Yabancılaşmış Karakterler ve Politik Eleştiri: Yavuz Turgul Sinemasından 'Muhsin Bey' Örneği

Yıl 2008, Cilt: 5 Sayı: 3, 220 - 235, 19.11.2013

Barış Kılınç

Öz

Kapitalizm, toplumsal hayatı kendi koşullarına göre biçimlendirir. Bu koşullar, insanı iki tür ahlak anlayışı ile karşı karşıya bırakır. Bunlardan birincisi, 'sorumluluk ahlakı'dır(rasyonel ahlak); ikincisi ise, mutlak değerler ahlakıdır. Birincisine göre eylemek, kapitalist-bürokratik sistemin zorunlu bir sonucudur. Kişi, bu zorunluluğu yerine getirdiği anda otomatlaşır ve sistemin görevli bir memuru haline gelir. Tüm yetkelerini bu sisteme devreder ve kendine, diğerlerine ve dünyaya karşı yabancılaşır. Mutlak değerler ahlakına ise sistemde yer yoktur. Sistem, her türlü duygusal değerlendirmeyi belirsiz ve öngörülemez olduğu için akıldışı olarak tanımlamaktadır. Dolayısıyla da bu ahlaka göre eylemek, sistemin dışına itilmek ya da başarısız olmak anlamını taşır. Bu ikircikli durumun yarattığı ortamı Weber, bürokratik- demir kafes olarak adlandırır. Bu durum, insanı bir otomat haline getirip yabancılaştırsa da böyle bir ortamda tercih edilebilecek tek seçenek kalır: Gönüllü ya da değil demir kafese hapsolmak. Marx ise, Weber'in aksine umutludur. İnsanı yabancılaştıran bu sistemden kurtuluş olanaklıdır. İşte çağdaş anlatı filmleri, Marx'ın bu umudunu desteklercesine, kapitalist üretim ilişkilerinin yabancılaştırdığı karakterleri kullanarak, bu üretim ilişkilerini eleştirmektedir. Bu makale, Yavuz Turgul sinemasını 'çağdaş anlatı' çerçevesinde ele almakta, 'Muhsin Bey' örneğinde yabancılaşmış karakterler yardımıyla yapılan düzen eleştirisini ortaya koymaktadır. Bu film, Marxist bağlamda yabancılaşmış karakterler yardımıyla politik bir başkaldırı örneği sunmaktadır.  

 

Anahtar Kelimeler

Kapitalizm; yabancılaşma; ahlak; sinema; çağdaş anlatı; Yavuz Turgul; 'Muhsin Bey' filmi

Kaynakça

• Althusser L (2003) İdeoloji ve Devletin İdeolojik Aygıtları, A Tümertekin (çev), İthaki Yayınları, İstanbul.
• Abisel N (1999) Popüler Sinema ve Türler, Alan Yayıncılık, İstanbul.
• Aristoteles (2006) Poetika, İsmail Tunalı (çev), Remzi Kitapevi, İstanbul.
• Brecht B (1993) Tiyatro İçin Küçük Organon, Ahmet Cemal (çev), Mitos Boyut Yayınları, İstanbul.
• Benjamin W (2000) Brecht’i Anlamak, Haluk Barışcan ve Güven Işısağ (çev), Metis Yayınları, İstanbul.
• Büker S (1991) Sinemada Anlam Yaratma, İmge Kitapevi, Ankara.
• Camus A (1965) Sanatçı ve Çağı, Yıldırım Keskin (çev), Bilgi Yayınevi, Ankara.
• Camus A (2006), Sisifos Söyleni, Tahsin Yücel (çev), Can Yayınları, İstanbul.
• Çapan C (1992) Değişen Tiyatro, Metis Yayınları, İstanbul.
• Engels F (2000) Tarihsel Materyalizm Üzerine Mektuplar 1890-94, Öner Ünalan (çev), Bilim ve Sosyalizm Yayınları, Ankara.
• Fromm E (2004) Marx’ın İnsan Anlayışı, Kaan H. Ökten (çev), Arıtan Yayınevi, İstanbul.
• Fromm E (2006) Sağlıklı Toplum, Yurdanur Salman ve Zeynep Tanrısever (çev), Payel Yayınları, İstanbul.
• Gökçe B (1999) Toplumsal Bilimlerde Araştırma, Savaş Yayınevi, Ankara.
• Güçhan G (1999) Tür Sineması, Görüntü ve İdeoloji, Anadolu Üniversitesi. İletişim Bilimleri Fakültesi Yayınları, Eskişehir.
• Hegel GWF (2004) Tinin Görüngübilimi, Aziz Yardımlı (çev), İdea Yayınevi, İstanbul. Hobsbawn E (1998) Sermaye Çağı. 1848-1875, B. Sina Şener (çev), Dost Kitapevi Yayınları, Ankara.
• Kojéve A (2004) Hegel Felsefesine Giriş, Selahattin Hilav (çev), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• Kundela M (2005) Roman Sanatı, Aysel Boral (çev), Can Yayınları, İstanbul.
• Löwitt K (1999) Max Weber ve Karl Marx, Nilüfer Yılmaz (çev), Doruk Yayımcılık, Ankara.
• Lukacs G (2001) Dostoyevski, Orhan Düz (edit), Dostoyevski: Hayatı, Eserleri Üzerine Makaleler ve Aforizmalar, Kaknüs Yayınları, İstanbul, ss 211-225.
• Marx K (2005) Ekonomi Politiğin Eleştirisine Katkı, Sevim Belli (çev), Sol Yayınları, Ankara.
• Marx K ve Engels F (1998) Komünist Parti Manifestosu, Cenap Karakaya (çev), Sosyal Yayınları, İstanbul.
• Moran B (2003) Türk Romanına Eleştirel Bir Bakış 2, İletişim Yayınları, İstanbul.
• Moran B (2004) Türk Romanına Eleştirel Bir Bakış 3, İletişim Yayınları, İstanbul.
• Özadalı S (1998) Yeni Bir Kurtarıcı Arayışı, Birikim Derg, İstanbul, 114, 78-82.
• Riazanov D (1997) K. Marx ve F. Engels. Hayat ve Eserlerine Giriş, Ragıp Zarakolu (çev), Belge Yayınları, İstanbul.
• Wallerstein I (2006) Tarihsel Kapitalizm, Necmiye Alpay (çev), Metis Yayınları, İstanbul.
• Weber M (1997) Protestan Ahlakı ve Kapitalizmin Ruhu, Zeynep Aruoba (çev), Hil Yayınları, İstanbul.
• Weber M (2003), Şehir. Modern Kentin Oluşumu, Musa Ceylan (çev), Bakış Yayınları, İstanbul.
• Weber M (2006) Bürokrasi ve Otorite, H. Bahadır Akın (çev), Adres Yayınları, Ankara.