Tüketicilerin Kişilik Özellikleri ile Satın Alma Davranışları Arasındaki İlişkiye Yönelik Bir Araştırma

Yıl 2025, Cilt: 15 Sayı: 3, 484 - 507, 28.09.2025

Berrin Ergin

Öz

Bu çalışmanın amacı; tüketicilerin kişilik özellikleri ile satın alma davranışları arasındaki ilişkinin araştırılmasıdır. Nicel olan bu çalışma ilişkisel tarama modeli doğrultusunda yürütülmüştür. Araştırma Türkiye genelindeki 18 yaş ve üstü kişileri kapsamaktadır. Ancak araştırma alanının geniş olmasından dolayı örneklemeye başvurulmuştur. Kolayda örnekleme yöntemi doğrultusunda online ve yüzyüze anket teknikleri birlikte kullanılarak veriler toplanmıştır. Bu çerçevede 986 kişiden veri toplanmış ve analiz edilmiştir. SPSS-22 istatistik programı kullanılarak yapılan analizlerde; katılımcıların kişilik özellikleri açısından keskin özelliklere sahip olmadıkları belirlenmiştir. Buna bağlı olarak da yerine göre kompülsif, hedonik ve plansız alışveriş yaptıkları tespit edilmiştir. Çalışmada katılımcıların kişilik özellikleri ve satın alma davranışlarının cinsiyet, yaş ve gelir durumları açısından anlamlı farklılıklar gösterdiği belirlenmiştir. Ayrıca katılımcıların A Tipi ve B Tipi kişilik tipolojileri ile duygu, içgüdü ve zihin merkezli olarak sınıflandırılmış 9 kişilik (mizaç) tipine sahip bireylerin, kompülsif, hedonik ve plansız satın alma davranışları arasında negatif ve pozitif ilişkilerin olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kişilik tipleri , kompülsif satın alma davranışı , hedonik satın alma davranışı , plansız satın alma davranışı

Kaynakça

• Acarkan, İ. (2018). Kişiliğin DNA’sı, Enneagram dokuz kişilik modeline göre kendinizi tanımak ve başkalarını tanımak, İstanbul: Kurtuba Kitap
• Akturan, U. (2010). Hedonik Tüketim Eğiliminin Plansız Satın Alma Eğilimi Üzerindeki Etkisinin Belirlenmesi. Öneri Dergisi, 9 (33), 109-116.
• Altunışık, R., Özdemir, Ş. ve Torlak, Ö., (2012). “Modern Pazarlama”, Değişim Yayınları, Sakarya. Augustine, A. A., & Larson, R. J. (2012). Is a trait really the mean of states? similarities and differences between traditonal and aggregate assessments of personality. Journal of Individual Differences, 33(3), 131-137.
• Belk, R. W. (1988). Possessions and the Extended Self. Journal of Consumer Research,15(2), 139-168.
• Burger, M. J. (2006). Kişilik. (Çev: İnan Deniz Erguvan Sarıoğlu). İstanbul. Kaknüs Yayınları Büyüköztürk, Ş. (2002). Faktör analizi: Temel kavramlar ve ölçek geliştirmede kullanımı. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, (32), 470-483.
• Carpenter, D. G. (2015). Resonating personality types for couples: An Enneagram Application For Predicting Marital Satisfaction, s.34.
• Coley, A. &Burgess, B. (2003). Gender Differences in Cognitive and Affective Impulse Buying. Journal of Fashion Marketing and Management, 7(3), 282-295.
• Çabuk, S., ve Nakıboğlu M. A. B., (2003). Çevreci Pazarlama ve Tüketicilerin Çevreci Tutumlarının Satın Alma Davranışlarına Etkileri İle İlgili Bir Uygulama, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12(12).
• Çalık, N. (2003). Pazarlama Yönetimi, T.C. Anadolu Üniversitesi Yayını No: 1478 Açık Öğretim Fakültesi Yayını No: 791, Eskişehir, s. 71.
• Çiçek, İ. ve Aslan, A.E., (2020). Kişilik Ve Beş Faktör Kişilik Özellikleri: Kuramsal Bir Çerçeve. Batman Üniversitesi Yaşam Bilimleri Dergisi, Cilt 10, Sayı 1.
• Digman, J. M. (1990). Personality structure: emengence of the five-factor model. Annual Review of Psychology, 41, 417-440.
• Durmaz, Y. (2008). Tüketici Davranışı, Detay Yayınları, Ankara.
• Durna, U. (2000). A Tipi Ve B Tipi Kişilik Yapıları Ve Bu Kişilik Yapılarını Etkileyen Faktörlerle İlgili Bir Araştırma.
• Engel, J. F., Blackwell, R. D. ve Miniard, P. W. (1995). Consumer Behavior (8th eds). New York: Dryden Press.
• Erdem, A. (2006). Tüketici Odaklı Bütünleşik Pazarlama İletişimi, Birinci Baskı, Ankara: Nobel Yayınevi, s.72.