Ankara-Elmadağ-Kaleclk Dolayının Temel Jeoloji Özellikleri

Yıl 1984, Cilt: 8 Sayı: 2, 31 - 46, 15.05.1984

Behçet Akyürek Erdal Bilginer Bünyamin Akbaş Nedim Hemşin Şükrü Pehlivan Orhan Altın Yılmaz Soysal Eek Dauer Erol Çatal Bülent Sözeri Hüseyin Yıldırım Yavuz Hakyemez

Öz

Çalışma alanı Ankara, Elmadağ . Kalecik dolayını kapsar. Bu yörede, Ait Triyas'tan Kuvaternere
Icadar yağlardaki kaya birimleri yüzeylenir, Yeıil§ist fasiyesinde metamorfizma geçlrmif tortul
ve volkanik oluşuklardan yapılı olan ve yine aynı tür metamorfizmaya uframıı metaperidotitler içeren
Emir Formasyonu, bölgede Menen en eski otokton birimdir, Emir Formasyonu üst© doğru yi»
m yeiilsîst fasiyesinde metamorfîzmaya uframı§ ffllmadag- Formasyonu île geçişlidir, Elmadağ Formasyonu,
baflica eşyaslı volkanitlerden olugan Drtaköy Formasyonu ile giriktir. Ortaköy Formasyonu
içinde yastık lav yapısı korunmuş vol Icani tier, radyolaritler ve teirectasları sıkça igle»
nir, Elmadaf Farmasyonu, üste dofru kumlu Ifiregtäii, kireçtaşmdan oluşan Kegikaya Formasyonu'na geçiş
gösterir. Ankara Grubu olarak adlandırılan bu birimier, diyabaz day klan tarafından kesilirler, Karbonifer
ve Permiyen yaflı kırmtılar ve kireçtaflarmı da çegtli boyutlai'da bloklar halinde yaygın olarak içeren Ankara
Grubu, Trlyas yaşındadır, Ankara Grubu üzerme, Liyas ya§ü Hasanoflan Formasyonu taban çakılta§ı ile
uyumsun olarak gelir ve kumtaii-Qamurta|i-kireçta§ı ardalanması ile devam eder, Üste dofru Dogger-Malm
yağlı killi kireçta§mdan olugan Akbayır Formasyonu'na geçer. Düzenli ofiyolit olarak saptanan Mdivan Ofiyo»
üt Kompleksi, üstten eksikli olarak gaJişma alanında elenir, Mdivan Ofiyolit Kompleksi'nîn yerïê|imi sonrası
hızla derinleşen havzada, kumta§ıf volkarenit, çakıltafi ve volkanitlerden olu|an Hİsarköy Formasyonu İle
normal fli§ kamkterindekl Karadaf Formasyonu firik olarak çökelmistir. Bu iki formasyon içinde, Bldivan
Ofiyolit Kompleksinden türemif çeşitli boyutlarda oiistolit ve olistostromlar vardır. Hisarköy Formasyonu ve
Karadağ Formasyonu üste dofru Maestrihtiyen yaşlı Ilıeapmar Formasyonu ve Samanlık Formasyonu'na
geçer. Ortaç türbiditlerden oluşan Samanlık Formasyonu da yakınca ve ortaç türbidit karekterli ve Paleosen
yafh Dizilitafîar Formasyonu ile" geçişlidir, Dizilitaşlar Pormaiyonu içinde e§yaşlı resiflerden koparak gelen
büyük kireçtaşı ölistolitleri vardır, Çakıltaii, kumtaşıjeyl ve mamlardan oluşan Eosen ya§lı Mahmutlar Formasyonu,
§elf, delta, kumsal, kıyı ovası ve alüvyon yelpazesi ortamlarında çökelmi§tir, Mahmutlar Formasyonu
ile esyaşlı olarak Deliler volkanitî ayırtlanmı§tır. Oligosen yaflı Miskineedere Formasyonu, menderesi!
ınnak ve evaporitik göl ortamlarında çökelmiş çakıltafi, çamürtaii/kumtaşı, marn ve jipslerden olu§-
muştur. Üst Miyosen-Pliyosen ya|iı Tekke Volkaniti, çakıltafi, kumtafi ve tüflerden olu§an Karapınar Formasyonu,
ırmak ve göl çökeli olan killi kireçtaşı, marn, kil taşı, çakıltası, kumtaşı ve tüf itlerden oluşan Kavaklı
Formasyonu ve aglomera, tüften olüfan Mamak Formasyonu Üe yanalda giriktir. Bölgedeki volkanik manın son ürünü olan BoMağ Bazaltı, önceki birimleri uyumsuz olarak örter, TutturUlmamıg veya az tuturulmuş
kırıntılılardan oluşan Pliyosen yagiı Gölba§ı Formasyonu ,geni§ yayılım gösterir. Böige tektonik yapısını
Alpin Örejenik evresi ile kazanmıştır, Dügük açılı bindirmeler ile Ankara Grubu, Üst Kretâse ve
Oligosen yaflı birimler üzerine, Üst Kretase yaşlı birimler. Paleosen ya§lı birimler üzerine, Paleosen ya§lı hu
rimler de Eosen yaşlı birimler üzerine itilmiştir. Arazi gözlemlerinden elde edilen veriler ışığında Orta Anadolu
için olasılı jeotektonik evrim modeli önerilmiştir,

Anahtar Kelimeler

Ankara-Elmadağ-Kalecik, Jeoloji

Kaynakça

• Akyürek, Bif Bilfiner, E4, Dafer, Z ve Sunu, O., 1979 a, Hacılar (Kş Çubuk^Ankara) bölfesinde Alt Tri. yas*ın varlıfı: Türkiye Jeol. Kur, Bült«, 22/2,
• Akyürek, B,f Bİfeiner, B4J Çatal, E,# Dafer, 2., Soysal, Y„ ve Sunu; O-f 1979 bf Eldivan-Şabanözü (Çankırı) dolayında ofiyolit yerlefîmine ilişkin - bulgu* lar: Jeol, Müh, Odası yayınları 9,
• Akyürek, BM Bilfiner, E,, Çatal, E,, Dafer, _Z„ Soysal, Ys ve Sunu, OM 1980, Eldivan-Şabanözü (Çan.kırı) Hasayaz^Çandır (Kalecik-Ankara) dola, yınm jeolojisi: Maden Tetkik ve Arama Ensi Rap,, 6741 (Yayımlanmamış),
• Akyürek, B,, 1981 fAnkara MelaAjı'nm ku^y bölümünün temel jeoloji özellikleri: !g Anadolu'nun
• jeolojisi Simpozyumu, 41-4ßfTürkiye Jeol. Kur, 35. Bilimsel ve Teknik Kurultayı, Ankara,
• Akyürek, B„ Bılginer, E,, Akba§f Bs/ Hepfen, N,, Pehlivan, .•'$„ Sunu, O,, Soysal» Y4/Bafer, Z,, Çatal,
• B.t Şözeri B, Yıldırım H, ve Hakyemess;YM 1982, Ankara-Klmadaf-Kalecik dolayının jeolojisi: Ma. den Tetkik ve Arama Ens t. Rap è 7298 ( Yayım» lanmamıg),
• Akyürek, B, ve Soysal, Y;, 1983, Biga Yarımadası güney inin ( Sa vaitepe,Kirkafaç*Bergama. Ay valık ) temel jeoloji özellikleri: Maden Tetkik ve Arama Enst, Derg,. 95/96, 1-12,
• Bailey, E,B, ve Mc CalUen, W.J., 19S0v Ankara Melanji ve Anadolu Şariyajı: Maden Tetkik ve Arama Enst. Derg., 40,
• Batman, B,, 1978 a, Haymana Kuzeyinin Jeolojik Ev* rimi ve Yöredeki Melanjm İncelenmesi I, stratig» rafl birimleri: Hacettepe Üniv,, Yerbilimleri 4/1.2, 95-1244