No Matter How Close: Relationships of the Circassians with the State Apparatus in Turkey [Ne Kadar Yakın Olsa da: Türkiye’deki Çerkeslerin Devlet Mekanizmasıyla İlişkileri]

Yıl 2024, Cilt: 9 Sayı: 15, 75 - 106, 31.05.2024

Setenay Nil Dogan

https://doi.org/10.21488/jocas.1427336

Öz

This paper aims to analyze Circassian relationships with the state apparatus in Turkey which are claimed to be close since the Ottoman Empire. It explores how Circassian activists and intellectuals in Turkey define and narrate their relationships and experiences with the state. Circassian activists in Turkey employ several narratives to explain their relationships with the state and these narratives do not necessarily exclude one another. Despite the popular –and also academic- belief that Circassians relationships with the state are different, harmonious and advantageous, when compared to the relationships of other ethnic groups in Turkey, especially Kurds, relationships with the state are narrated not as a homogenous and complete spectacle of harmony in the Circassian accounts. This study aims to reflect on the multiplicity and heterogeneity of Circassian narratives on the relationships with the state apparatus in Turkey and unease the comfort of the monolithic account of Circassians as the loyal element without any problems with the state apparatus. In these narratives, the relationships of the Circassians with the Turkish state include not only bonds of loyalty, embeddedness and harmony, but also a wide range of strategies, maneuvers, resistance, surveillance and fear for various actors.

Anahtar Kelimeler

Circassians, state, diaspora, ethnic groups, turkey

No Matter How Close: Relationships of the Circassians with the State Apparatus in Turkey [Ne Kadar Yakın Olsa da: Türkiye’deki Çerkeslerin Devlet Mekanizmasıyla İlişkileri]

Öz

Bu makale, Türkiye’de Çerkeslerin devletle yakın olduğu iddia edilen ilişkilerini analiz etmeyi hedeflemektedir. Bunun için Türkiye’deki Çerkes aktivist ve enltellektüellerin devletle olan ilişkilerini ve deneyimlerini nasıl tanımladıklarını ve anlattıklarını inceleyecektir. Türkiye’deki Çerkes aktivistler Türkiye Cumhuriyeti ile ilişkilerini anlatmak için birbirini dışlaması çok da gerekli olmayan bir çok anlatı kullanmaktadırlar. Çerkeslerin devletle olan ilişkilerinin Türkiye’deki başka etnik gruplarla, özellikle Kürtlerle kıyaslandığında farklı, uyumlu ve Çerkesler açısından daha avantajlı olduğuna dair popüler ve akademik inanışa rağmen, Çerkes anlatılarında bu ilişkilerin homojen ve eksiksiz bir uyum tablosu olarak anlatılmadığını görmekteyiz. Bu çalışma, Çerkeslerin Türkiye’de devlet mekanizmasıyla olan ilişkilerine dair anlatılarındaki çeşitlilik ve heterojenlik üzerine düşünmek ve Çerkeslerin devlet mekanizmasıyla hiç sorunu olmayan sadık unsurlar olduğuna dair yekpare anlatının konforunu bozmayı hedeflemektedir. Bu anlatılarda Türkiye’de Çerkeslerin devletle ilişkileri sadece sadakati, içiçe geçmişliği ve uyumu değil, direnişi, gözetlenmeyi, korkuyu, -değişik aktörler için- değişik stratejileri ve manevraları içeren bir çeşitlilik göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Çerkesler, Devlet, diaspora, etnik gruplar, Türkiye

Kaynakça

• Akdeniz Göker, Eylem. “Nereye Aitiz?” Diasporik Kimlik ve Türk Vatandaşlığı Kıskacında Çerkes Kimliği”. Aurum Sosyal Bilimler Dergisi, 3.1(2018), 91-105.
• Aktar, Ayhan. Varlık Vergisi ve Türkleştirme Politikaları. İstanbul: İletişim, 2006.
• Altınay, Ayşe Gül. The Myth of the Military-Nation: Militarism, Gender, and Education in Turkey. New York: Palgrave Macmillan, 2004.
• Altınay, Ayşe Gül. “Human Rights or Militarist Ideals? Teaching National Security in High Schools,” Human Rights Issues in Textbooks: The Turkish Case, Eds. Deniz Tarba Ceylan and Gürol Irzık. İstanbul: The History Foundation of Turkey, 2004, 76-90.
• Atsız, Nihal. “Yirminci Asırda Türk Meselesi II: Türk Irkı=Türk Milleti.” Hüseyin Nihal Atsız, 26 July 1934, https://huseyinnihalatsiz.com/makale/yirminci-asirda-turk-meselesi-ii-turk-irkiturk-milleti/. Accessed 28 January 2024.
• Avagyan, Arsen. Osmanlı İmparatorluğu ve Kemalist Türkiye'nin Devlet-İktidar Sisteminde Çerkesler. Istanbul: Belge Yayınları, 2004.
• Besleney, Zeynel A. The Circassian Diaspora in Turkey: A Political History. Routledge, 2014.
• Bora, Tanıl. “Türkiye’de Milliyetçilik ve Azınlıklar”. Birikim, 71-72 (1995): 34-49.
• Bora, Tanıl. “Nationalism in Textbooks,” Human Rights Issues in Textbooks: The Turkish Case, Eds. Deniz Tarba Ceylan and Gürol Irzık, İstanbul: The History Foundation of Turkey, 2004, 49-75.
• Bora, Tanıl. “Türk Milliyetçiliği ve Çerkeslik – “Muavin Milliyet” veya Pharmakon,” in Çerkeslerin 21. Yüzyılı: Kimlik, Anayurt ve Siyaset, eds. Merih Cemal Taymaz and Sevda Alankuş (Istanbul: Dipnot Yayınları, 2021), 17-36.
• Boztemur, Recep. “History Textbooks and Human Rights,” in Human Rights Issues in Textbooks: The Turkish Case, eds. D. Tarba Ceylan and G. Irzık (Istanbul: The History Foundation of Turkey, 2004), 123-148.
• Cohen, Robin. Global Diasporas: An Introduction. London: UCL Pres Limited, 1997.
• Çelikpala, Mithat. “From Immigrants to Diaspora: Influence of the North Caucasian Diaspora in Turkey”. Middle Eastern Studies, 42.3 (2006): 423-446.
• “Çerkesler Acı Çekti ama Silah Dayatmadı.” Gazete Vatan, http://w9.gazetevatan.com/haberdetay.asp?tarih=06.12.2009&Newsid=274716&Categoryid=1. Accessed 8 December 2009.
• Deringil, Selim. “The Ottoman Origins of Kemalist Nationalism: Namık Kemal to Mustafa Kemal.” European History Quarterly, 23 (1993): 165-191.
• Doğan, Setenay Nil. “Great Expectations: Studying My Own Community.” Journal of Caucasian Studies 5(2017), 63-86.
• Esat. Interview by author. 10 August 2007.
• “Fişleme Olayı İçin Kaf-fed’in Kamuoyu Açıklaması.” Kafkas Federasyonu, 22 February 2009, https://www.kafkasfederasyonu.org/kaffed/d_kaffed_fisleme_olayi_kamuoyu_aciklamasi.htm. Accessed 22 February 2009.
• Fortna, Benjamin. The Circassian: A Life of Eşref Bey, Late Ottoman Insurgent and Special Agent. Hurst & Company, 2016.
• Gemalmaz, M. S. “Evaluation of Data Concerning Human Rights Criteria Obtained from a Survey of Textbooks,” in Human Rights Issues in Textbooks: The Turkish Case, eds. D. Tarba Ceylan and G. Irzık (Istanbul: The History Foundation of Turkey, 2004), 9-48.
• Gingeras, Ryan. “Notorious Subjects, Invisible Citizens: North Caucasian Resistance to the Turkish National Movement in Nortwestern Anatolia, 19191-1923”. International Journal of Middle Eastern Studies, 40 (2008): 89-108.
• Gingeras, Ryan. Sorrowful Shores: Violence, Ethnicity and the End of the Ottoman Empire, 1912-1923. Oxford University Press, 2011.
• Gürtuğ. Interview by author. 3 February 2008.
• Hakan. Interview by author. 3 July 2007.
• Hall, Stuart. “Thinking the Diaspora: Home-Thoughts from Abroad”. Small Axe, (1996): 1- 18.
• Houston, Serin and Richard Wright. “Making and Remaking Tibetan Diasporic Identities.” Social and Cultural Geography, 4.2 (2003): 217-232.
• “İlginç İstihbarat.” Hürriyet, 10 March 2004, https://www.hurriyet.com.tr/gundem/ilginc-istihbarat-38578667. Accessed 28 January 2024.
• İzzet. Interview by author. 10 February 2008.
• Kaplan, İsmail. Türkiye’de Milli Eğitim İdeolojisi ve Siyasal Toplumsallaşma Üzerindeki Etkisi. İstanbul: İletişim, 2002.
• Karpat, Kemal. The Politicization of Islam: Reconstructing Identity, State, Faith and Community in the Late Ottoman State. New York: Oxford University Press, 2000.
• Kaya. Interview by author. 7 June 2007.
• Kaya, Ayhan. “Political Participation Strategies of the Circassian Diaspora in Turkey”. Mediterranean Politics, 9.2 (2004): 221-239.
• Kaya, Ayhan. Türkiye’de Çerkesler: Diasporada Geleneğin Yeniden İcadı. İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2011.
• Kenan. Interview by author. 20 August 2007.
• Kirişçi, Kemal. “Turkey: A Country of Transition from Emmigration to Immigration.” Mediterranean Politics, 12.1 (2007): 91-97.
• Kishlansky, Mark, Geary, Patrick and O'Brien, Patricia. Civilization in the West (7th Ed.). Pearson Longman, 2008.
• Mason, J. “Qualitative Interviewing: Asking, Listening and Interpreting.” In Qualitative Research in Action, ed. T. May, 225-241. London: Sage, 2002.
• Meral. Interview by author. 7 June 2007.
• Mert. Interview by author. 12 June 2007.
• Metallica. “Nothing Else Matters.” Genius.com, https://genius.com/Metallica-nothing-else-matters-lyrics. Accessed 28 January 2024.
• Nesibe. Interview by author. 18 May 2007.
• Neval. Interview by author. 6 February 2008.
• Nişanyan, Sevan. “Kemalist Düşüncede “Türk Milleti” Kavramı”. Türkiye Günlüğü, 33 (1995): 127-141.
• Okan. Interview by author. 9 February 2008.
• Oran, Baskın. Türkiye’de Azınlıklar: Kavramlar, Teori, Lozan İç Mevzuat, İçtihat, Uygulama. İstanbul: İletişim, 2004.
• Özdoğan, Günay Göksu. “Turan”dan “Bozkurt”a: tek Parti Döneminde Türkçülük (1931-1946). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Renan, Ernest. “What is a Nation?” Global Policy. 1882. https://archive.globalpolicy.org/nations/nation/1882/renan.htm. Accessed 28 January 2024.
• Roy, Arundhati. “Confronting the Empire.” Outlookindia, https://www.outlookindia.com/website/story/confronting-empire/218738. Accessed 28 June 2023.
• Rüstem. Interview by author. 8 February 2008.
• Silverman, David. Doing Qualitative Research: A Practical Handbook. Thousand Oaks, Calif.: Sage Publications, 2000.
• Stoddard, Philip H. Teşkilat-ı Mahsusa. Arba Yayınları, 1993.
• Sunata, Ulaş. Anadilim Çerkesçe: Çerkesler Çerkesliği Anlatıyor. İletişim Yayınları, 2020.
• Tarba Ceylan, Deniz and G. Irzık, eds., Human Rights Issues in Textbooks: The Turkish Case, (Istanbul: The History Foundation of Turkey, 2004).
• Zürcher, Erik. “Young Turks, Ottoman Muslims and Turkish Nationalists: Identity Politics 1908-1938,” in Ottoman Past and Today’s Turkey, ed. K. Karpat (Boston: Brill, 2000), 150-179.
• Yasemin. Interview by author. 16 August 2007.
• Yeğen, Mesut. “Citizenship and Ethnicity in Turkey”. Middle Eastern Studies, 40.6 (2004): 51-66.
• Yelbaşı, Caner. Türkiye Çerkesleri: Osmanlı’dan Türkiye’ye Savaş, Şiddet, Milliyetçilik, İletişim Yayınları, 2019.