Ortaokul Öğrencilerinin Söz Varlığını Geliştirmeye Yönelik Tutumlarının Değerlendirilmesi

Yıl 2020, Cilt: 6 Sayı: 1, 105 - 126, 25.04.2020

Nil Didem Şimşek

https://doi.org/10.31464/jlere.658536

Öz

Bu çalışma, ortaokul öğrencilerinin söz varlığını geliştirmeye yönelik tutumlarını belirlemek amacıyla yapılmıştır. Araştırmada betimsel tarama modeli kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma grubu, 2018-2019 eğitim-öğretim yılında İstanbul’daki bir ortaokulda eğitim gören 233 öğrenciden oluşmaktadır. Araştırmanın nicel verileri, kişisel bilgi formu ve Söz Varlığını Geliştirmeye Yönelik Tutum Ölçeği ile elde edilmiştir. Verilerin analizinde t testi, Tek yönlü (One way) Anova testi kullanılmıştır. Anova testi sonrasında farklılıkları belirlemek üzere tamamlayıcı post-hoc analizi olarak Scheffe testi kullanılmıştır. Bu araştırmada ortaokul öğrencilerinin söz varlığını geliştirmeye yönelik tutumlarıyla cinsiyet, okul türleri, ailenin eğitim ve maddi düzeyi, sosyal medya araçları kullanıp kullanmamaları gibi değişkenlerle aralarındaki ilişki yordanmıştır. Öğrencilerin sözcük öğrenmeye, sözlük kullanmaya ve söz varlığını geliştirmeye yönelik tutum puanları yaş, sınıf seviyesi, evde kütüphane olması ve sözlük kullanma durumlarına göre anlamlı farklılık gösterirken; anne-baba eğitim düzeyi, kardeş sayısı, anne-baba mesleği, ailenin aylık geliri ve okul türüne göre anlamlı farklılık göstermemektedir. Bu sonuçlar ışığında ortaokul öğrencilerinin söz varlığını geliştirmeye yönelik tutumlarını artırmak için önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

tutum, söz varlığı, ortaokul öğrencileri

Kaynakça

• Aksaçlıoğlu, A. G. & Yılmaz, B. (2007). Öğrencilerin televizyon izlemeleri ve bilgisayar kullanmalarının okuma alışkanlıkları üzerine etkisi. Türk Kütüphaneciliği, 21(1), 3-28.
• Aksan, D. (2002). Anadilimizin söz denizinde: sözcükler, ikilemeler, deyimler, atasözleri, terimler üzerinde geçişe de uzanan açıklamalar. Bilgi Yayınevi.
• Altan, C. & Deniz, E. (2016). Ortaöğretim öğrencilerinin sözlüklere yönelik tutumları. Millî Eğitim Dergisi, 45(210), 319-336.
• Ateş, V. (2013). Türkiye’deki 15 yaşındaki öğrencilerin bilgisayar teknolojileri imkânlarının okuma alışkanlıklarına etkisi. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 171(171), 155-169.
• Aytan, T. & Özcan, Ö. (2018). Ortaöğretim öğrencilerinin söz varlığını geliştirmede çevresel öğrenmenin etkisi. Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(1), 213-232.
• Balcı, A., Uyar, Y. & Büyükikiz, K. K. (2012). İlköğretim 6. sınıf öğrencilerinin okuma alışkanlıkları, kütüphane kullanma sıklıkları ve okumaya yönelik tutumlarının incelenmesi. Turkish Studies, 7(4), 965-985.
• Baş, B. & Karadağ, Ö. (2012). Söz varlığı üzerine yurt dışında ve Türkiye’de yapılan temel araştırmalar, Millî Eğitim Dergisi, 193, 81-105.
• Başaran, M. & Seyit, A. (2009). İlköğretim beşinci sınıf öğrencilerinin okumaya ilişkin tutumlarının incelenmesi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 29(1), 73-92.
• Bilginer, O. (2016). Söz varlığı terminolojisi üzerine bir analiz çalışması. Milli Eğitim Dergisi, 45(210), 11-29.
• Can, A., Deniz, E. & Çeçen, M. A. (2016). Ortaokul öğrencilerinin okuma tutumları. International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic 11/3, Winter, 645-660.
• Çetin, Y. & Karaata, C. (2010). Türk öğrencilerin kitap okumama sorununa çözüm önerileri. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19(1), 202-215.
• Davaslıgil, Ü. (1985). Farklı sosyo-ekonomik ve kültürel çevreden gelen birinci sınıf çocuklarının dil gelişimine okulun etkisi. Doktora tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Demir, C. (2016). Türkçe eğitim-öğretim programları ve kişisel söz varlığı. Millî Eğitim Dergisi, 45(210), 141-161.
• Deniz, E. (2015). Ortaokul öğrencilerinin kitap okuma alışkanlıkları/Reading habits of secondary school students. Okuma Yazma Eğitimi Araştırmaları, 3(2), 46-64.
• Durualp, E., Durualp, E. & Çiçekoğlu, P. (2013). 6-8. Sınıftaki öğrencilerin okumaya ilişkin tutumlarının bazı değişkenler açısından incelenmesi. Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4(1), 159-174.
• Durualp, E., Çiçekoğlu, P. & Durualp, E. (2013). Sekizinci sınıf öğrencilerinin kitap okumaya yönelik tutumlarının internet ve kitap okuma alışkanlıkları açısından incelenmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 2(1), 115-132.
• Göçen, G. & Okur, A. (2015). Ortaokula yönelik söz varlığı araştırmalarının incelenmesi: tezler. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 3(1), 64-79.
• Göçer, A. (2009). Türkçe eğitiminde öğrencilerin söz varlığını geliştirme etkinlikleri ve sözlük kullanımı. Electronic Turkish Studies, 4(4), 1025-1055.
• Güneş, F. (2013). Kelimelerin gücü ve zihinsel sözlük. Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1, 1-24.
• Gürbüz, S. & Şahin, F. (2017). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Akademik ve Mesleki Yayınlar.
• İşcan, A., Arıkan, İ. B. & Küçükaydın, M. A. (2013). İlköğretim ikinci kademe öğrencilerin kitap okuma alışkanlıkları ve okumaya ilişkin tutumları. Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi, 4(11).
• Kaplan, M. (1985). Kültür ve Dil, Dergâh Yayınları, İstanbul.
• Karadağ, Ö. (2013). Kelime öğretimi. İstanbul: Kriter Yayınevi.
• Karadeniz, E. & Özdemir, M. (2018). Behiç Ak’ın çocuk kitaplarında medya ve sosyal medya eleştirisi. Sakarya University Journal of Education, 8(4), 250-264.
• Karasar N. (2009). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Karatay, H. (2007). Kelime öğretimi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 27(1), 141-153.
• Karatay, H. (2016). 6 – 8. Sınıf öğrencilerini mecazlı dili anlama düzeyleri, Millî Eğitim Dergisi, Söz Varlığı Özel Sayısı, 210, 285 – 286.
• Kurudayıoğlu, M. & Soysal, T. (2016). Cumhuriyet dönemi ortaokul Türkçe dersi öğretim programlarının söz varlığının geliştirilmesi açısından incelenmesi. Milli Eğitim Dergisi, 45(210), 115-140.
• Lüle Mert, E. (2009). Anadili eğitimi ve öğrenimi sürecinde sözvarlığı belirleme çalışmalarının önemi ve" deyim" kazandırmaya yönelik etkinlik önerileri. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Üniversitesi Dergisi, 2(2).
• Maden, S. & Demir, R. (2019). Ortaokul Türkçe dersi öğretim programlarında sözlük kullanma alışkanlığı kazandırmaya dair tespitler. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(2), 419-436.
• MEB (2019). Türkçe Dersi Öğretim Programı, Ankara.
• MEB (2017). Türkçe Dersi Öğretim Programı (ilkokul ve ortaokul 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. sınıflar). Ankara: MEB Yayınları.
• Özbay, M. & Melanlıoğlu, D. (2008). Türkçe eğitiminde kelime hazinesinin önemi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(1), 30-45.
• Şahbaz, N. K. (2012). İlköğretim ikinci kademe öğrencilerinin kütüphane kullanma düzeyleri üzerine bir araştırma. Türklük Bilimi Araştırmaları, (31), 259-274.
• Tağa, T. (2016). Kelime öğretiminde hedef kelimelerin belirlenmesi. Millî Eğitim Dergisi, 210(45), 163-177.
• Tosunoğlu, M. (1999). Kelime servetinin eğitim öğretimdeki yeri ve önemi. Millî Eğitim Dergisi, 144, 71-73.
• Ünsal, H. (2005). İlköğretim 5. ve 8. sınıflar ile ortaöğretim 11. sınıfların sözlü anlatımdaki aktif kelime hazineleri/Afyon merkez örneği. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi, Afyon.
• Yaman, H. & Gülcan, F. (2009). Sözcük dağarcığını zenginleştirme etkinliği olarak deyim öğretimi: Gösteri tekniği uygulaması. Sakarya Üniversitesi Fen Edebiyat Dergisi C. II, 59-71.
• Yaşar, G, Topçuoğlu & Ünal, F. (2016). Türkçe Dersi Söz Varlığını Geliştirmeye Yönelik Tutum Ölçeği: Bir geçerlilik ve güvenirlik çalışması. Eğitimde Kuram Ve Uygulama, 12(5), 1041-1055.