Zorunlu Vatandaşlık Davranışının İşe Yabancılaşma Üzerindeki Etkisi

Yıl 2021, Cilt: 6 Sayı: Özel Sayı, 63 - 70, 30.12.2021

Ceren Aydemir Ayşegül Asuman Akdoğan

Öz

Yönetim alanında uzun yıllardır üzerinde araştırma yapılan bir konu olan örgütsel vatandaşlık davranışı, çalışanların örgüte olumlu katkı sağlayacak şekilde gönüllü olarak sergiledikleri pozitif davranışlardır. Bu davranışlar zamanla gönüllü olmaktan çıkarak çeşitli baskılar sonucu zorunlu hale gelebilmektedir. Bu durum örgütsel vatandaşlık davranışının karanlık yönü olarak değerlendirilen zorunlu vatandaşlık davranışı kavramına dikkatleri yöneltmiştir. Bu çalışmanın amacı zorunlu vatandaşlık davranışının işe yabancılaşma üzerindeki etkisini belirlemektir. Çalışma kolayda örnekleme yöntemi ile belirlenen çeşitli meslek gruplarından (öğretmen, mühendis, akademisyen, özel sektör çalışanı, devlet memuru) 155 kişi ile yürütülmüştür. Araştırma verileri 2019 yılı Aralık ayında toplanmıştır. Elde edilen veriler SPSS ve SPSS Amos kullanılarak analiz edilmiştir. Araştırma sonuçlarına göre, zorunlu vatandaşlık davranışının işe yabancılaşma üzerinde pozitif yönlü anlamlı bir etkisi vardır.

Anahtar Kelimeler

Zorunlu vatandaşlık davranışı, Örgütsel vatandaşlık davranışı, Ekstra rol davranışı, İşe yabancılaşma

The Effect of Compulsory Citizenship Behavior on Work Alienation

Öz

Organizational citizenship behavior, which has been the subject of research for many years in the field of management, is the positive behavior that employees display voluntarily in a way that will make a positive contribution to the organization. These behaviors may cease to be voluntary over time and become compulsory as a result of various pressures. This situation has directed attention to the concept of compulsory citizenship behavior, which is considered as the dark side of organizational citizenship behavior. The purpose of this study is to determine the effect of compulsory citizenship behavior on work alienation. The research was conducted with 155 people from different professions (teacher, engineer, academician, private sector employee, officeholder) determined by convenience sampling method. Research data were collected in December 2019. The obtained data were analyzed by using SPSS and SPSS Amos. According to the research results, compulsory citizenship behavior has a positive and significant effect on work alienation.

Anahtar Kelimeler

Compulsory citizenship behavior, Organizational citizenship behavior, extra-role behavior, Work alienation

Kaynakça

• Agarwal, S. (1993). Influence of formalization on role stress, organizational commitment, and work alienation of salespersons: A cross-national comparative study. Journal of International Business Studies, 24 (4), 715-739.
• Ahmadian, S., Şeşen, H. & Soran, S. (2017). Expanding the boundaries of compulsory citizenship behavior: Its impact on some organizational outputs. Business and Economic Horizons, 13(1), 110-118.
• Andersen, S. (2000). Fundamental human needs: Making social cognition relevant. Psychological Inquiry, 11 (4), 269-276
• Aydemir, C. (2018). Zorunlu vatandaşlık davranışının işgören performansı üzerindeki etkisi: Duygu körlüğünün aracı rolü. Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, Özel Sayı, 1-8.
• Babadağ, M. (2019). Zorunlu vatandaşlık davranışının işe yabancılaşma üzerindeki etkisi. VI. Uluslararası Sosyal Beşerî ve İdari Bilimler Sempozyumu Tam Metin Kitabı içinde (ss. 351-360), Alanya.
• Bashir, M., Shaheen, K., Saleem, S., Bhutta, M. K., Abrar, M., & Jun, Z. (2019). The mediating role of psychological need thwarting in the relationship between compulsory citizenship behavior and psychological withdrawal. Frontiers in Psychology, 10, 2595.
• Baş, M. & Şirin, S. (2021). Zorunlu vatandaşlık davranışının görev becerikliliği üzerine etkisinde örgütsel muhalefetin aracılık rolü ve örgütsel güvenin düzenleyici rolü. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 22 (1), 356-378.
• Başaran, E. (2008). Örgütsel Davranış: İnsanın Üretim Gücü. Ankara: Ekinoks Yayıncılık.
• Blauner, R. (1964). Alienation and Freedom' The Factory Worker and His Industry. Chicago: University of Chicago Press.
• Bollen, K. A. (1989). Structural Equations with Latent Variables. New York: John Wiley & Sons Inc.
• Budak, S. (2000). Psikoloji Sözlüğü. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• Can Yalçın, R. & Beğenirbaş, M. (2020). Zorunlu örgütsel vatandaşlık davranışı kişilerarası çarpıklık tutumunu ve işten ayrılma niyetini etkiler mi? Eğitim sektöründe bir araştırma. İş ve İnsan Dergisi, 7 (2), 229-240.
• Cihangir Çankaya, Z. (2009). Özerklik desteği, temel psikolojik ihtiyaçlarin doyumu ve öznel iyi olma: Öz-belirleme kuramı. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 4 (31), 23-31.
• Deci, E. & Ryan, R. (1985). Intrinsic motivation and self-determination in human behavior. New York: Plenum Press
• De Jong, J. P. J. & Kemp, R. (2003). Determinants of coworkers’ innovative behaviour: An ınvestigation into knowledge intensive services. International Journal of Innovation Management, 7, 189–212.
• Durmaz, M. & Akkuş, R. (2016). Eğitim alanında öz belirleme kuramı perspektifinden matematik kaygısı, motivasyon ve temel psikolojik ihtiyaçlar. Eğitim ve Bilim, 41 (183), 111-127.
• Eroğluer, K. (2020). Örgütsel vatandaşlık ve örgütsel yabancılaşma arasındaki ilişkide iş zenginleştirmenin aracılık etkisi. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 15 (21), 323-355.
• Ersoy Kart, M. & Güldü, Ö. (2008). Özerk benlik yönetimi ölçeği: Uyarlama çalışması. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 41(2), 187-207.
• Gürsoy, A. & Köksal, K. (2020). Okul yöneticilerinin iletişim stili, öğretmenlerin zorunlu vatandaşlık davranışı algısını etkiler mi? Milli Eğitim Dergisi, 49 (227), 389-404.
• Harmancı Seren, A. K., & Ünaldı Baydın, N. (2017). Zorunlu vatandaşlık davranışı ölçeğinin Türkçe’de geçerlik ve güvenirlik çalışması: Hemşireler üzerinde bir araştırma. Sağlık ve Hemşirelik Yönetimi Dergisi, 4 (2), 43-49
• He, P., Wang, X., Wu, M., & Estay, C. (2018). Compulsory citizenship behavior and employee silence: The roles of emotional exhaustion and organizational identification. Social Behavior and Personality, 46 (12), 2025-2047.
• He P., Zhou Q., Zhao H., Jiang C., & Wu Y. J. (2020). Compulsory citizenship behavior and employee creativity: Creative self-efficacy as a mediator and negative affect as a moderator. Frontiers in Psychology, 11, Article 1640.
• Hirschfeld, R. R & Feild, H. S. (2000). Work centrality and work alienation: distinct aspects of a general commitment to work. Journal of Organizational Behavior, 21, 789-800.
• Hirschfeld, R. R., Feild, H. S. & Bedeian, A. G. (2000). Work alienation as an individual-difference construct for predicting workplace adjustment: A test in two samples. Journal of Applied Social Psychology, 30 (9), 1880-1902.
• Hoy, W. K. (1972). Dimensions of student alienation and characteristics of public high schools. Interchange, 3, 38-52.
• Koçak, D. (2018). Kişi-örgüt uyumu, zorunlu örgütsel vatandaşlık davranışı ve lider-üye etkileşimi ilişkisi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 22 (3), 1487-1508.
• Maddi S. R., Kobasa, S. C. & Hoover, M. (1979). An alienation test. Journal of Humanistic Psychology, 19(4), 73-76.
• Mohan, K. C. & Prasad, P. N. (2014). Work alienation among the employees in IT sector. PARIPEX- Indian Journal of Research, 3 (5), 140-142.
• Nart S., Çelik C. & Nart S. (2020). Çalışma ortamı özelliklerinin işe yabancılaşmaya etkileri: Bilgi teknolojisi çalışanları üzerine bir araştırma. BMIJ, 8 (2), 1687-1720.
• Özbek, M. F. (2011). Örgüt içerisindeki güven ve işe yabancılaşma ilişkisinde örgüte uyum sağlamanın aracı rolü. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 16 (1), 231-248.
• Peng, Z. L. & Zhao, H. D. (2012). Does organization citizenship behavior really benefit the organization? Study on the compulsory citizenship behavior in China. Nankai Business Review International, 3(1), 75-92.
• Ryan, R. M. & Brown, K. W. (2003). Why we don't need self-esteem: On fundamental needs, contingent love, and mindfulness. Psychological Inquiry, 14, 71-76.
• Şeşen, H. & Soran, S. (2013). Örgütsel vatandaşlıktan zorunlu vatandaşlığa: Zorunlu vatandaşlık davranışının bazı faktörlerle ilişkisi. 21. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi Bildiri Kitabı içinde (ss. 407-410), Kütahya.
• Şimşek, M., Çelik, A., Akgemci, T. & Fettahlıoğlu, T. (2006). Örgütlerde yabancılaşmanın yönetimi araştırması. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15, 569-587.
• Tonks, G.R. & Nelson, L. G. (2008). HRM: A contributor to employee alienation? Research and Practice in Human Resource Management, 16 (1), 1-18.
• Topcu, M. K., Beğenirbaş, M. & Turgut, E. (2017). Örgütsel sinizm, zorunlu örgütsel vatandaşlık davranışları ve iş tatmininin bireysel iş performansına etkilerinin belirlenmesine yönelik imalat sanayide bir uygulama. Yönetim ve Ekonomi, 24(2), 505-522.
• Turgut, T. & Kalafatoğlu, A. G. Y. (2016). İşe yabancılaşma ve örgütsel adalet. ISGUC The Journal of Industrial Relations and Human Resources, 18 (1), 23-46.
• Tutar, H. (2010). İşgören yabancılaşması ve örgütsel sağlık ilişkisi: Bankacılık sektöründe bir uygulama. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 65(1), 175-204.
• Unaldi Baydin, N., Tiryaki Sen, H., Kartoglu Gurler, S., Dalli, B. & Harmanci Seren A. K. (2020) A study on the relationship between nurses' compulsory citizenship behaviours and job stress. J Nurs Manag., 28 (4), 851-859.
• Vigoda-Gadot, E. (2006). Compulsory citizenship behavior: Theorizing some dark sides of the good soldier syndrome in organizations. Journal for the Theory of Social Behavior, 36 (1), 77-93.
• Vigoda-Gadot, E. (2007). Redrawing the boundaries of OCB? An empirical examination of compulsory extra-role behavior in the workplace. Journal of Business and Psychology, 21 (3), 377-405.
• Yıldız, B. & Elibol, E. (2021). Turnover intention linking compulsory citizenship behaviours to social loafing in nurses: A mediation analysis. Journal of Nursing Management, 29 (4), 653-663.
• Yıldız, B. & Yıldız, H. (2015). Örgütsel vatandaşlıktan zorunlu vatandaşlığa: Karşılaştırmalı bir yaklaşım. Almanya Saarbrücken: Türkiye Alim Kitapları.
• Zhang, Y. Liao, J. & Zhao, J. (2011). Research on the organizational citizenship behavior continuum and its consequences. Frontiers of Business Research in China, 5 (3), 364-379.
• Zhao, H., Peng, Z. & Chen, H. K. (2014). Compulsory citizenship behavior and organizational citizenship behavior: The role of organizational identification and perceived interactional justice. The Journal of psychology, 148 (2), 177-196.
• Zheng, H., Chen, M., Gao, X., & Liu, X. (2020). Relationship between compulsory citizenship behavior, job burnout and emotional labor. Revista Argentina de Clinica Psicologica, 29 (1), 149-155.