Atık Barajlarındaki Su Kaçaklarının İncelenmesi, Çanakkale Örneği

Yıl 2017, Cilt: 41 Sayı: 2, 91 - 100, 15.12.2017

Koray Ulamış Recep Kılıç

https://doi.org/10.24232/jmd.326773

Öz

Maden sahalarında
işlenen cevherden artan pasa atık havuzlarında yüzdürme metodu ile seçilerek depolanmaktadır.
Atık rezervuarının planlanmasında taban zemininindeki birimlerin ve gövde
inşaatında kullanılacak doğal malzemenin jeoteknik özelliklerinin belirlenmesi,
su kaçaklarının önlenmesi amacıyla önemlidir. Bu çalışmada, Çanakkale ili, Yenice
ilçesi, Kalkım beldesi güneyinde işletilmekte olan Pb-Zn tesisine ait atık
depolama rezervuar alanındaki zeminlerden sızmaların sebepleri araştırılmıştır.
Bu amaçla rezervuar alanındaki zeminin yatay ve düşey yöndeki değişimi ile
geçirimlilik özellikleri incelenmiştir. Atık alanı çevresinde araştırma
çukurları açılarak zeminlerden örselenmiş ve örselenmemiş örnekler alınmıştır. Standart
kompaksiyon deneyleri ile zeminlerin optimum su içeriği ve maksimum kuru
yoğunluğu tespit edilmiş, sıkıştırılan örneklerin geçirimlilik katsayıları
düşen seviyeli permametre ile tespit edilmiştir. Rezervuar tabanındaki kilin
geçirimlilik ve sıkışma parametreleri açısından ilgili yönetmeliklere uygun
olduğu belirlenmiştir. Kil kaplama yapılmadan önce eski dere yatağındaki su
drene edilmiş, fakat eski alüvyon kazılmadan üzerine baraj dolgusu inşaa
edilmiş olup, su sızmalarının bu seviyeden olduğu belirlenmiştir.  Gövdenin doğusundaki dere yatağında sızan su
ile taşınmış ağır metaller ve demiroksit çökeltilerine rastlanmıştır. Gövdenin
eski alüvyon üzerine gelen yaklaşık 100 m uzunluğundaki kesimi kaldırılmış,
eski alüvyon temizlendikten sonra rezervuar alanında bulunan zemini optimum su
içeriği ve maksimum kuru yoğunlukta sıkıştırılarak gövdenin yeniden inşa
edilmesine karar verilmiştir. Gövdenin tamamlanıp, rezervuara suyun dolmasından
sonra sızıntının kesildiği gözlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Atık Barajı, Çanakkale, Çevre, Geçirimlilik, Sıkışma, Sızıntı

Kaynakça

• Akıska, S., Demirela,G., and Sayılı,S., 2013a. Geology, mineralogy and the Pb, S isotope study of the Kalkım Pb-Zn±Cu deposits Biga Peninsula, NW Turkey. Journal of Geosciences, 58, 279-396.
• Akıska, S., Sayılı, S., and Demirela, G., 2013b. Three-dimensional subsurface modeling of mineralization: a case study from the Handeresi (Çanakkale, NW Turkey) Pb-Zn-Cu deposit. Turkish Journal of Earth Sciences, 22, 574-587.
• American Standards of Testing Materials (ASTM), 2012. Soil and Rock (I): D420 - D5876. Volume 04.08. 1830 p.
• Anıl, M., 1984. Yenice (Arapuçandere -Kurttaşı- Sofular ve Kalkım Handeresi) Pb-Zn-Cu cevherleşmelerinin köken sorunu ve Tersiyer volkanizmasıyla ilişkileri, Jeoloji Mühendisliği Dergisi, 20, 17-31.
• Cedergren, H.R., 1989. Seepage, Drainage and Flow Nets, 3rd Ed. Wiley, NY, 254-291 p.
• Dougherty, T.C., Hall, A.W., 1995. FAO Irrigation and Drainage Paper 53. HR Wallingford, 106p.
• Erentöz, C., 1975. 1/500 000 Ölcekli Turkiye Jeoloji Haritasi. MTA Ankara (yayımlanmamış).
• Ghobadi, M.H., Khanlari, G.R and Djalaly, H., 2005. Seepage problems in the right abutment of the Shahid Abbaspour dam,southern Iran. Engineering Geology, 82, 119-126.
• Gözler, Z., Ergül, E., Akçören, F., Genç, Ş., Akat, U. ve Acar, Ş. 1984. Çanakkale Boğazı doğusu-Marmara Denizi güneyi-Bandırma-Balıkesir-Edremit ve Ege Denizi arasındaki alanın jeolojisi ve kompilasyonu. MTA Derleme Rapor No: 7430, Balıkesir (yayımlanmamış).
• Hilf, J.W., 1975. Compacted fill. Chapter 7. In: Foundation Engineering Handbook, Winterkorn and Fang, eds, Van Nostrand Reinhold, NY, 244-311.
• Holtz, R.D., 1989. NCHRP Synthesis of Highway Practice 147: Treatment of Problem Foundations for Highway Embankments. TR, NRC, Washington DC,72 p.
• ICOLD (International Commission on Large Dams), 1981. Dams and the Environment, Bulletin 35 (http://www.icold-cigb.org/GB/publications/bulletins.asp)
• Johnson, A.W. and Sallberg, J.R., 1960. Factors that influence field compaction of soils. Bulletin 272, HRB. NRC, Washington DC, 206 p.
• Kılıç, R., 2007. Oreks Madencilik Ltd. Şti. Kalkım Flotasyon Tesisi Atık Baraj Yeri (Çanakkale, Yenice) Zeminlerinin Geçirgenlik Özellikleri, AÜ Döner Sermaye Rapor, 15s, Ankara.
• McGuffey, V.C., Bellatty, T.A., and Haas, W.M., 1990. Environmental considerations. In: TRB Guide to Earthwork Construction. Chapter 8, 83-91 p.
• M&T Müh. Ltd. Şti.,2005. Oreks Madencilik Ltd. Şti. Maden Zenginleştirme Tesisi, Çanakkale İli, Yenice İlçesi, Kalkım Beldesi, Karaaydin Köyü Nihai Çed Raporu,104s. Ankara (yayımlanmamış).
• Orgün, Y., Gültekin, A.H. and Önal, A., 2005. Geology, mineralogy and fluid inclusion data from the Arapucan Pb-Zn-Cu-Ag deposit, Çanakkale, Turkey. Journal of Asian Earth Sciences, 25, 629-642.
• Sharma, R.S. and Al-Busaidi, T.S., 2001. Groundwater pollution due to a tailings dam. Engineering Geology, 60, 235-244.
• Sim-Çed, Sicimoğlu Müh. İnş. Ltd. Şti., 2013. OREKS Madencilik Ltd. Şti. Çinko, Kurşun Ve Bakır Zenginleştirme Tesisi Kapasite Artırımı ve Atık Depo Alanları Projesi Çevresel Etki Değerlendirmesi Başvuru Dosyası. 36s (yayımlanmamış).
• TRB (Transportation Research Board), 1990. Guide to Earthwork Construction. State of the Art Report,8. Washington DC, 119 p.
• TS 1900-1. 2006. İnşaat Mühendisliğinde Zemin Laboratuvar Deneyleri - Bölüm 1: Fiziksel Özelliklerin Tayini, 93s, Ankara.
• Tufan, A.E., 2003. Karaaydın Köyü (Yenice, Çanakkale) Kurşun-Çinko Zuhurlarının Jeolojisi, Parajenezi ve Oluşumu. Niğde Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi, (7), 1- 2, 95-106.
• Ulamış, K., Kılıç, R., Bilgehan, R.P., 2013. Atık barajlarında su kaçakları ve iyileştirme yöntemleri,Kalkım (Çanakkale) örneği. Baki Canik Su Medeniyeti Sempozyumu Bildiriler Kitabı, s.11, Aksaray.
• Yılmaz, A. and Atmaca, E., 2006. Environmental geological assessment of a solid waste disposal site:a case study in Sivas, Turkey. Environmental Geology, 50, 677-689.