Oryantiring Sporcularının Sabahçıl-Akşamcıl İstikrar Seviyeleri ve Sporda Kaygı Düzeylerinin İncelenmesi

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 2, 43 - 56, 31.12.2022

Özgür Fettah , Rezvan Emamvırdı , Filiz Fatma Çolakoğlu

https://doi.org/10.55142/jogser.1185452

Cited By: 2

Öz

Bu araştırmanın amacı oryantiring sporcularının sabahçıl-akşamcıl istikrar seviyeleri ve sporda kaygı düzeylerini farklı değişkenler açısından incelemektir. Araştırmaya toplam 101 lisanslı sporcu gönüllü olarak katıldı. Veri toplama aracı olarak “kişisel bilgi formu”, “sabahçıl-akşamcıl istikrar ölçeği (SAİÖ)” ve “spor kaygı ölçeği-2 (SKÖ-2)” kullanıldı. Verilerin analizi SPSS 26 programı ile yapılmış olup iki gurup arası karşılaştırmalı analizlerde bağımsız örneklemler t-testi ve ikiden fazla guruplar için ise tek yönlü varyans analizi (ANOVA), farklılığın hangi gruptan kaynaklandığını tespit etmek için Tukey testi, iki değişken arası ilişkiyi incelemek için ise Pearson Korelasyon katsayısı kullanıldı. SKÖ-2’nin E ve TK alt boyutlarında spor kategorilerine göre katılımcıların puan ortalamaları arasında anlamlı fark olduğu saptandı (p< .05). Yapılan testlerin sonucunda küçük kategorinin E-S, E-A, TK-S ve TK-A alt boyut ortalamaları büyük kategoriden anlamlı yüksek olduğu görülmektedir. 72 saat ara ile sabah ve akşam uygulanan SKÖ-2’nin E ve TK alt boyut ortalamaları spor kategorilerine göre anlamlı fark olduğu elde edildi (p< .05). BKİ değişkeni ile E-S, TK-S ve E-A boyutları arasında negatif bir ilişki bulundu (p<0.05, p<0.01). SAİÖ’nin ST boyutu SK-S, E-S, KD-S, TK-S, SK-A, E-A, KD-A ve TK-A değişkenler ile negatif yönde bir ilişkiye sahip olduğu tespit edildi (p<0.01). Sonuç olarak, oryantiring sporcularının kararlılık/istikrar düzeyi arttıkça kaygının bütün boyutlarında düşüş olduğu görülmüştür. Sporcuların duygu ve zihinsel olarak kararlılık/istikrar seviyeleri sporda kaygı faktörü ile ilişkili olduğu düşünülmektedir. Dolayısıyla, sporcuların performanslarının iyileşmesi açısından kararlılık/istikrar seviyelerinin optimal düzeyde olmasının önemli olduğu söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

Oryantiring, Sabahçıl-Akşamcıl, Sirkadiyen, Kaygı, İstikrar, Stabilite

Kaynakça

• Adan, A., Archer, S. N., Hidalgo, M. P., Di Milia, L., Natale, V. ve Randler, C. (2012). Circadian typology: A comprehensive review. Chronobiology International, 29(9), 1153–1175. doi:10.3109/07420528.2012.719971
• Adan, A. ve Natale, V. (2002). Gender differences in morningness-eveningness preference. Chronobiology International, 19(4), 709–720. doi:10.1081/CBI-120005390
• Arakawa, H., Yamashita, D., Arimitsu, T., Kawano, T., Wada, T. ve Shimizu, S. (2020). Body composition and physical fitness profiles of elite female japanese wrestlers aged <12 years until >20 years. Sports, 8(6), 1–11. doi:10.3390/sports8060081
• Arora, T. ve Taheri, S. (2015). Associations among late chronotype, body mass index and dietary behaviors in young adolescents. International Journal of Obesity, 39(1), 39–44. doi:10.1038/ijo.2014.157
• Aslan, K., Gelen, N. K., Saygın, Ö. ve Aslan, H. G. (2021). Gün zamanının raket sporcularında algısal-bilişsel özellikler üzerine etkisi. Ankara Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor bilimleri Dergisi, 23(2).
• Bayraktar, B. ve Kurtoğlu, M. (2009). Sporda Performans, Etkili Faktörler, Değerlendirilmesi ve Artırılması. Klinik Gelişim, 22, 16–24.
• Bilgili, F. (2021). Düzce Üniversitesi Spor Bilimleri Fakültesinde Okuyan Öğrencilerin Sürekli Kaygı Düzeylerinin Bazı Değişkenlere Göre İncelenmesi. Uluslararası Sosyal Bilimler Akademi Dergisi, 3(6), 1392–1407. doi:10.47994/usbad.929048
• Bird, S., Balmer, J., Olds, T. ve Davison, R. C. R. (2001). Differences between the sexes and age-related changes in orienteering speed. Journal of Sports Sciences, 19(4), 243–252. doi:10.1080/026404101750158295
• Borisenkov, M. F., Kosova, A. L. ve Kasyanova, O. N. (2012). Impact of perinatal photoperiod on the chronotype of 11-to 18-year-olds in Northern European Russia. Chronobiology International, 29(3), 305–310. doi:10.3109/07420528.2011.653612
• Caci, H., Deschaux, O., Adan, A. ve Natale, V. (2009). Comparing three morningness scales: Age and gender effects, structure and cut-off criteria. Sleep Medicine, 10(2), 240–245. doi:10.1016/j.sleep.2008.01.007
• Carrier, J., Monk, T. H., Buysse, D. J. ve Kupfer, D. J. (1997). Sleep and morningness-eveningness in the “middle” years of life (20-59 y). Journal of Sleep Research, 6(4), 230–237. doi:10.1111/j.1365-2869.1997.00230.x
• Coles, M. E., Schubert, J. R. ve Nota, J. A. (2015). Sleep, Circadian Rhythms, and Anxious Traits. Current Psychiatry Reports, 17(9). doi:10.1007/s11920-015-0613-x
• Correia, M. ve Rosado, A. (2019). Anxiety in athletes: Gender and type of sport differences. International Journal of Psychological Research, 12(1), 9–17. doi:10.21500/20112084.3552
• Demirhan, E., Önder, İ., Horzum, M. B., Masal, E. ve Beşoluk, Ş. (2019). Adaptation of the morningness–eveningness stability scale improved (MESSi) into turkish. Chronobiology International, 36(3), 427–438. doi:10.1080/07420528.2018.1560307
• Deniz, Gülsen, K., Bektaş, F. ve O.Yoncalık. (2012). ÇocuklarOryanti̇ri̇Eği̇ti̇mi̇. Kültür Ajans. https://docplayer.biz.tr/ adresinden erişildi.
• Eccles, D. W., Walsh, S. E. ve Ingledew, D. K. (2006). Visual attention in orienteers at different levels of experience. Journal of Sports Sciences, 24(1), 77–87. doi:10.1080/02640410400022110
• Erdoğan, M. (2019). Eli̇t oryanti̇ri̇ng sporcularinda farkli rotalarin performansa etki̇si̇. Selçuk Üniversitesi,Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Konya.
• Gal-Or, Y., Tenenbaum, G. ve Shimrony, S. (1986). Cognitive behavioural strategies and anxiety in elite orienteers. Journal of Sports Sciences, 4(1), 39–48. doi:10.1080/02640418608732097
• Giannotti, F., Cortesi, F., Sebastiani, T. ve Ottaviano, S. (2002). Circadian preference, sleep and daytime behaviour in adolescence. Journal of Sleep Research, 11(3), 191–199. doi:10.1046/j.1365-2869.2002.00302.x
• Gómez-López, M., Borrego, C. C., da Silva, C. M., Granero-Gallegos, A. ve González-Hernández, J. (2020). Effects of motivational climate on fear of failure and anxiety in teen handball players. International Journal of Environmental Research and Public Health, 17(2). doi:10.3390/ijerph17020592
• Hébert-Losier, K., Platt, S. ve Hopkins, W. G. (2015). Sources of variability in performance times at the world orienteering championships. Medicine and Science in Sports and Exercise, 47(7), 1523–1530. doi:10.1249/MSS.0000000000000558
• Hidalgo, M. P., Caumo, W., Posser, M., Coccaro, S. B., Camozzato, A. L. ve Chaves, M. L. F. (2009). Relationship between depressive mood and chronotype in healthy subjects. Psychiatry and Clinical Neurosciences, 63(3), 283–290. doi:10.1111/j.1440-1819.2009.01965.x
• Hollingworth, S. A., Burgess, P. M. ve Whiteford, H. A. (2010). Affective and anxiety disorders: Prevalence, treatment and antidepressant medication use. Australian and New Zealand Journal of Psychiatry, 44(6), 513–519. doi:10.3109/00048670903555138
• Horne, J. A. ve Ostberg, O. (1976). A self assessment questionnaire to determine Morningness Eveningness in human circadian rhythms. International Journal of Chronobiology, 4(2), 97–110. https://psycnet.apa.org/ adresinden erişildi.
• İOF, (2021). About orienteering. 12.10.2021. https://orienteering.sport/orienteering/
• Jolley, M. T. ve Spielberger, C. D. (1973). The effects of locus of control and anxiety on verbal conditioning. Journal of Personality, 41(3), 443–456. doi:10.1111/j.1467-6494.1973.tb00105.x
• Kahya, S. (2019). Tematik spor lisesi öğrencilerinin optimal performans duygu durumları ile sporda kaygı düzeylerinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü,Sivas.
• Karaca, F. (2008). Oryantiring programlarının ilköğretim programlarındaki fonksiyonelliği. Yüksek lisans tezi. Gazi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Karasar, N. (2020). Bilimsel Araştırma Yöntemi. Nobel. Ankara.
• Machowska, W., Cych, P., Siemieński, A. ve Migasiewicz, J. (2019). Effect of orienteering experience on walking and running in the absence of vision and hearing. PeerJ, 2019(9), 1–17. doi:10.7717/peerj.7736
• Merikanto, I., Kronholm, E., Peltonen, M., Laatikainen, T., Lahti, T. ve Partonen, T. (2012). Relation of chronotype to sleep complaints in the general finnish population. Chronobiology International, 29(3), 311–317. doi:10.3109/07420528.2012.655870
• Mota, M. C., Waterhouse, J., De-Souza, D. A., Rossato, L. T., Silva, C. M., Araújo, M. B. J., … Crispim, C. A. (2016). Association between chronotype, food intake and physical activity in medical residents. Chronobiology International, 33(6), 730–739. doi:10.3109/07420528.2016.1167711
• Nadirova, M., Demirhan, B. ve Abdyrakhmanova, D. (2020). Investigation of Physical and Some Motoric Characteristics of Kyrgyz Junior and Cadet Women National Wrestling Team, 8(December), 255–262.
• Natale, V. ve Danesi, E. (2002). Gender and circadian typology. Biological Rhythm Research, 33(3), 261–269. doi:10.1076/brhm.33.3.261.8261
• Natale, V. ve Di Milia, L. (2011). Season of birth and morningness: Comparison between the northern and southern hemispheres. Chronobiology International, 28(8), 727–730. doi:10.3109/07420528.2011.589934
• Paine, S. J., Gander, P. H. ve Travier, N. (2006). The epidemiology of morningness/eveningness: Influence of age, gender, ethnicity, and socioeconomic factors in adults (30-49 years). Journal of Biological Rhythms, 21(1), 68–76. doi:10.1177/0748730405283154
• Palazzolo, J. (2020). Anxiety and performance. Encephale, 46(2), 158–161. doi:10.1016/j.encep.2019.07.008
• Randler, C. (2011). Age and gender differences in morningness-eveningness during adolescence. Journal of Genetic Psychology, 172(3), 302–308. doi:10.1080/00221325.2010.535225
• Randler, C., Díaz-Morales, J. F., Rahafar, A. ve Vollmer, C. (2016). Morningness–eveningness and amplitude – development and validation of an improved composite scale to measure circadian preference and stability (MESSi). Chronobiology International, 33(7), 832–848. doi:10.3109/07420528.2016.1171233
• Rice, S. M., Gwyther, K., Santesteban-Echarri, O., Baron, D., Gorczynski, P., Gouttebarge, V., … Purcell, R. (2019). Determinants of anxiety in elite athletes: a systematic review and meta-analysis. British journal of sports medicine, 53(11), 722–730. doi:10.1136/bjsports-2019-100620
• Rocha, V. V. S. ve Osório, F. de L. (2018). Associations between competitive anxiety, athlete characteristics and sport context: Evidence from a systematic review and meta-analysis. Revista de Psiquiatria Clinica, 45(3), 67–74. doi:10.1590/0101-60830000000160
• Taillard, J., Philip, P. ve Bioulac, B. (1999). Morningness/eveningness and the need for sleep. Journal of Sleep Research, 8(4), 291–295. doi:10.1046/j.1365-2869.1999.00176.x
• Tonetti, L., Fabbri, M., Martoni, M. ve Natale, V. (2011). Season of birth and sleep-timing preferences in adolescents. Chronobiology International, 28(6), 536–540. doi:10.3109/07420528.2011.590261
• Toy, A. B. (2021). Akilci Duygusal Davranişçi Yaklaşim Temelli̇ Psi̇ko-Eği̇ti̇m Programinin Sporda Kaygi Ve Akildişi Performans İnançlari Üzeri̇n Etki̇si̇. Mersin Üni̇versi̇tesi Eği̇tim Bi̇li̇mleri̇ Ensti̇tüsü, Mersin.
• Vitale, J. A., Calogiuri, G. ve Weydahl, A. (2013). Influence of chronotype on responses to a standardized, self-paced walking task in the morning vs afternoon: A pilot study. Perceptual and Motor Skills, 116(3), 1020–1028. doi:10.2466/06.19.PMS.116.3.1020-1028
• Yardımcı, A. ve Çağlayan, A. (2019). Spor Yapan ve Yapmayan Bireylerin Biyolojik Ritm ve Somatizasyon Düzeyleri Arasındaki İlişki. Spor Eğitim Dergisi, 3(1), 100–113. https://dergipark.org.tr/en/pub/seder/issue/42512/535591 adresinden erişildi.
• Z.Pündük, Y.Deniz, F. A. (2019). Beden Eğitimi ve Spor Öğrencilerinde Sirkadiyen Değişkenliğin İncelenmesi:Balıkesir Üniversitesi Örneği. Çomü Spor Bilimlelri Dergisi, 2(1), 35–43.
• Zhang, S. ve Zeng, J. (2018). Discussion on the Form and Characteristics of Orienteering in Colleges and Universities, 238(Sser), 213–215. doi:10.2991/sser-18.2018.44
• Zimmermann, L. K. (2011). Chronotype and the transition to college life. Chronobiology International, 28(10), 904–910. doi:10.3109/07420528.2011.618959