Samsun’da Sinema Mekanları Üzerine Bir Sözlü Tarih Çalışması

Yıl 2019, , 325 - 350, 30.01.2019

Esma Gökmen

https://doi.org/10.18094/josc.412240

Cited By: 5

Öz

Sinema mekanları
basit birer mekan olmanın ötesinde toplumların kültürel geçmişlerinin inşasında
önemli bir yeri olan mekanlardır. Toplumların yaşam biçimlerine, geleneklerine,
göreneklerine, alışkanlıklarına dair ipuçları veren sinema deneyimlerinin bu
bağlamda ele alınarak incelenmesi, aslında toplumların geçmişten bugüne nasıl
evrildiklerini göstermesi açısından da önemlidir. Sinema mekanları bireylerin
eğlenme ve sosyalleşme ihtiyaçlarını karşılayan kamusal birer alandır ve bu
mekanlar toplumların kültürel yaşantısının temel parçalarından birini
oluşturur. Kültürün mekanlar dolayımı ile varolduğu düşünüldüğünde, sinema
mekanlarının toplumun kültürel izlerini taşıyan mekanlar olarak önemi
anlaşılabilir. Mekanlara bakmak, kültüre ve oradan da topluma bakmak demektir. Bu
çalışmada Samsun örneği üzerinde, sinema mekanlarının geçmişe ait izlerine
bireylerin anıları dolayımı ile ulaşılmaya çalışılmış, böylece önemli bir
kültürel mekan, bireylerin belleğine başvurularak analiz edilmiştir. Çalışmada 1960’lı
ve 70’li yıllarda sinema mekanlarının nasıl ve ne şekilde kullanıldığı, filmler
ve filmlerdeki karakterlerin nasıl izlendiği ve alımlandığı, sinema
deneyimlerinin bireylerin gündelik yaşam biçimlerini ve sosyalleşmelerini ne
yönde etkilediği irdelenmiş, buradan hareketle o yıllara ait çok önemli verilere
ulaşılmıştır. Türkiye’de sinema mekanlarını kültürel ve sosyolojik yönleri ile
irdeleyen sözlü tarih çalışmalarının da yeterli sayıda olmadığı görülmüştür. Sinema,
mekan, film kültürü, izleme ve sosyalleşme biçimleri, kadın-erkek ilişkileri,
gerçek ve hayal dünyasına dair paradokslar ve ritüelleriyle kapsamlı bir
çalışma alanıdır. Toplumların sosyolojik ve kültürel izlerine ulaşmak açısından
etkili bir yöntem olan sözlü tarih yöntemi çalışmada bu bağlamda değerlendirilmiştir.
5 kişinin geçmiş sinema mekanı deneyimlerinin irdelendiği bu çalışma, bize
Samsun örneklemi üzerinden mekanların sosyal ve kültürel işlevlerine ve Türk
kültürüne ait önemli veriler sunmakta ve geçmişin izlerini taşımaktadır.

Anahtar Kelimeler

Sözlü tarih, kapalı sinema mekanı, açık hava sinema mekanı

A STUDY ON ORAL HISTORY RELATING TO THE CINEMA VENUES IN SAMSUN

Öz

Beyond being simple buildings, cinema venues have important roles in building the cultural history of societies. Examining the cinema experiences which give clues about the lifestyles, traditions, customs and habits of societies in this context is also important in terms of showing actually how societies evolved from past to present. Cinema venues are public spaces that meet the needs of individuals to have fun and socialize, and these spaces creates one of the fundamental parts of the cultural lives of societies. Considering the existence of culture is because of the places, the importance of the cinema venues as the places that carry the cultural traces of the society can be understood. Examining the places means examining the culture and from that point also examining the society. In this study through the case of Samsun, it was tried to reach the retrospective traces of the cinema venues through the memories of the people and so an important cultural space could be analysed by applying the memories of the individuals. In this study, how the cinema venues were used in the 1960s and 70s, how the films and the characters in the films were watched and perceived, how the cinema experiences effected the daily lifestyles and the socialization of the individuals were discussed and thus very important data from those years were reached. It showed that the studies on oral history in Turkey which examines the cultural and sociological aspects of the cinema venues are not sufficient in number. Cinema is a comprehensive field of study with the place, film culture, the styles of watching and socialization, man-woman relationships, paradoxes and rituals of the real and imaginary world. Because of that in the study oral history method which is an effective method to reach the sociological and cultural traces of societies was used. This study, which examines the past cinema venue experiences of 6 people, provides us with important data on the social and cultural functions of the cinema venues and data belong to Turkish culture through the case of Samsun and it also carries the traces of the past.

Anahtar Kelimeler

Oral history, cinema places, cinema venues

Kaynakça

• Assmann, J (2015) Kültürel Bellek, Ayşe Tekin (çev.), Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
• Bahtin, M (2001) Karnavaldan Romana, Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
• Caunce, S (2008) Sözlü Tarih ve Yerel Tarihçi, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.
• Danacıoğlu, E (2001) Geçmişin İzleri, Yanıbaşımızdaki Tarih İçin Bir Klavuz, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.
• Erkılıç, H (2009) Düş Şatolarından Çoklu Salonlara Değişen Seyir Kültürü ve Sinema, Kebikeç İnsan Bilimleri İçin Kaynak Araştırmaları Dergisi, Yıl 14 , 28.
• Evren, B (1998) Eski İstanbul Sinemaları: Düş Şatoları, Doğan Kitapçılık, İstanbul.
• Kırel, S. (2005) Yeşilçam Öykü Sineması, Babil, İstanbul.
• Kyvig D E ve Marty M A (2011) Yanıbaşımızdaki Tarih, Nalan Özsoy(çev.), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.
• Jarvie, I C (1970) Towards a Sociology of the Cinema, Rudledge&Kegan Paul.
• Liman, A S (2014) Gaziantep’te Sinema, Seyir ve Seyirci (1923-1980), İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 2014/II 47, 97-124.
• Neyzi, L (2001) İstanbul’da Hatırlamak ve Unutmak: Birey, Bellek ve Aidiyet, İslam Araştırmaları Dergisi, 6, 155-173.
• Öz, P T (2012) Pelikülden Dijitale Sinemada Seyir Kültürü ve Seyircinin Değişen Konumu, The Turkish Online Journal of Design, Art and Communication, TOJDAC Nisan 2012, 2, 65-73.
• Öztürk, S (2010) Türkiye’de Sözlü Tarih’ten İletişim Araştırmalarında Yararlanma Üzerine Notlar, Millî Folklor, Yıl 22, 87, 13-26.
• Öztürk, S (2012) Mekan ve İktidar, Phoenix Yayınları, Ankara.
• Öztürk, S (2013) Türkiye’de Sinema Mekanlarını Sözlü Tarih Üzerinden Anlamak, Milli Folklor, Yıl 25, 98, 19-31.
• Thompson, P (1999) Geçmişin Sesi, Şehnaz Layıkel (çev.), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.
• Tosh, J (2013), Tarihin Peşinde, Özden Arıkan (çev.), İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.