Öz
ABSTRACT: Culture and vocabulary are among the fundamental elements of the identity of a language. The culture reflects itself in the nature of the words, and therefore in the language. The changes in the vocabulary of a language display themselves in the culture in return. An investigation into these reflections can yield valuable insights regarding changes in a language over time as well as the syntactic features of a language and cultural values. Vocabulary of a language encompasses many linguistic elements such as proverbs, idioms, reduplications. These elements reveal themselves most vividly in spoken and written cultural productions. Analysing these lexical units in literary works written both for children and adults may allow us identify the level and structure of the language, the use of lexical elements, and cultural values. To this end, this particylar study aims to examine the idioms employed in the stories by Sevim Ak as well as analyze their semantic values for the text. For the analyses of the lexical elements, idioms were specifically chosen because they are widely used both in daily life and other areas and they suggest clues for linguistic and cultural elements. This study is a descriptive study in which 19 stories by Sevim Ak and idioms used in these stories were found. The findings revealed that the author utilized idioms to a great extent, therefore, contributed to its originality and semantic richness. Moreover, they were found to be useful in developing children's vocabulary knowledge and enhance their conceptual underatanding.
Keywords: Sevim Ak, children’s literature, stories, idioms.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Aksan, D. (1975). Anadili. Türk Dili. 285, 423-434.Aksan, D. (2006). Anadilimizin söz denizinde. Ankara: Bilgi Yayınevi.Aksan, D. (2011). Türkçenin gücü. Ankara: Bilgi Yayınevi.Aksoy, Ö.A. (1975). Gelişen ve özleşen dilimiz. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.Aksoy, Ö.A. (1988). Deyimler sözlüğü. İstanbul: İnkılâp Yayınevi.Anaz, Z. (2018). Mavisel Yener’in çocuk edebiyatı yapıtlarının dil özellikleri, sözvarlığı, anlatım teknikleri ve dış yapı özellikleri bakımından incelenmesi. Yayımlanmamış doktora tezi, Mustafa Kemal Üniversitesi, Hatay. Aslan, C. (2013). Çocuk edebiyatı yapıtlarının temel işlevi. Eğitimci Öğretmen Dergisi. 17, 6-9.Aslan, C. (2017). Oğuz Tansel’in derlediği masalların Türkçenin sözvarlığı bağlamında incelenmesi. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Emstitüsü Dergisi. 27, 56-80.Baş, B. (2006). 1985-2005 yılları arasında çocuk edebiyatı sahasında yazılmış tahkiyeli metinlerin sözvarlığı üzerine bir araştırma. Yayımlanmamış doktora tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.Bilgin, M. ve Bilgin, A.C. (2014). Tanıklarıyla deyimler sözlüğü. İzmir: Yayın B.Çavdar, Y. (2018). Kemal Tahir’in romanlarında söz varlığı. Yayımlanmamış doktora tezi, Selçuk Üniversitesi, Konya.Fidan, Z. (2019). Cahit Uçuk’un “Türk ikizleri” ve “gümüş kanat” çocuk romanlarının söz varlığı açısından değerlendirilmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Cumhuriyet Üniversitesi, Sivas.Gencan, T.N. (2007). Dilbilgisi. Ankara: Tek Ağaç Eylül Yayıncılık. Güney, E.C. (1971). Folklor ve Halk Edebiyatı. İstanbul: Millî Eğitim Basımevi. Hasırcı, S. (2008). Türkçenin sözvarlığı açısından gazetelerin incelenmesi (cumhuriyet, hürriyet, sabah). Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.Kaçmaz, G. (2018). Cahit Zarifoğlu’nun masallarının değer eğitimi ve söz varlığı açısından incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, İnönü Üniversitesi Malatya.Kavcar, C. (1999). Edebiyat ve eğitim. Ankara: Engin Yayınevi.Lüle Mert, E. (2009). Türkçenin sözvarlığı açısından Eflatun Cem Güney’in derleyip yazdığı masallar. Yayımlanmamış doktora tezi. Ankara Üniversitesi, Ankara. Mangır, M. (2009). Osman Cemal Kaygılı’nın eserlerindeki sözvarlığı. Yayımlanmamış doktora tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Samsun.Özbaşı, S. (2016). Zeynep Cemali’nin çocuk edebiyatı yapıtlarının sözvarlığı öğeleri bakımından incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.Özcan, S. (2018). Sabahattin Ali’nin “Kuyucaklı Yusuf” romanında söz varlığı. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Balıkesir Üniversitesi, Balıkesir.Özdemir Mete, Ö. (2016). Sevim Ak’ın çocuk romanlarının sözvarlığı açısından çözümlenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.Öztürk, H. (2013). 1980’den 2010 yılına okunurluğu yüksek Türk romanlarının sözvarlığı açısından incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.Sancı Uzun, D. (2010). Ahmet Hamdi Tanpınar’ın ‘saatleri ayarlama enstitüsü’ adlı eserinin sözvarlığı ve eserin sözcükbilim açısından incelenmesi. Yayımlanmamış doktora tezi, Atatürk Üniversitesi, Erzurum.Sever, S. ve Karagül, S. (2014). Oğuz Tansel’in derleyip yazdığı masal kitaplarında yer alan sözvarlığı öğelerinin incelenmesi. Folklor / Edebiyat, 20 (77), 173-188.Subaşı, L. (1988). Dilbilimi açısından deyim kavramı ve Türkiye Türkçesindeki örneklerin incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.Türkiye Bilimler Akademisi. (2011). Türkçe bilim terimleri sözlüğü. Ankara: Yeni Reform Matbaacılık.Uslupehlivan, E. (2018). Hasan Latif Sarıyüce’nin çocuk romanlarında değer eğitimi ve söz varlığı. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Uşak Üniversitesi, Uşak.Yazıcı Okuyan, H. (2006). Türkçenin sözvarlığı açısından Fakir Baykurt'un romanları. Yayımlanmamış doktora tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara. Yıldırım Bilgen, D. (2017). 1970-2015 yılları arasında yayımlanan çocuk şiir kitaplarındaki söz varlığı. Yayımlanmamış doktora tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
Öz
ÖZ: Bir dilin kimliğini oluşturan unsurlar arasında kültür ve söz varlığı gelir. Kültürün izleri söz varlığına, söz varlığındaki değişimler de kültüre yansır. Bu yansımalar incelenerek tarihî süreç içerisinde dilde gerçekleşen değişikler, dilin yapısal özellikleri ve toplumun kültürel değerleri ortaya konabilir. Dili oluşturan söz varlığının kapsamında atasözü, deyim ikileme gibi pek çok dilsel yapı yer alır. Bu yapılar kendini en uygun şekilde sözlü ve yazılı kültür ürünlerinde gösterir. Edebiyat eserlerindeki söz varlığı incelenerek kullanılan dilin düzeyi, dilin yapısı, söz varlığı ögelerinden yararlanıp yararlanılmadığı, kültürel değerlere yer verilip verilmediği gibi durumlar tespit edilebilir. Bu çalışmanın amacı da Türk çocuk edebiyatı yazarlarından Sevim Ak’ın öykülerinde bulunan deyimleri belirlemek; bunların metne sağladığı anlamsal katkıları değerlendirmektir. Kullanım alanının daha geniş olması, günlük yaşamda daha çok yer alması, dil-kültür yapımızla ilgili birçok ipucu sunması bakımından deyimler tercih edilmiştir. Çalışma tarama yönteminin kullanıldığı betimsel bir araştırmadır. Ak’ın 19 öykü kitabı taranarak bunlarda bulunan deyimler saptanmıştır. Bu deyimlerin öykülere kattığı anlamsal değerler yorumlanmıştır. Sonuç olarak yazarın öykülerinde deyimlerden geniş ölçüde yararlandığı; böylelikle anlatımını zenginleştirip özgünleştirdiği; hedef kitlenin sözcük dağarcığı ve kavram dünyasını genişletebilecek nitelik taşıdığı söylenebilir.
Anahtar sözcükler: Sevim Ak, çocuk edebiyatı, öykü, deyim
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Aksan, D. (1975). Anadili. Türk Dili. 285, 423-434.Aksan, D. (2006). Anadilimizin söz denizinde. Ankara: Bilgi Yayınevi.Aksan, D. (2011). Türkçenin gücü. Ankara: Bilgi Yayınevi.Aksoy, Ö.A. (1975). Gelişen ve özleşen dilimiz. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.Aksoy, Ö.A. (1988). Deyimler sözlüğü. İstanbul: İnkılâp Yayınevi.Anaz, Z. (2018). Mavisel Yener’in çocuk edebiyatı yapıtlarının dil özellikleri, sözvarlığı, anlatım teknikleri ve dış yapı özellikleri bakımından incelenmesi. Yayımlanmamış doktora tezi, Mustafa Kemal Üniversitesi, Hatay. Aslan, C. (2013). Çocuk edebiyatı yapıtlarının temel işlevi. Eğitimci Öğretmen Dergisi. 17, 6-9.Aslan, C. (2017). Oğuz Tansel’in derlediği masalların Türkçenin sözvarlığı bağlamında incelenmesi. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Emstitüsü Dergisi. 27, 56-80.Baş, B. (2006). 1985-2005 yılları arasında çocuk edebiyatı sahasında yazılmış tahkiyeli metinlerin sözvarlığı üzerine bir araştırma. Yayımlanmamış doktora tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.Bilgin, M. ve Bilgin, A.C. (2014). Tanıklarıyla deyimler sözlüğü. İzmir: Yayın B.Çavdar, Y. (2018). Kemal Tahir’in romanlarında söz varlığı. Yayımlanmamış doktora tezi, Selçuk Üniversitesi, Konya.Fidan, Z. (2019). Cahit Uçuk’un “Türk ikizleri” ve “gümüş kanat” çocuk romanlarının söz varlığı açısından değerlendirilmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Cumhuriyet Üniversitesi, Sivas.Gencan, T.N. (2007). Dilbilgisi. Ankara: Tek Ağaç Eylül Yayıncılık. Güney, E.C. (1971). Folklor ve Halk Edebiyatı. İstanbul: Millî Eğitim Basımevi. Hasırcı, S. (2008). Türkçenin sözvarlığı açısından gazetelerin incelenmesi (cumhuriyet, hürriyet, sabah). Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.Kaçmaz, G. (2018). Cahit Zarifoğlu’nun masallarının değer eğitimi ve söz varlığı açısından incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, İnönü Üniversitesi Malatya.Kavcar, C. (1999). Edebiyat ve eğitim. Ankara: Engin Yayınevi.Lüle Mert, E. (2009). Türkçenin sözvarlığı açısından Eflatun Cem Güney’in derleyip yazdığı masallar. Yayımlanmamış doktora tezi. Ankara Üniversitesi, Ankara. Mangır, M. (2009). Osman Cemal Kaygılı’nın eserlerindeki sözvarlığı. Yayımlanmamış doktora tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Samsun.Özbaşı, S. (2016). Zeynep Cemali’nin çocuk edebiyatı yapıtlarının sözvarlığı öğeleri bakımından incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.Özcan, S. (2018). Sabahattin Ali’nin “Kuyucaklı Yusuf” romanında söz varlığı. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Balıkesir Üniversitesi, Balıkesir.Özdemir Mete, Ö. (2016). Sevim Ak’ın çocuk romanlarının sözvarlığı açısından çözümlenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.Öztürk, H. (2013). 1980’den 2010 yılına okunurluğu yüksek Türk romanlarının sözvarlığı açısından incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.Sancı Uzun, D. (2010). Ahmet Hamdi Tanpınar’ın ‘saatleri ayarlama enstitüsü’ adlı eserinin sözvarlığı ve eserin sözcükbilim açısından incelenmesi. Yayımlanmamış doktora tezi, Atatürk Üniversitesi, Erzurum.Sever, S. ve Karagül, S. (2014). Oğuz Tansel’in derleyip yazdığı masal kitaplarında yer alan sözvarlığı öğelerinin incelenmesi. Folklor / Edebiyat, 20 (77), 173-188.Subaşı, L. (1988). Dilbilimi açısından deyim kavramı ve Türkiye Türkçesindeki örneklerin incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.Türkiye Bilimler Akademisi. (2011). Türkçe bilim terimleri sözlüğü. Ankara: Yeni Reform Matbaacılık.Uslupehlivan, E. (2018). Hasan Latif Sarıyüce’nin çocuk romanlarında değer eğitimi ve söz varlığı. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Uşak Üniversitesi, Uşak.Yazıcı Okuyan, H. (2006). Türkçenin sözvarlığı açısından Fakir Baykurt'un romanları. Yayımlanmamış doktora tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara. Yıldırım Bilgen, D. (2017). 1970-2015 yılları arasında yayımlanan çocuk şiir kitaplarındaki söz varlığı. Yayımlanmamış doktora tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Araştırma Makaleleri |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 25 Nisan 2020 |
| Gönderilme Tarihi | 24 Ekim 2019 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2020 Cilt: 6 Sayı: 1 |