A Corpus-driven Study on the Turkish Focus Particle Sırf

Yıl 2019, Cilt: 5 Sayı: 2, 283 - 297, 20.10.2019

Muhammet Fatih Adıgüzel

https://doi.org/10.31464/jlere.561121

Öz

Bu, sırf odak parçacığının kapsam alanındaki eşdizim örüntülerini
saptamaya yönelik TUDv3.0 derlemine dayanan derlem-sürümlü bir çalışmadır.
Çalışma, sırf’ın odak kapsamını
oluşturan sözdizimsel bileşenlerinin büyük ölçüde maksat veya neden öbekleri
veya cümlecikleri olduğunu ortaya koymuştur. İncelenen 430 bağımlı dizin
satırının yarısından fazlasında sırf’ın
odak bileşenini çeşitli maksat veya neden kalıplarının oluşturduğu görülmüştür.
Bu sınırlayıcı odak işlemcisinin kapsam alanlarında en sık karşılaşılan
sözcükler sırf’ın eşdizim
listesindeki ilk iki sırada yer alan maksat veya neden işaretleyicileri diye veya içindir. Sırf ile bu
sözcükler arasındaki bu çok yüksek eşdizimsel çekim gücünün ardında
edimbilimsel bir neden olduğu görülmüştür. Konuşmacı, sadece veya yalnızca gibi
başka sınırlayıcı odak parçacıkları yerine sırf'ı
seçerek, sadece bir şeyin yapılmasının ardındaki tek nedeni veya maksadı
belirtmekle kalmamakta, aynı zamanda çoğu kez kendince yersiz maksatlara ve
nedenlere yönelik olumsuz tutumunu da yansıtmaktadır. En olumsuz söylem ezgisi
ise, isim boşluğunu dolduran neredeyse tüm isimlerin soyut olduğu ve bunların çoğunun da olumsuz çağrışımlara
sahip olduğu “sırf + isim + olsun diye”
örüntüsünde görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Türkçe odak parçacıkları, sınırlayıcı işlemciler, derlem-sürümlü, sırf

A Corpus-driven Study on the Turkish Focus Particle Sırf

Öz

This is a corpus-driven study based on the TNCv3.0 to
determine the co-occurrence patterns of the focus particle sırf (only/just) in its scopes. The study revealed that sırf’s syntactic associates are largely
phrases or clauses of purpose or reason. Over half of the 430 concordance lines
analysed had various purpose or reason expressions as sırf’s focused constitutes. The most frequent colligates in the exclusive
operator’s scopes are reason and purpose markers diye or için, ranking the
first two in its collocation list. This very strong lexical priming suggests a pragmatic
motivation. By choosing sırf rather
than any other particles like sadece
or yalnızca, the speaker not only
marks the single reason or purpose for which something is done but also often
reflects a negative attitude to reasons or purposes as being unjustifiable. The
most unfavourable prosody was detected in the collostruction sırf +noun+ olsun diye, in which almost
all the nouns in the ‘noun’ slot are abstract,
most of which have negative connotations.

Anahtar Kelimeler

Turkish focus particles, exclusive operators, corpus-driven, sırf

Kaynakça

• Aksan, Y., Duran, N., Ersen, D., Hızarcı, Ç., Korkmaz, S., Sever, B. & Sezer, T. (2008). Türkçede yakın anlamlı sözcükler: Bir derlem çalışması. In 22.Ulusal Dilbilim Kurultayı Bildirileri, (pp. 558-567), Van.
• Cruse, D. A. (1986). Lexical semantics. CUP, Cambridge.
• Edmonds, P. and Hirst, G. (2002). Near synonyms and lexical choice. Computational Linguistics, 28 (2), 105-144.
• Göksel and Kerslake (2005). Turkish: A comprehensive grammar. Routledge.
• Hoey, M. (2005). Lexical Priming: a new theory of words and language. London and New York: Routledge.
• Kim, S. (2011). Focus particles at syntactic, semantic and pragmatic interfaces: The acquisition of only and even in English. Unpublished Doctoral Dissertation. The University of Hawaii.
• Lee, D. (1987). The semantics of just. Journal of Pragmatics, 11, 377-398.
• Lee, T.H. (2005). The acquisition of additive and restrictive focus in Cantonese. In Dah-an Ho and Ovid J.L. Tzeng. Eds. 2005. POLA Forever: Festschrift in Honor of Professor William S-Y. Wang on His 70th Birthday, (pp.71-114). Taipei, Taiwan: Institute of Linguistics, Academia Sinica
• McEnery, T., & Hardie A. (2012). Corpus Linguistics. Cambridge.
• Murphy, M.L. (2003). Semantic relations and the lexicon. Cambridge: CUP.
• Paterson, K.B., Liversedge, S.P., Rowalnd, C., & Filik, R. (2003). Children’s comprehension of sentences with focus particles. Cognition, 89(3), 263-294.
• Sedivy, J.C. (2002). Invoking discourse-based contrast sets and resolving syntactic ambiguities. Journal of Memory and Language, 46, 341-370. Doi:10.1006/jmla.2001.2812, available online at http://www.academicpress.com.
• Sinclair, J. (2003). Reading Concordances. London: Longman.
• Stubbs, M. (2002). Words and phrases: Corpus Studies of Lexical Semantics. Oxford: Blackwell Publishers.
• Tognini-Bonelli, E. (2001). Corpus Linguistics at Work. Amsterdam: John Benjamins.
• Topaloğlu, S., & Nakipoğlu, M. (2017). Sınırlayıcı odak parçacığı sadece’nin edinimi. Dilbilim Araştırmaları Dergisi, 2017 (1), 1-28. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi
• Xiao, R., & McEnery, T. (2006). Collocation, Semantic Prosody and Near Synonymy: A Cross-linguistic Perspective. Applied Linguistics, 27(1), 103-129.