Konuşma Becerisiyle İlgili Atasözleri Üzerine Bir İçerik Analizi

Yıl 2024, Cilt: 10 Sayı: 2, 341 - 373, 29.10.2024

İlknur Killioğlu , Mehmet Temizkan

https://doi.org/10.31464/jlere.1500476

Öz

Konuşma becerisi açısından atasözlerini incelemeyi amaçlayan bu çalışma nitel araştırma yöntemiyle gerçekleştirilmiştir. Çalışmanın veri setini Ömer Asım Aksoy’un Atasözleri Sözlüğü oluşturmaktadır. Çalışmada veriler doküman incelemesi tekniğiyle toplanmış ve içerik analizi tekniğiyle analiz edilmiştir. Çalışmanın sonucunda konuşma becerisiyle ilgili 189 atasözü ve bu atasözüne ilişkin 4 tema ile 32 kategori belirlenmiştir. Buna göre atasözlerinin 105’i konuşmacı, 21’i dinleyici, 56’sı mesaj ve 7’si geri bildirim temasıyla ilgilidir. Çalışmada elde edilen sonuçlardan hareketle en çok konuşmacı ve mesaj temasına yönelik atasözlerinin bulunduğu ve bu atasözlerinde özellikle konuşma-düşünme ilişkisi, konuşmanın gizliliği, yer-zaman uygunluğu, söz-eylem ilişkisi, sözün işlevselliği, üslup, tutarlılık ve doğruluk gibi kategorilerin ön plana çıktığı tespit edilmiştir. Konuşma becerisine ilişkin atasözleri konuşma sürecinde konuşmacının, dinleyicinin, mesajın ve geri bildirimin sahip olması gereken özelliklere yönelik iletiler içermektedir.
Anahtar sözcükler: konuşma becerisi, atasözleri, iletişim, sözlü dil.

Anahtar Kelimeler

Konuşma becerisi, Atasözleri, İletişim, Sözlü dil

A Content Analysis on Proverbs Related to Speaking Skills

Öz

This study, which aims to examine proverbs in terms of speaking skills, was carried out with the qualitative research method. The data set of the study consists of Ömer Asım Aksoy's Proverbs Dictionary. In the study, data were collected using the document analysis technique and analyzed using the content analysis technique. As a result of the study, 189 proverbs related to speaking skills and 4 themes and 32 categories related to these proverbs were determined. Accordingly, 105 of the proverbs are about the speaker, 21 are about the listener, 56 are about the message and 7 are about feedback. Based on the results obtained in the study, it was determined that there were proverbs mostly related to the theme of speaker and message and in these proverbs, categories such as speech-thinking relationship, confidentiality of speech, place-time appropriateness, word-action relationship, functionality of words, style, consistency and accuracy come to the fore. Proverbs related to speaking skills contain messages about the characteristics that the speaker, listener, message and feedback should have during the speaking process.
Keywords: speaking skill, proverbs, communication, spoken language.

Anahtar Kelimeler

Speaking skill, proverbs, communication, spoken language

Kaynakça

• Acar, A. (2019). Yabancı dil olarak Türkçe öğrenen öğrencilere deyim ve atasözlerinin aile kavramı üzerinden öğretilmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi.
• Açık, M. (2019). Korece’de ‘konuşma’ ile ilgili atasözlerinin kültürdilbilimsel açıdan incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Erciyes Üniversitesi.
• Ahmad, B. (2021). Ürdünlü öğrencilerin Türkçe atasözleri ve deyimleri öğrenmede yaşadıkları güçlükler ve çözüm önerileri [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Bursa Uludağ Üniversitesi.
• Akgöl, S. (2019). Türk atasözlerinde dil eğitimi üzerine bir araştırma [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi.
• Akpınar, M. (2010). Deyim ve atasözlerinin yabancılara Türkçe öğretiminde kullanımı üzerine bir araştırma [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Aksoy, Ö. A. (2022). Atasözleri sözlüğü. İnkılap Kitabevi.
• Akyıldız, A. (2019). 6. sınıf Türkçe derslerinde atasözü öğretiminde metin ve görsellerin kullanımının farkı ve bunun öğrenci başarısına etkisi (Bayat ilçesi örneği) [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Arıer Karaöz, N. (2009). Türk atasözlerinin kimya eğitimindeki rolü [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Aydemir, N. (2019). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde deyim ve atasözlerinin bağlamdan anlamaya dönük video destekli öğretimi: Bir eylem araştırması [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi.
• Bağcı, H. (2010). İlköğretim 5. sınıf öğrencilerinin atasözleri ve deyimleri algılama düzeyi. Türklük Bilimi Araştırmaları, 27, 91-110.
• Baltacı, A. (2019). Nitel araştırma süreci: Nitel bir araştırma nasıl yapılır?. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(2), 368-388. https://doi.org/10.31592/aeusbed.598299
• Baş, B. (2002). Türkçe temel dil becerilerinin öğretiminde atasözlerinin kullanımı. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(12), 60-68.
• Bekiroğlu, O. (2014). Türkçe atasözlerinde iletişim olgusunun izleri ve sosyo-kültürel çıkarımlar. Milli Folklor, 26(103), 80-97.
• Bölükbaş, S. (2022). Ortaokul 5, 6, 7 ve 8. sınıf Türkçe ders kitaplarının tema metinlerinin atasözleri ve deyimleri içermesi bakımından karşılaştırılmalı incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Aksaray Üniversitesi.
• Bulut, S. (2011). Atasözlerinin değerler eğitimindeki yeri [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Karadeniz Teknik Üniversitesi.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz Ş., & Demirel, F. (2016). Bilimsel araştırma yöntemleri. Pegem Akademi Yayıncılık.
• Creswell, J. W. (2017). Nitel yöntemler (Y. Dede, Çev.). S. B. Demir (Çev. Ed.), Araştırma deseni nitel, nicel ve karma yöntem yaklaşımları içinde (ss. 183-213). Eğiten Kitap Yayıncılık.
• Çakmakcı, C. C. (2009). İlköğretim ikinci kademe Türkçe öğretiminde kavram geliştirme açısından atasözü ve deyimler [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Zonguldak Karaelmas Üniversitesi.
• Çalışkan, R. (2021). Türk dili ve edebiyatı öğretmen adaylarının atasözleri ve deyimlere yetkinlikleri düzeyleri (Gazi Üniversitesi örneği) [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Çelik, D. C. (2022). Türkçeyi yabancı dil olarak öğrenenlere hareketli resimlerle atasözleri ve deyimlerin öğretimi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. İstanbul Aydın Üniversitesi.
• Çobanoğlu, Ö. (2004). Türk dünyası ortak atasözleri sözlüğü. Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
• Çobanoğlu, Ö. (2016). Halk edebiyatında konuşmalık türler: Atasözleri, deyimler, bilmeceler, alkış-kargışlar, tekerlemeler. H. Biltekin (Ed.), Halk edebiyatına giriş – I içinde (ss. 76-100). Anadolu Üniversitesi Yayını.
• Elçin, Ş. (1981). Halk edebiyatına giriş. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Erikci, U. (2021). Deyim ve atasözlerinin öğretiminde kullanılan iki boyutlu ve üç boyutlu materyallerin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Gerekten, H. (2018). 5. sınıf Türkçe ders kitabındaki atasözlerinin değerler eğitimi açısından incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Akdeniz Üniversitesi.
• Girmen, P. (2013). Türkçe eğitiminde atasözleri ve değer eğitimi. Değerler Eğitimi Dergisi, 11(25), 117-142.
• Golafshani, N. (2003). Understanding reliability and validity in qualitative research. The Qualitative Report, 8(4), 597-606. https://doi.org/10.46743/2160-3715/2003.1870
• Gönen, Y. Ö. (2015). Türk atasözlerinde sözlü iletişim unsurlarının sunumu [Yayımlanmamış doktora tezi]. Ege Üniversitesi.
• Kalaça, H. (2013). Türk atasözleriyle değerler eğitimi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Marmara Üniversitesi.
• Kaya, D. (2020). Türk dünyası ansiklopedik Türk halk edebiyatı kavramları ve terimleri sözlüğü. Akçağ Yayınları.
• Kazıcı, E. (2008). İlköğretim ikinci kademe Türkçe derslerinde deyim ve atasözlerinin öğretiminde dramatizasyon yönteminin etkililik düzeyi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Selçuk Üniversitesi.
• Kemiksiz, Ö. (2021). Kök değerler bakımından Türk atasözleri. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(2), 495-518.
• Kurudayıoğlu, M., & Temur, N. (2021). 21. yüzyıl becerileri çerçevesinde Türk atasözlerine bir bakış. Bilig, 99, 1-25. https://doi.org/10.12995/bilig.9900
• MEB (2019). Türkçe dersi öğretim programı (ilkokul ve ortaokul 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. sınıflar). Millî Eğitim Bakanlığı.
• MEB (2024). Ortaokul Türkçe dersi öğretim programı (5, 6, 7 ve 8. sınıflar). Millî Eğitim Bakanlığı.
• Noble, H., & Smith, J. (2015). Issues of validity and reliability in qualitative research. Evidence-Based Nursing, 18(2), 34-35. https://doi.org/10.1136/eb-2015-102054
• Onan, B. (2011). Türk atasözlerinde dil farkındalığı ve işlevsel dil kullanımı. Milli Folklor, 23(92), 91-100.
• Öztürk, A. G. (2015). Divanu Lugati’t-Türk’te yer alan atasözlerinin yabancılara Türkçe öğretiminde kültür aktarımına katkısı üzerine bir değerlendirme [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Başkent Üniversitesi.
• Patton, M. Q. (2018). Nitel analizin kalitesinin ve inanırlığının artırılması (S. Çelik & F. Ö. Karataş, Çev.). M. Bütün & S. B. Demir (Çev. Ed.), Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri içinde (ss. 541-599). Pegem Akademi Yayıncılık.
• Püsküllüoğlu, A. (2012). Türk atasözleri sözlüğü. Arkadaş Yayınevi.
• Sarıoğlu, F. (2022). İlkokul öğrencilerine atasözü ve deyimlerin öğretiminde dijital hikaye kullanımının etkisi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi.
• Sezen, Y. (2020). Yabancılara Türkçe öğretiminde TV dizisi kullanmanın atasözü ve deyim öğretmedeki etkisi (Aslan Ailem TV dizisi örneği) [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Uşak Üniversitesi.
• Shirazi, F. (2018). Ana dili Farsça olanlara yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde ortak dil unsurlarından yararlanma: Atasözleri, deyimler ve kalıp sözler [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Tekin, E. (2019). Yabancı dil olarak Türkçe öğretimi kitaplarında atasözü ve deyimlerin öğretim stratejileri üzerine bir durum tespiti [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Yıldız Teknik Üniversitesi.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.
• Yılmaz Atagül, Y. (2016). Yabancı dil olarak Türkçe atasözü ve deyim öğretiminde film ve hikâye tekniklerinin etkililik düzeyleri açısından karşılaştırılması [Yayımlanmamış doktora tezi]. Sakarya Üniversitesi.
• Yiğit, N. H. (2021). Türk dünyası atasözlerinde sözün niteliği ile ilgili atasözleri. Çeşm-i Cihan: Tarih Kültür ve Sanat Araştırmaları Dergisi E-Dergisi, 8(2), 90-114. https://doi.org/10.30804/cesmicihan.1031236