Preliminary Study on Erciş Obsidians Regarding Mineralogical- Petrographical and Geochemical Proporties

Yıl 2012, Cilt: 2 Ek:A Sayı: 2 Sp:A, 85 - 92, 30.06.2012

Ali Bilgin Süleyman Polat Nursev Bilgin Sönmez Arslan

Öz

Erciş/Van obsidians with economical value are located in 20 km Northern of Van in Norteast of Anatolian plate.

Volcanic rocks situated in the region are made up of such as stratigraphic sequence ; (i) paleozoic aged metamorphic series

(chlorite-muscovite, quartz schist, fillat) and above them (ii) basalt(iii) obsidian, , (iv) perlite, and (v) tuffaceous rocks. Basalts

in study area and in Eastern Anatolia like the other volcanic rocks in the world, their genesis is subalkaline which correspond

to oceanic crust tholeitic basalt. Tuffacious rocks show geochemically the products of magmatic differentiation of andesitic

and rhiolitic in type of magma. Perlites and obsidians in point of geochemically are similar to rhyolites like chemical composition.

Perlites can be esily differentiated from rhyolites by their high K2O, Rb and Nb values. Obsidians having high SiO2 values

are distinguished from both perlites and rhyolites clearly. Perlites and obsidians which are giving outcrop in Erciş and surrounding

area display geochemical values with Sarıkamış obsidians and perlites regarding occurrence mode. Obsidians have

been formed by addition of water into volcanic glass through hydration process during the cooling of magma. Length of obsidian

zone 1250 m, wideness 250 m, and thickness 8 m were determined with respect to 1/25 000 scaled geological map during

the investigation of study area. According to reserve calculations, the amount of obsidian was found as 5 850 000 tones. Obsidians

in Van Erciş Ulupamir village to the near the study area are semi-valued gemstones. During the evaluation of Erciş obsidians

as a gemstone; color of the rock, luster, transmission of the light, crystallographic property, appearance, reflection of the

light, hardness, density, streak color, occurrence and identification of the rock in the field were taken into consideration as main

parameters. Mentioned gemstones were produced from mine deposits by companies and carried to workshops to be processed

to manufacture germ materials by exporting the products and employing the people contribute to significant amount economical

input to the national income

Anahtar Kelimeler

Obsidian, gemstone, geochemistry, amorph, economy

Erciş Obsidyenlerinin Mineralojik-Petrografik, Jeokimyasal Özellikleri ve Süs Taşı Olarak Değerlendirilmesi Üzerinde Ön Çalışma

Öz

Ekonomik önemi olan Erciş/Van yöresi obsidyenleri Anadolu plakasının kuzeydoğusunda Van ilinin 20 km kuzeyinde

yer almaktadır. Bölgede bulunan volkanik kayaçlar stratigrafik olarak (i) Paleozoik yaşlı metamorfik seri (klorit-muskovit, kuvars

şist, fillit) ile üzerinde bulunan (ii) bazalt (iii) obsidyen, (iv) perlit ve (v) tüf serisinden meydana gelmektedir. Bazaltlar inceleme

alanında ve Doğu Anadolu bölgesinde, diğer volkanik kayaçlara benzer şekilde, oluşum yönünden subalkalin tür bir köken

sunmakta olup, bir okyanus tabanı toleyitine karşılık gelmektedir. Tüf serisi ise, jeokimyasal olarak aynı magmatik ayrımlaşmanın

farklı jeokimyasal özellikteki andezitik ve riyolitik bir türünü yansıtmaktadır. Perlit ve obsidyenler ise, jeokimyasal

açıdan, riyolitlerle benzer kimyasal bileşime sahiptir. Perlitler jeokimyasal olarak, yüksek K2O, Rb ve Nb değerleriyle riyolitlerden

kolaylıkla ayrılabilirken, obsidyenler ise yüksek SiO2 değerleriyle her iki tür volkanik kayaçtan açık bir şekilde ayırt edilmektedir.

Erciş yöresi perlit ve obsidyenleri oluşum modu açısından, Sarıkamış yöresi obsidyenleriyle ve perlitleriyle karşılaştırıldığında

benzer jeokimyasal değerler sunmaktadır. Obsidyenler, jeokimyasal açıdan magmanın soğuması sırasında, volkanik

camların bünyesine bir miktar H2O alması ve hidratlanma yoluyla ana magmadan oluşmuştur. İnceleme sahasının araştırılmasında,

yörenin 1/25 000 ölçekli jeolojik haritası temel alınarak, obsidyen zonunun uzunluğu 1250 m, genişliği 250 m. ve kalınlığı

8 m olarak belirlenmiştir. Obsidyenlerle alakalı olarak yapılan rezerv hesaplamalarında, 5 850 000 tonluk obsidiyen miktarı

ortaya konmuştur. Van Erciş Ulupamir Köyü yakınındaki obsidyen araştırma sahasındaki obsidyenler ham yarı değerli süstaşları

niteliğindedir. Bu çalışma da Erciş obsidyenlerinin süstaşı olarak değerlendirilmesinde; taşın rengi, parlaklığı, ışığı geçirmesi,

taşın kristallografik özelliği, görünümü, taşın kırılması, taşın sertliği, yoğunluğu, çizgi rengi, bulunuşu ve arazide tanınması

gibi bir takım temel parametreler ölçüt olarak alındı. Söz konusu süstaşları yörede madencilik çalışması yapan firmalar tarafından

ocaklardan çıkarılarak, süstaşları üretmek için atölyelere taşınmakta, ilgili atölyelerde işlenmekte, istihdam kaynağı oluşturulmakta

ve üretilen bu ürünleri ihraç edilerek ulusal ekonomiye önemli miktarda ekonomik girdi sağlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Obsidyen, süstaşı, jeokimya, kristal, amorf, ekonomi

Kaynakça

• Arslan, M., Akçay, M., 1998. Zilan (Erciş-Van) yöresi pomza tüfle- rinde gelişen Mn oluşumunun jeoloji ve jeokimyası, Türkiye Jeoloji Bült., 41, 2, pp.139-141.
• Bilgin, A., 2009. Stonex Madencilik Şirketi’nin Van Erciş Ulupamir Köyü yakınındaki obsidyen sahasına ait ekspertiz raporu, Pro- je No-16, SDÜ Döner Sermaye Raporu, Isparta.
• Caran, S., Bilgin, A., 2003. Süs taşlarının genel özellikleri, bulunu- şu ve değerlendirilmesi, 1. Gemoloji Sempozyumu, Ankara.
• Elmastaş, N., 2004. Hasanabdal Kaplıcası, I.Van Gölü Havzası Sempozyumu, 2004, pp.73-96, Van.
• Innocenti, F., Mazzuoli, R., Pasquare, G., Radicati di Brozola, F., Villari, L., 1976. Evolution of volcanism in the area of inte- raction between Arabian, Anatolian and Iranian plates (Lake Van, Eastern Turkey): J. Volcanol. Geotherm. Res., 1,103-112
• Karamanderesi, İ. H., Can, A.R., Coşkun, B., Güner, A., Çağlav, F., Polat, Z., Tarakçıoğlu, H., Yıldırım, T.,1984, Zilan Deresi (Van-Erciş) Jeolojisi ve Jeotermal Enerji Olanakları. M.T.A. Enst. Rapor No:7793 (Yayımlanmamış), s.7-9, Ankara.
• Özgür, N., Bilgin, A., 1990. Sarıkamış/Kars perlit ve obsidyenle- rinin jeokimyası, jenezi ve ekonomik önemi, Jeomorfoloji Derg., 18, pp. 25-38, Ankara.
• Pearce, J. A., Bender, J. F., De Long, S. E., Kidd, W. S. F., Low, P. J., Güner Y., Şaroğlu, F., Yılmaz, Y., Moorbath, S., Mitchell, J.G., 1990. Genesis of collision volcanism in Eastern Anatolia, Tur- key: J. Volcanol, Geotherm. Res., 44,189-229.