Rize-Fındıklı-Çamlıhemşin Arasında Kalan Bölgenin Jeolojisi ve Petrol Oluşumları

Yıl 1988, Cilt: 12 Sayı: 1, 5 - 15, 15.11.1988

Sadettin Korkmaz Abdullah Gedik

Öz

Doğu Karadeniz bölgesinde yer alan inceleme alanında, genellikle volkanik kayaçlar egemendir. İnceleme alanında yüzeylenen en yaşlı birim, kumtaşı, marn ve kırmızı kireçtaşı ara katmanları içeren andezit, bazalt, dasit lav ve piroklastlarından oluşan Santoniyen-Maastrihtiyen yaşlı Hemşindere formasyonudur. Bölgesel olarak geniş yayılım gösteren bu formasyon yer yer bazik ve asidik intrüzifler tarafından kesilmiştir. Hemşindere formasyonu üzerine Rize yöresinde, beyaz-bordo renkli marn, kiltaşı ve kireçtaşı ardalanmasından oluşan Üst Kretase-Paleosen yaşlı Rize formasyonu gelir. Bu birim üzerine hafif bir uyumsuzlukla kaim katmanlı ve iri taneli kumtaşı ile marnlardan oluşan Alt-Orta Eosen yaşlı Kaplıca formasyonu oturur. Kaplıca formasyonu üste doğra andezitik-bazaltik lav, tüf ve aglomeralardan oluşan Melyat formasyonuna geçer. Fosilli kumtaşı ve marn ile çakıltaşı, kil ve kumlardan oluşan Sarmasiyen yaşlı Pazar formasyonu alttaki bütün birimleri açısal uyumsuzlukla üstler. Pliyo-Kuvartemer (?) yaşlı Hamidiye formasyonu ise kum ve çakıltaşlarından oluşmuştur. Bölgenin en genç çökelleri Kuvaterner yaşlı taraça ve alüvyonlardır. İnceleme alanında yüzeylenen ana kayalarda yapılan organik jeokimyasal analizlere göre, bölgede iyi bir ana kaya fasiyesinin gelişmediği anlaşılmıştır. Çayeli'nde denizde bulunan petrol sızıntılarının varlığı çok eskiden beri bilinmektedir. Bu sızıntılar, Karadeniz'in tabanında yer alan tortul serilerde oluşmuş petrolün aktif faylar ve kırık hatları boyunca yüzeye çıkmasıyla açıklanabilir.

Anahtar Kelimeler

Petrol oluşumu, Petrol Jeolojisi, Rize

Geology Of the Rue-Fındıklı-Çamlıhemşin Area and Petroleum Occurrences

Öz

In the investigated area, which is located Eastern Black Sea region, volcanic rooks dominate in general. The oldest unit cropping out in the area is Santonian-Maastrichtian aged Hemşindere formation which is composed of andesite, basalt, dacite lava and pyroclasts with intercalations of sandstone, marl and red limestone. This formation having a significant lateral distribution regionally, is cut in places by the bacis and acidic intrusive rooks. The Hemşindere formation is overlain Paleocene aged Rize formation which is composed of alternation of white-bordeaux colored marl, claystone and limestone. Further upwards, the Lower-middle Eocene aged Kaplıca formation, which is composed of thick bedded and coarse sandstone, and marl, follow the sequence by a slight unconformity. The Kaplıca formation passes upward into the Melyat formation composing of andesitic -basaltic lava, tuff and agglomerates. All these units are overlain by the Sarmatian aged Pazar formation which contains fossilifereous sandstone and marl and conglomerates, clay and sand by an angular unconformity. On the Other hand the Plio-Ouatemary (?) aged Hamidiye formation is composed by sandstones and conglomerates. The youngest deposits of the area are the Ouaternary aged terrace alluviums. It is understood according to the organic geochemical analyses carried out on the samples taken from the outcropping source rocks of the area that, no significant source rock facies has developed in the investigated area. The existence of petroleum seapages from sea in the town of Çayeli is known for long time. These seapages might be explained by the possibility that, the generated petroleum in the bottom sediments of Black Sea has migrated through the surface along the active faults

Anahtar Kelimeler

Petroleum occurrence, Petroleum Geology, Rize

Kaynakça

• ATABEK, S., 1943, Mapavri petrol zuharatı hakkında rapor, M.T.A. Derleme, no: 1432
• BOSTICK, N.H., 1979, Microscopic measurement of the catagenesis of solid organic matter in sedimentary rock to aid exploration forpetroleum and to determine formelburial temperatures, SEMP, sp. publ., 26, 17-43
• CAN, M., 1974, Artvin F 45-c4 paftasının jeolojik etüd raporu, MTA raporu.
• ÇAPKINOĞLU, Ş., 1981, Borçka-Çavuşlu (Hopa) arasının jeolojisi, K.Ü., Master tezi (yayınlanmamış), Trabzon.
• ÇEKUNOF, A.V. ve Riyabin, L.İ., 1973, Karadeniz çanağının bazı oluşum sorunları ve Neojen ve Antropojen’deki tektonik özellikleri, (Çev. S. Erinç), I.Ü. Coğ.Enst.Dergisi,10, sayı, 18/19
• DOW, W.G., 1978, Petroleum source beds on continental slope and rises, A.A.P.G. Bull. 62, 9, 1584-1606.
• DURAND, B., Espitalie, J. ve Nicaise, G., 1972, Etude de la matiere organique insolube des argiles de Toarcien du Bassin de Paris, Rev. Ins. Fr. Petrole, 27,6, 865-884.
• ERKAN, E. ve Gözler, Z., 1974, Artvin F 46-dl, d3, d4, cl paftalarının jeolojisi, MTA Derleme rapor no: 5210
• GEDİK, A. ve Korkmaz, S., 1984, Sinap havzasının jeolojisi ve petrol olanakları, Jeoloji Müh. Dergisi, 19, 53-79
• GÜVEN, I.H., 1972, Artvin F 46 d2 (Fındıklı güneyi) paftasının jeoloji raporu, MTA Derleme rapor no: 5019 International Map of Natural Gas Fields in Europe, 1972, U.N.E.C. Hannover.
• JONATHAN, D., Le Tran, K., Oudin, J.L. ve Van derWeide, B.M.,1976, Les methodes d'etudephysico-chimique de la matiere organique, Pau., SNPA, 10, 1, 89-108.
• KAWADA, K. ve Ergin, A., 1972, Çayeli bölgesinin (Rize/Türkiye) jeolojik yapısı, MTA raporu
• KIRANER, F., 1956, Rize-Çayeli mıntıkasında 1/25000 lik detay petrol etüdü, MTA rapora.
• LAPLANTE, R.E., 1973, Hydrocarbon generation relatedto corbonzation and facies types in Denver basin UPper Cretaeous, A.A.P.G. Bull. 57,4, 790-796.
• LAPLANTE, R.E. 1974, Hydrocarbon generation in Gulf Coast Tertiary sediments, A.A.P.G. Bull. 58, 7, 1281-1289.
• N.V.T. SHELL, 1975, Karadeniz arama sahalarına ait terk raporu. Petrol İşl. Gen. Müd. arşivi.
• ÖZSAYAR, T., 1971, Geologie und Palaontologie des Gebites Östlich Trabzon (Anatolian), Giess. Geol. sehr, n.1, Giessen.
• ÖZSAYAR, T., 1977, Karadeniz kıyı bölgesindeki Neojen formasyonları ve bunların Mollusk faunasının incelenmesi, K.T.Ü. yayını no: 79, 77 s. Trabzon
• ÖZSAYAR, T., Pelin, S. ve Gedikoğlu, A., 1981, Doğu Pontidler'de Kretase, K.T.Ü. Yer Bilimleri Dergisi, Jeoloji, C.1.S.2, 65-114.
• ÖZSAYAR, T., Pelin, S., Gedikoğlu, A., Eren, A.A. ve Çapkınoğlu, Ş, 1982, Ardunç (Artvin) yöresinin jeolojisi, KT. Ü. Yer Bilimleri Dergisi, Jeoloji, C.2, S.1/2, 21-38
• PEHLİVAN, N., 1972, Ardeşen-Çamlıhemşin-Hemşin arasının jeolojik etüd rapora, M.T.A. Derleme rapora no: 5021.
• PELİN, S. ve Korkmaz, S., 1981, Karadeniz'in petrol potansiyeli, K.T.Ü. Yer Bilimleri Dergisi, Jeoloji, C.1, S.2, 145-157.
• PEYTO OIL CO., 1972, Interpretation of seismic surveys conducted in the Trabzon and Çayeli areas Black Sea, Petrol IŞ1. Gen. Müd. arşivi.
• RAYNAUD, J.F. ve Robert, P., 1976, Les methodes d'etudes optiques de la matiere organique, Bull. Centre Rech. Rau. SNPA, 10,1,109-127.
• TA ŞMAN, C.E., 1948, Çayeli (Mepavri) petrol tezahürü, MTA Derleme rapor no: 1802.
• TERLEMEZ, I. ve Yılmaz, A., 1980, Ünye-Ordu-Koyulhisar Reşadiye arasında kalan yörenin stratigrafisi, T.J.K. bül. 23, 2, 179-191.
• TlSSOT, B.P. ve Welte, D.H., 1978, Petroleum formation andt occurence, Springer Verlag, 538 s., Berlin.
• URBAN, J.B., 1976, Palynology, thermal maturation by vitrinite reflectance and visual color etimation and kerogen description of source rocks, Core Lab. Ins. sp. publ.