KOOPERATİFLER, BELEDİYELER VE GIDA AĞLARI: TİRE SÜT KOOPERATİFİ ÖRNEĞİ

Yıl 2021, Cilt: 4 Sayı: 1, 113 - 131, 30.06.2021

Derya Nizam Bilgiç

Öz

Bu çalışma kooperatifler ve belediyeler arasındaki iş birlikleriyle kurulan alternatif gıda ağlarının yeni formlarını Tire Süt Müstahsilleri Tarımsal Kalkınma Kooperatifi üzerine yürütülen bir örnek olay incelemesine dayalı olarak analiz etmektedir. Araştırma için Tire’de yaşayan 220 süt üreticisinin katıldığı bir anket çalışması yürütülmüştürTire Süt Kooperatifi’nin ortaklarının sosyo-ekonomik yaşamındaki etkisi üzerine bir ampirik araştırma yürütmek küçük çiftçilik, kooperatifler ve tarım-sanayi arasında değişen ilişkiyi analiz etmek için de elzemdir. Tire Süt Kooperatifi özünde küçük çiftçilere ‘dikey entegrasyon’ mekanizması sayesinde şirketler ve şirketlerin ölçek ekonomisiyle rekabet etme şansı veren bir kooperatif modeli olarak kurulmuştur. Fakat sonrasında yerel bölge dışındaki aktörlerle kurduğu sosyal bağ ve dayanışma ağları sayesinde piyasa gücünü arttıran bir kooperatif modeline dönüşmüştür. Kırsal üreticiler ve kentli tüketiciler arasında bağların kurulmasında ve güçlendirilmesinde güven, özgüven ve karşılıklı yardım gibi toplumsal değerleri içeren sosyal normlar önemli bir rol oynamıştır. Araştırmanın bulguları Tire Süt Kooperatifi’nin yerel kalkınmadaki başarısının ekonomik kazanımlardan daha ziyade kültürel aidiyeti pekiştiren ve topluluk oluşturan sosyal değer ve pratiklere ilişkili olduğuna işaret etmektedir. Bu makalede Tire Süt Kooperatifi’nin girişimcilik faaliyetlerinin kırsal toplulukları ve kentli toplulukları bir araya getiren alternatif gıda ağları kurduğuna ve yerelde etkili siyaset yapabilmenin imkanlarını geliştiren çeşitli sosyal inovasyon süreçlerine işaret ettiği iddia edilecektir.

Anahtar Kelimeler

Tire Süt Kooperatifi, kırsal kalkınma, alternatif gıda hareketi, kooperatif hareketi, topluluk oluşturma

COOPERATIVES, LOCAL GOVERNMENTS AND FOOD NETWORKS: THE CASE OF TIRE DAIRY FARMERS COOPERATIVE

Öz

This paper analyzes new forms of alternative food networks constructed through partnerships and collaboration between farmers’ cooperative and municipal governments by focusing on a case study of the Tire Dairy Cooperative located in the Aegean province of Izmir, Turkey. For this research, 220 survey interviews were conducted with the cooperative members or non-member villagers living in this town. Conducting an empirical research on this cooperative and the impacts it creates on the socio-economic life of its members is crucial to analyze the changing relationship between small farmers, cooperatives and agro-business. The cooperative, in its origin, was established as a cooperative model giving the small farmers the change to compete with the corporations and their economies of scale through ‘vertical integration’ mechanism. However, it evolves into a cooperative model increasing its market power through social ties and solidarity networks with extra local actors. The social norms including trust, confidence and mutual assistance played a great role in constructing and strengthening these ties between rural producers and urban consumers. Findings suggest that Tire Dairy Cooperative does not only revitalize the rural economy but also foster a sense of community, which encourages social values and practices based on innovation and social inclusion in rural countryside. These alternative food networks work as a social innovation in building networks linking urban consumers and rural producers, which in turn reshape new forms of making politics in local communities.

Anahtar Kelimeler

Tire Dairy Cooperative, rural development, alternative food networks, cooperative movement, community building

Kaynakça

• Anthopoulou, T., Kaberis, N. ve Petrou, M. (2017) Aspects and Experiences of Crisis in Rural Greece. Narratives of Rural Resilience, Journal of Rural Studies, 52, 1–11.
• Atasagun, Y. S. (1977a) Türkiye’de Zirai Kredi Kooperatifleri. İçinde: O. Arı (der), Köy Sosyolojisi Okuma Kitabı (s. 50-59). Boğaziçi Üniversitesi Yayınları, İstanbul. (İlk yayınlanma tarihi 1940).
• Atasagun, Y. S. (1977b) Türkiye’de Teşkilatlı Zirai Kredi Dağıtımının Bugünkü Durumu. İçinde: O. Arı (der), Köy Sosyolojisi Okuma Kitabı (s. 82-115). İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
• Bianchi, M. ve Vieta, M. (2019) Italian Community Co-operatives Responding to Economic Crisis and State Withdrawal: A New Model for Socio-Economic Development. https://asvis.it/public/asvis2/files/Italian-Community-Co-operatives-UN_paper.pdf (Erişim Tarihi, 30 Ocak 2021).
• Boratav, K. (1969) Tarımda Feodal Üretim İlişkileri, Feodal Kalıntılar ve Basit Meta Üretimi, Emek, 6. Brewster, J. (1950) Machine Process in Agriculture and Industry, Journal of Farm Economics, 32 (1), 69-81.
• Buğra, A. ve Keyder, Ç. (2006) Turkish Welfare Regime in Transformation, Journal of European Social Policy, 16 (3), 211–228.
• Chayanov, A. (1991) The Theory of Peasant Co-operatives. Ohio State University Press, Columbus. (İlk yayınlama tarihi 1919).
• Eskiyörük, M. (2018) Tire Beyaz Peynir ve Tire Süt Kooperatifi. İçinde: D. Nizam ve F. Tatari (der), Türkiye’de ve Dünyada Yerel Geleneksel Peynirler (63-68). Opus Yayınları, İstanbul.
• Fonte, M. ve Cucco, I. (2017) Cooperatives and Alternative Food Networks in Italy: The Long Road Towards a Social Economy in Agriculture, Journal of Rural Studies, 53, 291–302.
• Hacısalihoğlu, E. ve Şahin, Ç. E. (2018) Looking Closer to the New Cooperativism: Practices of Agricultural and Consumer Cooperatives in Turkey. İçinde Ç. E. Şahin ve A. Özsoy Özmen (der), Current Debates in Labour Economics & Industrial Relations, Current Debates (s.75-88). IJOPEC Publication, Londra.
• Hacısüleyman, D. ve Gülbahar, B. Ş. (2019) Sürdürebilir Bölgesel Ekonomik Kalkınmada Kooperatifçiliğin Rolü: İzmir Tire süt Modeli Örneği, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 24 (4), 949-967.
• Goodman, D. ve Redclift, M. (1985) Capitalism, petty commodity production and the farm enterprise, Sociologia Ruralis, 25, 231-247.
• Guthman, J. (2008) Neoliberalism and the Making of Food Politics in California, Geoforum, 39, 1171–1183.
• Gürsoy, Ö. B. ve Dodurka, B. Z. (2016) Türkiye’de Kırsal Yoksulluğun Güncel Durumu Üzerine Bir İnceleme. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi, Sosyal Politika Formu. https://spf.boun.edu.tr/sites/spf.boun.edu.tr/files/T%C3%BCrkiye%27de%20K%C4%B1rsal%20Yoksullu%C4%9Fun%20G%C3%BCncel%20Durumu%20%C3%9Czerine%20Bir%20%C4%B0nceleme%20%282016%29_0.pdf (Erişim tarihi, 30 Ocak 2021).
• Işık, V. ve Öztornacı, B. (2019) Tarımsal Kooperatiflerde Çalışanların İşe Bağlılıkları Üzerine Bir Araştırma: Tire Süt Kooperatifi Örneği. Tarım Ekonomisi Dergisi, 25 (2), 161-167.
• İslamoğlu, H., Güloksüz, E., Kaya, A. Y., Çavdar, A., Karakoç, U., Nizam, D. ve Yazıcı, G. (2008) TUBITAK Proje Raporu: Türkiye’de Tarımda Dönüşüm ve Küresel Piyasalarla Bütünleşme Süreçleri: (Proje No.106K137) link: http://uvt.ulakbim.gov.tr/uvt/index.php?cwid=3&vtadi= TPRJ&ts=1358248685& (Erişim Tarihi: 30 Ocak 2021).
• Karadeniz, R. F. (2019) Ulusal Kooperatifler’den ‘Neoliberal Kooperatiflere’: Neoliberal Küreselleşme Sürecinde Kooperatiflerin Dönüşümü. İçinde: F. S. Öngel ve U. D. Yıldırım (der), Krize Karşı Kooperatifler (s.301-321). NotaBene Yayınları, İstanbul.
• Keyder, Ç. ve Yenal, Z. (2011) Agrarian Change Under Globalization: Markets and Insecurity in Turkish Agriculture, Journal of Agrarian Change, 11 (1), 60–86.
• Keyder, Ç. (1983) The Cycle of Sharecropping and the Consolidation of Small Peasant Ownership in Turkey, Journal of Peasant Studies, 10, 130–145.
• Kuş, D. (2015) Sütle Gelen Emeğin Dayanışması: Tire Süt Kooperatifi. Ankara: Kalkınma Atölyesi. http://www.ka.org.tr/dosyalar/file/Yayinlar/KKV/VakaAnalizi/tire%20s%C3%BCt.pdf (Erişim Tarihi, 30 Ocak 2021).
• Majee, W. ve Hoyt, A. (2011) Cooperatives and Community Development: A Perspective on the Use of Cooperatives in Development, Journal of Community Practice, 19(1), 48-61.
• Mumford, M. D. (2002) Social Innovation: Ten Cases From Benjamin Franklin, Creativity Research Journal, 14 (2), 253–266. Onitsuka, K. ve Hoshino, S. (2018) Inter-Community Networks of Rural Leaders and Key People: Case Study on a Rural Revitalization Program in Kyoto Prefecture, Japan, Journal of Rural Studies, 61, 123–136.
• Putnam, R. (1995) Bowling alone: America’s declining social capital, Journal of Democracy, 6(1), 65–78. Şahin, Ç. E. (2019) Türkiye Tarımının Güncel Sorunlarının Çözümünde Kooperatifler Bir Model olabilir mi? Fırsatlar ve Handikaplar Üzerine Düşünceler. İçinde: F. S. Öngel ve U. D. Yıldırım (der), Krize Karşı Kooperatifler (79-115), NotaBene Yayınları, İstanbul.
• Tökin, İ. H. (1977) Borçlanma Şekilleri ve Neticeleri. İçinde: O. Arı (der), Köy Sosyolojisi Okuma Kitabı, İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları, 116-121. (İlk yayınlanma tarihi 1934).
• Yıldırım, U. D. (2019) Belediyeler ve Kooperatifler Ekseninde Türkiye Tarımında Alternatif Kamusallık Deneyimleri Olanaklar ve Sınırlar. İçinde: F. S. Öngel ve U. D. Yıldırım (der), Krize Karşı Kooperatifler (s. 25-78). NotaBene Yayınları, İstanbul.
• Yıldırım, U. D. (2017) Tarımda Alternatif Kamusallığın Olanakları ve Sınırları: İzmir Tire Süt Kooperatifi Örneği, Meltem Dergisi, 2, 50-67. Uzmay, A. ve Çınar, G. (2016) İzmir İlinde Süt Sığırcılığı Yetiştiricilerinin Destekleme Politikalarına Yönelik Tercih Hiyerarşisi; Bulanık Eşli Karşılaştırma, Tarım Ekonomisi Dergisi, 22 (2), 59-67.
• Wiskerke, J. S. C., Bock, B. B., Stuiver, M. ve Renting, H. (2003) Environmental co-operatives as a new mode of rural governance, NJAS – Wageningen Journal of Life Sciences, 51(1–2), 9-25.
• Wittman, H., Dennis, J. ve Pritchard, H. (2017) Beyond the market? New agrarianism and cooperative farmland access in North America, Journal of Rural Studies, 53, 303-316.
• Woolcock, M. ve Narayan, D. (2000) Social capital: Implications for development theory, research and policy, World Bank Research Observer, 15(2), 225–251.