlerinin Ampelografik Özelliklerinin Belirlenmesi Üzeri- ne Araştırmalar. Ege Üniv. Ziraat Fak. Dergisi, 43(2): 41–52.
• Demir, İ., 1987. Ankara Şartlarında Yetiştirilen Yabancı Kökenli Bazı Üzüm Çeşitlerinin Ampelografik Özelliklerinin Belir- lenmesi Üzerinde Araştırmalar (yüksek lisans tezi). AÜ, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Dilli, Y., 1997. Harran Ovası Koşullarında Yetiştirilen Bazı Üzüm Çeşitlerinin Ampelografik Nitelikleri İle Verim ve Kalite Un- surlarının Belirlenmesi Üzerinde Bir Araştırma (yüksek lisans tezi). HÜ, Fen Bilimleri Enstitüsü, Şanlıurfa.
• Diri, A., 1996. Sungurlu Bağcılığı ve Yörede Yetişen Üzüm Çeşit- lerinin Ampelografik Özellikleri (yüksek lisans tezi). AÜ, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Ecevit, F.M., Kelen, M., 1999. Isparta (Atabey)’da Yetiştirilen Üzüm Çeşitlerinin Ampelografik Özelliklerinin Belirlenmesi Üzerine Bir Araştırma. Tr. J. of Agriculture and Forestry, 23: 511–518.
• Ersayar, F., 2010. Van Merkez ve Edremit İlçelerinde Bağ Varlığının Tespiti ve Yetiştirilen Üzümlerin Tanımlanması (yüksek lisans tezi). YYÜ, Fen Bilimleri Enstitüsü, Van.
• Fidan, Y., 1985. Özel Bağcılık. AÜ, Ziraat Fakültesi, Yayın No: 930, Ankara, s. 401.
• Güleryüz, M., Köse, B., 2003. Olur (Erzurum) İlçesinde Yetiştirilen Üzüm Çeşitlerinin Ampelografik Özellikleri. AÜ Ziraat Fa- kültesi Dergisi, 34(3): 205-209.
• Gürsöz, S., 1993. GAP Alanına Giren Güneydoğu Anadolu Bölgesi Bağcılığı ve Özellikle Şanlıurfa İlinde Yetiştirilen Üzüm Çe- şitlerinin Ampelografik Nitelikleri İle Verim ve Kalite Unsur- larının Belirlenmesi Üzerinde Bir Araştırma (doktora tezi). ÇÜ, Fen Bilimleri Enstitüsü, Adana.
• Haj-Amiri, A., Sanei-Sharatpanahi, M., 1996. Determination of Lo- cal Grape Cultivars in Kermanshah (Sahneh). Seed and Plant. 12(4): 24–41.
• Kaplan, N., 1994. Diyarbakır ve Mardin İllerinde Yetiştirilen Üzüm Çeşitlerinin Ampelografik Özelliklerinin Saptanması Üzerine Bir Araştırma (doktora tezi). AÜ, Fen Bilimleri Enstitüsü, An- kara.
• Kara, Z., 1990. Tokat Yöresinde Yetiştirilen Üzüm Çeşitlerinin Am- pelografik Özelliklerinin Belirlenmesi Üzerinde Araştırmalar (doktora tezi). AÜ, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Kelen, M., 1991. Van İli Bağcılığı ve Burada Yetişen Üzüm Çeşitle- rinin Ampelografik Özellikleri Üzerinde Araştırmalar (yüksek lisans tezi). YYÜ, Fen Bilimleri Enstitüsü, Van.
• Kılıç, M.F., Doğan, A., Kazankaya, A., Uyak, C., 2011. Gevaş (Van)’da Yetiştirilen Üzüm Çeşitlerinin Ampelografik Özel- liklerinin Belirlenmesi Üzerine Bir Araştırma. Iğdır Üniversi- tesi, Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 1(1): 23–31.
• Küçükhaskul, A., 1996. Safranbolu Bağcılığı ve Yörede Yetişen Üzüm Çeşitlerinin Ampelografik Özelliklerinin Belirlenmesi (yüksek lisans tezi). AÜ, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Martinez, M.C., Perez, J.E., 2000. The Forgotten Vineyard of The Asturias Princedom (North of Spain) and Ampelographic Description of İts Grapevine Cultivars (Vitis vinifera L.). American Journal of Enology and Viticulture, 51(4): 370–378.
• Morton, L.T., 1979. A Practical Ampelography (Translated and Adapted From P. Galet). Cornel University Press, Ithaca and London, p. 248.
• Odabaş, F., Köse, B., Çelik, H., 2002. Amasya İli Merzifon İlçe- sinde Yetiştirilen Bazı Üzüm Çeşitlerinin Ampelografik Özel- liklerinin Belirlenmesi Üzerine Bir Araştırma. V. Bağcılık ve Şarapçılık Sempozyumu, 5–9 Ekim 2002, Nevşehir, 366–371.
• Oraman, M.N., 1937. Ankara Vilayeti Bağcılığı ve Ankara’da Yeti- şen Başlıca Üzüm Çeşitlerinin Ampelografisi. Yük. Zir. Enst. Yayınları, No: 61, Ankara.
• Oraman, M.N., 1959. Ampelografi. AÜ, Ziraat Fakültesi, Yayın No: 154, Ankara, s. 128.
• Pezo, I., Budıc Leto, I., Kacıc, S., Zdunıc, G., Mırosevıc, N., 2006. Medna Bijela (Vitis vinifera L.) Ampelografik Properties. Ag- riculturae Conspectus Scientificus, 71(3): 81–86.
• Regner, F., Eiras-Dias, J.E., Stadlbauer, A., Blahous, D., 1999. “Bla- uer Portugıeser”, The Dissemination of A Grapevine. Ciencia Tec. Vitiv, 14(2): 37–44.
• Rubio, J.A., Yuste, J., 2004. Ampelographic Differentiation of Tempranillo Clones from Different Area of Origin, According to Their Synonyms. Acta Horticulturea, 652: 73- 79.
• Sabır, A., 2008. Bazı Üzüm Çeşit ve Anaçlarının Ampelografik ve Moleküler Karekterizasyonu (doktora tezi). ÇÜ, Fen Bilimleri Enstitüsü, Adana.
• Santiago, J.L., Boso, S., Martinez, M.C., Pinto-Carnide, O., Ortiz, J.M., 2005. Ampelographic Comparsion of Grape Cultivars (Vitis vinifera L.) Grown in Northwestern Spain and Northern Portugal. American Journal of Enology and Viticulture, 56(3): 287–290.
• Santiago, J.L., Boso, S., Gago, P., Alonso-Villaverde, V., Martinez, M.C., 2007. Molecular and Ampelographic Characterisation of Vitis vinifera L. “Albarino”, “Savagnin Blanc” and “Caıno Blanco” shows that They are Different Cultivars. Spanish Jor- nal of Agricultural Research, 5(3): 333–340.
• Toda, F.M., Sancha, J.C., 1997. Ampelographical Characterization of White Vitis vinifera L. Cultivars Preserved in Rioja. Bulle- tin de I’OIV, 70(799/800): 688–702.
• Tomazic, I., Korosec-Koruza, Z., 2003. Validity of Phyllometric Parameters Used to Differentiate Local Vitis vinifera L. Culti- vars. Genetic Res. Crop Evo, 50: 773–778.
• Uzun, H.İ., 1986. Bazı Üzüm Çeşitlerinin Ampelografik Özellikleri, Kateşol Oksidaz İzoenzim Bantlarından Teşhisleri ve Sıcaklık Toplamları Üzerinde Araştırmalar (doktora tezi). EÜ, Fen Bi- limleri Enstitüsü, İzmir.
• Ünal, M.S., 2000. Malatya ve Elazığ İlleri Bağcılığı İle Malatya İlinde Yetiştirilen Üzüm Çeşitlerinin Ampelografik Özellik- lerinin Belirlenmesi Üzerine Araştırmalar (doktora tezi). ÇÜ, Fen Bilimleri Enstitüsü, Adana.
• Zdunıc, G., Hancevıc, K., Sladonja, B., Poljuha, D., Hartl-Musınov, D., Budıc-Leto, I., Bucan, L., Pezo, I., 2008. Ampelographic Characterization and Sanitary Status of Grapevine Cultivar “Prc bijeli” (Vitis vinifera L.). Agriculturae Conseptus Scien- tificus, 73(2): 85–88.