ÇİN-ABD İLİŞKİLERİNDE GÜVENLİK İKİLEMİ: TAYVAN SORUNU

Yıl 2021, Cilt: 4 Sayı: 1, 27 - 41, 30.06.2021

Kartal Batuhan Olkan

Öz

Bu çalışmada, Çin Halk Cumhuriyeti (ÇHC) ile Amerika Birleşik Devletleri (ABD) arasında yaşanan güvenlik ikilemi, Tayvan meselesi üzerinden incelenecektir. Jeopolitik konumu ve ABD ile ÇHC'nin askeri çatışmaya girme ihtimalinin olduğu bölgelerden biri olması sebebiyle Tayvan, 1949 yılından bu yana iki ülke arasında çözülemeyen meselelerden biri olarak uluslararası toplumun gündemini meşgul etmektedir. Pekin hükümeti "Tek Ülke, İki Sistem" politikası kapsamında Tayvan'ı Çin'in bir parçası olarak görmekle beraber, Washington'ın Pekin'in olası bir müdahalesi karşısında Tayvan'ın kendini savunması adına Taipei'ye silah satışını sürdürerek destek vermesi, bölgedeki güvenlik ikileminin süreklilik arz etmesine sebep olmuştur. İki devlet arasındaki güvenlik ikilemi, Xi Jinping ve Donald Trump'ın başkanlıkları döneminde de halihazırda sürmektedir. Nihai olarak bu makale kapsamında öncelikle Uluslararası İlişkiler disiplinindeki güvenlik ikilemi kavramı tanımlanacak, akabinde de ABD ve ÇHC'nin İkinci Dünya Savaşı’nın ardından uyguladığı hangi Tayvan politikalarının iki devlet arasındaki güvenlik ikileminin devam etmesine sebebiyet verdiği mercek altına alacaktır.

Anahtar Kelimeler

Tayvan, Çin Halk Cumhuriyeti, Amerika Birleşik Devletleri, güvenlik ikilemi

THE SECURITY DILEMMA IN U.S.-CHINA RELATIONS: THE TAIWAN ISSUE

Öz

This study focuses on security dilemma between the People's Republic of China (PRC) and the United States of America (USA) over the island of Taiwan. Taiwan is a region where has a significant role with her geostrategic location, and it has been a dispute between two countries since 1949. The PRC formulates "One Country, Two Systems" as a constitutional principle for Taiwan whereas the US government supports Taipei against Beijing by selling weapons; and due to the arms race between Washington and Beijing above Taiwan, the security dilemma remains as a problem during Xi Jinping and Donald Trump presidency. Eventually, within the scope of this study, the notion of security dilemma in the discipline of International Relations will be defined, and then the article will be examined which Taiwan policies implemented by the USA and PRC after the Second World War caused the continuity of the security dilemma between the two states.

Anahtar Kelimeler

Taiwan, People's Republic of China, United States of America, security dilemma

Kaynakça

• Adıbelli, B. (2006). Çin Dış Politikasında Tayvan Sorunu, IQ Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul.
• Anti-Secession Law (Full Text)(03/15/05). Embassy of the People's Republic of China in the United States of America. http://www.china-embassy.org/eng/zt/999999999/t187406.htm (Erişim Tarihi, 28 Ağustos 2020).
• Bandow, D. (2020, 23 Mart). The U.S. Should Offer Taiwan a Free-Trade Agreement. National Review. https://www.nationalreview.com/2020/03/taiwan-united-states-free-trade-agreement-would-benefit-both-nations/ (Erişim Tarihi, 26 Ağustos 2020).
• Birdişli, F. (2017). Teori ve Pratikte Uluslararası Güvenlik: Kavram, Teori, Uygulama, Seçkin Yayıncılık, Ankara.
• Buckley, C. ve Horton, C. (2019, 1 Ocak). Xi Jinping Warns Taiwan that Unification is the Goal and Force is an Option. The New York Times. https://www.nytimes.com/2019/01/01/world/asia/xi-jinping-taiwan-china.html (Erişim Tarihi, 28 Ağustos 2020).
• Buhite, R. D. (1978) "Major Interests": American Policy toward China, Taiwan, and Korea, 1945-1950, Pacific Historical Review, 425-451.
• Bush, R. C. (2018, 29 Ağustos). Why assurances matter in U.S.-Taiwan relations. Brookings, https://www.brookings.edu/blog/order-from-chaos/2018/08/29/why-assurances-matter-in-u-s-taiwan-relations/ (Erişim Tarihi, 26 Ağustos 2020).
• Butterfield, H. (1951). History and Human Relations, Collins, Londra.
• Chan, K. (2009), Harmonious Society, Helmut K. Anheiner ve Stefan Toepler içinde, International Encyclopedia of Civil Society (s. 821-825), New York: Springer.
• Chen, J. (2003), The Path Toward Sino-American Rapprochement 1969-1972, David C. Geyer ve Bernd Schaefer içinde, American Detente and German Ostpolitik, 1969-1972 (s. 26-52), Washington: German Historical Institute.
• Chen, Y. (2016, 2 Haziran). Taiwan is Barely Clinging to the 1992 Consensus. The National Interest. https://nationalinterest.org/blog/the-buzz/taiwan-barely-clinging-1992-consensus-16434 (Erişim Tarihi, 28 Ağustos 2020).
• Cheng, J. (2016). China's Foreign Policy: Challenges and Prospects, World Scientific, Singapore.
• Çin ve Tayvan 2019'a Söz Düellosuyla Girdi. BBC Türkçe. https://www.bbc.com/turkce/46733361 (Erişim Tarihi, 28 Ağustos 2020).
• Cohen, W. I. (2016, 27 Eylül). The United States and China during the Cold War. The Journal of the Gilder Lehrman Institute. https://www.offiziere.ch/wp-content/uploads-001/2016/09/The-United-States-and-China-during-the-Cold-War-The-Gilder-Lehrman-Institute-of-American-History.pdf (Erişim Tarihi 25 Ağustos 2020).
• Cole, J. M. (2017, 10 Mart). The Third Taiwan Strait Crisis: The Forgotten Showdown Between China and America. The National Interest. https://nationalinterest.org/feature/the-third-taiwan-strait-crisis-the-forgotten-showdown-19742 (Erişim Tarihi, 26 Ağustos 2020).
• Copper, J. J. (2020, 16 Ağustos). Taiwan: Self-Governing Island, Asia. Encyclopedia Britannica. https://www.britannica.com/place/Taiwan (Erişim Tarihi, 23 Ağustos 2020).
• Çin-ABD Arasında 'Tayvan' Krizi. Hürriyet. http://www.hurriyet.com.tr/dunya/cin-abd-arasinda-tayvan-krizi-13636326 (Erişim Tarihi, 26 Ağustos 2020).
• Davidson, J. W. (1903). The Island of Formosa: Past and Present. University of California Libraries Internet Archive. https://archive.org/details/islandofformosap00davi/page/n11 (Erişim Tarihi, 24 Ağustos 2020).
• deLisle, J. (2011, 3 Eylül). 9/11 and U.S.-China Relations. Foreign Policy Research Institute. https://www.fpri.org/article/2011/09/911-and-u-s-china-relations/ (Erişim Tarihi, 28 Ağustos 2020).
• Diplomatic Allies (2020, 22 Ağustos). Ministry of Foreign Affairs Republic of China. https://www.mofa.gov.tw/en/AlliesIndex.aspx?n=DF6F8F246049F8D6&sms=A76B7230ADF29736 (Erişim Tarihi, 24 Ağustos 2020).
• Feldman, H. (2007, 2 Ekim). President Reagan's Six Assurances to Taiwan and Their Meaning Today. The Heritage Foundation. https://www.heritage.org/asia/report/president-reagans-six-assurances-taiwan-and-their-meaning-today (Erişim Tarihi, 26 Ağustos 2020).
• Frank, R. B. (1999). Downfall: The End of the Imperial Japanese Empire, Random House, New York.
• Friedman, E. (2007) China's Changing Taiwan Policy, American Journal of Chinese Studies, 14(2), 119-134.
• Gelber, H. G. (2010). MÖ 1100'den Günümüze, Çin ve Dünya-Ejder ve Yabancı Deccallar (Çev. Hülya Kocaoluk), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• Glaser, C. (1997) The Security Dilemma Revisited, World Politics, 50(1), 171-201.
• Griffiths, M., O'Callaghan, T. ve Roach, S. C. (2007). International Relations: The Key Concepts, Routledge, Londra.
• Herz, J. (1951). Political Realism and Political Idealism: A Study in Theories and Realities, University of Chicago Press, Chicago.
• Huang, A. (1999, 26 Şubat). Taiwan's Defense Modernization for the 21st Century: Challenges and Opportunities. Conference on War and Peace in the Taiwan Strait at Duke University. https://web.duke.edu/pass/pdf/warpeaceconf/p-huang.pdf (Erişim Tarihi, 25 Ağustos 2020).
• Jervis, R. (1978) Cooperation Under the Security Dilemma, World Politics, 30(2), 167-214.
• Jian, C. (2001). Mao's China and the Cold War, University of North Carolina Press, Kuzey Karolina.
• Kabakçı, F. (2016, 3 Aralık). Trump, Tayvan Lideri ile Telefonda Görüştü. Anadolu Ajansı. https://www.aa.com.tr/tr/dunya/trump-tayvan-lideri-ile-telefonda-gorustu/698235 (Erişim Tarihi, 26 Ağustos 2020).
• Kardaş, T. (2014), Güvenlik, Şaban Kardaş ve Ali Balcı içinde, Uluslararası İlişkilere Giriş (s. 226-234), İstanbul: Küre Yayınları.
• King, J. ve Chinoy, M. (2001, 25 Nisan). Bush Vows 'Whatever It Takes' to Defend Taiwan. CNN. http://edition.cnn.com/2001/ALLPOLITICS/04/25/bush.taiwan.03/index.html (Erişim Tarihi 26 Ağustos 2020).
• Kissinger, H. (2015). Çin: Dünden Bugüne Yeni Çin (Çev. Nalan Işık Çeper), Kaknüs Yayınları, İstanbul.
• Lanteigne, M. (2009). Chinese Foreign Policy: An Introduction, Routledge, Londra.
• Ma, T. ve Drun, J. (2019, 1 Nisan). The Taiwan Relations Act at 40. The Diplomat. https://thediplomat.com/2019/03/the-taiwan-relations-act-at-40/ (Erişim Tarihi, 26 Ağustos 2020).
• Minnick, W. (2019, 2 Ocak). The Next China Threat: An Invasion of Taiwan?. The National Interest. https://nationalinterest.org/blog/buzz/next-china-threat-invasion-taiwan-40317 (Erişim Tarihi, 28 Ağustos 2020).
• Morphet, S. (2000) China as a Permanent Member of the Security Council: October 1971–December 1999, Security Dialogue, 31(2), 151-166.
• Morris, A. (2002), The Taiwan Republic of 1895 and The Failure of the Qing Modernizing Project, Stephane Corcuff içinde Memories of the Future: National Identity Issues and the Search for a New Taiwan (s. 3-24), Londra ve New York, M.E. Sharpe.
• Pruitt, S. (2018, 19 Temmuz). What is NATO's Article 5?. History. https://www.history.com/news/nato-article-5-meaning-history-world-war-2 (Erişim Tarihi, 1 Eylül 2020).
• Sander, O. (2012). Siyasi Tarih 1918-1994, İmge Kitabevi, Ankara.
• Sullivan, J. ve Lowe, W. (2010) Chen Shui-bian: On Independence, The China Quarterly, 203, 619-638.
• Özay, M. (2016, 9 Aralık). ABD-Tayvan İlişkilerinde Statüko Değişiyor mu?. Anadolu Ajansı. https://www.aa.com.tr/tr/analiz-haber/abd-tayvan-iliskilerinde-statuko-degisiyor-mu/702649 (Erişim Tarihi 26 Ağustos 2020).
• Pekcan, C. (2017) Konfüçyüs Felsefesinin Dış Politikaya Etkisi Bağlamında 2003-2013 Yılları Arası Çin-ABD İlişkileri, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 72(4), 1127-1155.
• Phillips, T., Smith, N. ve Woolf, N. (2016, 3 Aralık). Trump's phone call with Taiwan president risks China's wrath. The Guardian. https://www.theguardian.com/us-news/2016/dec/03/trump-angers-beijing-with-provocative-phone-call-to-taiwan-president (Erişim Tarihi, 26 Ağustos).
• President Bush Meets with Chinese President Jiang Zemin. U.S. Department of State. https://2001-2009.state.gov/p/eap/rls/rm/2002/8564.htm (Erişim Tarihi, 28 Ağustos 2020).
• The August 17, 1982 U.S.-China Communiqué on Arms Sales to Taiwan. Office of the Historian. https://history.state.gov/milestones/1981-1988/china-communique (Erişim Tarihi, 26 Ağustos 2020).
• Tucker, N. B. (2005) Taiwan Expendable? Nixon and Kissinger Go to China, The Journal of American History, 92(1), 109-135.
• Turan, İ. (2016) ABD-Çin İlişkileri Bağlamında Tayvan Sorunu, Düzce Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(1), 80-105.
• Waltz, K. (1979). Theory of International Politics, Addison-Wesley Publishing Company, Reading.
• Wang, A., Wu C. K. S., Yeh Y. ve Chen F. (2018, 10 Kasım). What Does the 1992 Consensus Mean to Citizens in Taiwan?. The Diplomat. https://thediplomat.com/2018/11/what-does-the-1992-consensus-mean-to-citizens-in-taiwan/ (Erişim Tarihi, 24 Ağustos 2020).
• Wills, J. E. (2006), The Seventeenth-century Transformation: Taiwan under the Dutch and the Cheng Regime, Murry A. Rubinstein içinde Taiwan: A New History (s. 85-105), Londra ve New York: M. E. Sharpe.
• Wilson, C. E. (1954, 5 Ekim). Foreign Relations of the United States, 1952-1954, China and Japan, Volume XIV, Part 1. Office of the Historian. https://history.state.gov/historicaldocuments/frus1952-54v14p1/d321 (Erişim Tarihi, 25 Ağustos 2020).
• Yeh, C. C. ve Kao, E. (2020, 1 Nisan). U.S. trade report both praises, criticizes Taiwan. Focus Taiwan. https://focustaiwan.tw/business/202004010009 (Erişim Tarihi, 26 Ağustos 2020).
• Zengerle, P. ve Brunnstrom, D. (2015, 15 Aralık). Exclusive: Obama Expected to Move on Taiwan Arms Sales before Year-end. Reuters. https://www.reuters.com/article/us-usa-taiwan-arms/exclusive-obama-expected-to-move-on-taiwan-arms-sales-before-year-end-idUSKBN0TX2JF20151215 (Erişim Tarihi, 26 Ağustos 2020).