The Analysis of Central Authority and Periphery in the Movies: Kibar Feyzo and Organize İşler

Yıl 2023, Cilt: 16 Sayı: 2, 387 - 413, 15.10.2023

Koray Çankaya

https://doi.org/10.18094/josc.1283708

Öz

The modern era, power practices have structured themselves upon a center-periphery relationship with a paternalistic perspective. This power practice gains effectiveness via the means of closure and exclusion regimes. The postmodern era has made it possible to talk about micro-power practices that have penetrated the texture of the sociocultural sphere, because of power fragmentation within the social realm. In this context, when examining the Kibar Feyzo and Organize İşler films of Turkish cinema, two different forms of power organization is concentrized in them. In the first one, discursive practices of central power practices and hegemonic discourses are prevalent. Prominent in the second film stands out micro-level fragmentation of power practices. The analysis of the two films in the context of social transformation displayed that Kibar Feyzo characterizes a transition from traditional social relationships and power practices to the modern era, conveying messages to the audience in relation to the liberation within feudal production relations and breaking of the existing discipline system. However, the film Organize İşler contains fluid power practices within the chaotic struggle for existence in urban life during the neoliberal era, where the nation-state mechanism and control systems characterized by central power are eroded. This study examined the cultural transformation from the modern era to postmodern era, through the political organization of the social structure in Turkish films. The aim of the study is to analyze the transformation of the collective modern practices and cultural structure of Turkish society into a postmodern individualistic framework from a postmodern theoretical perspective. In this context, the Kibar Feyzo and Organize İşler films are selected using the purposive sampling technique, from the years 1978 and 2005, analysed using a qualitative content analysis, based on the theoretical perspectives formed on categories related to the field.

Anahtar Kelimeler

Postmodernism, Comedy Cinema, Consumption Culture, Mass Culture, power

Kibar Feyzo ve Organize İşler Filmlerinde Merkezi İktidar ile Çevrenin Toplumsal Analizi

Öz

Modern dönemde iktidar pratikleri paternalist bir bakış açısıyla merkez-çevre ilişkisi içerisinde kendisini yapılandırmıştır. Bu iktidar pratiği kapatma ve dışlama rejimleri üzerinden işlerlik kazanmaktadır. Postmodern dönemle birlikte ise iktidarın toplumsal alandaki parçalanmasının bir sonucu olarak sosyo-kültürel alanın dokusuna nüfuz etmiş mikro iktidar pratiklerinden bahsetmek mümkün hale gelmiştir. Bu bağlamda Türk sinemasında Kibar Feyzo ve Organize İşler filmleri ele alındığında iktidarın iki ayrı örgütlenme şekli bu filmlerde somutlaşmaktadır. İlkinde merkezi iktidar pratiklerinin ve egemen diskurun söylemsel pratikleri öne çıkarken ikinci filmde ise mikro düzeyde parçalı bir iktidar pratiği göze çarpmaktadır. Toplumsal dönüşüm sürecinde iki filme bakıldığında geleneksel toplumsal ilişkilerden ve iktidar pratiklerinden modern döneme geçişi niteleyen Kibar Feyzo filmi feodal üretim ilişkileri içerisinde özgürleşmenin ve var olan disiplin sisteminin kırılması yönünde mesajları izleyicilere taşımaktadır. Oysa Organize İşler filmi merkezi iktidarı niteleyen ulus devlet mekanizması ve neoliberal dönemde denetim sistemlerinin aşındığı kentsel yaşam formlarındaki kaotik varoluş mücadelesi içerisindeki akışkan iktidar pratiklerini içermektedir. Bu çalışmada modern dönemden postmodern döneme Türk filmlerinde toplumsal yapının politik örgütlenmesi üzerinden kültürel dönüşümü incelenmektedir. Çalışmanın amacı Türk toplumunun kolektif modern pratikler ve kültür yapısının postmodern bireyci yapıya dönüşümünü, postmodern kuramsal perspektiften analiz etmektir. Bu bağlamda 1978 ve 2005 yılı kapsamında amaçlı örneklem tekniği ile seçilen Kibar Feyzo ve Organize İşler filmleri niteliksel içerik analizi tekniğiyle alana ilişkin kuramsal perspektif temelinde oluşturulan kategoriler üzerinden çözümlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Postmodernizm, Güldürü Sineması, Tüketim Kültürü, Kitle Kültürü, İktidar

Kaynakça

• Akay, A. (2010). Postmodernizmin ABC’si. SAY.
• Adanır, O. (2004). Baudrillard’ın simülasyon kuramı üzerine notlar ve söyleşiler (2.b) DEÜ.
• Adanır, O. (2012). Sinema televizyon kültür. Hayalperest.
• Aker, H. (2021). “Şaban”ın derdi ya da dertli “Şaban“: “İnek“ ama “kral“ adam. SineFilozofi, 6(11), 957-958. https://doi.org/10.31122/sinefilozofi.865087
• Baudrillard, J. (2011). Simülakrlar ve simülasyon (6. b.). (O. Adanır, Çev.), Doğu Batı.
• Baudrilliard, J. (1991). Sessiz yığınların gölgesinde ya da toplumsalın sonu. (O. Adanır, Çev.), Ayrıntı.
• Baudrilliard, J. (2013). Tüketim toplumu. (6. b.). (H. Deliçaylı ve F. Keskin, Çev.), Ayrıntı.
• Bauman, Z. (2003). Modernlik ve müphemlik. (İ. Türkmen, Çev.), Ayrıntı.
• Bilgin, N. (2004). Cumhuriyeti anlamak. Ege Üniversitesi.
• Dorsay, A. (1989). Sinemamızın umut yılları 1970-80 arası Türk sinemasına bakışlar. İnkılap.
• Ellul, J. (2012). Sözün düşüşü (3. b.). (H. Arslan, Çev.), Paradigma.
• Erdoğan, E. ve Uyan Semerci, P. (2021). Toplumsal araştırma yöntemleri için bir rehber: gereklilikler, sınırlılıklar ve incelikler. Bilgi Üniversitesi.
• Erdoğan, Y. (Yönetmen). (2005). Organize İşler [Film], BKM Film.
• Geray, H. (2006). Toplumsal araştırmalarda nicel ve nitel yöntemlere giriş iletişim alanından örneklerle. (2. b.). Siyasal.
• Göka, E. (2006). Türk grup davranışı. (3. b.). Aşina.
• Koçak M. C. ve Küçük O. (2021). “Organize İşler” filminde ideolojinin inşası. Journal of humanities and tourism research 11(3), 526-537. DOI: 10.14230/Johut1017.
• Kongar, E. (1986). Kültür ve iletişim. Say.
• Kumar, K. (2005). From post-Industrial to post-modern society new theories of the contemporary world. (2. Edt.), Blackwell.
• Kümbetoğlu, B. (2008). Sosyolojide ve antropolojide niteliksel yöntem ve araştırma. (2. b.) Bağlam.
• Mardin, Ş. (1991). Türk modernleşmesi (Makaleler 4). İletişim.
• Mardin, Ş. (1992). İdeoloji. İletişim.
• Neuman, W. L. (2014). Toplumsal araştırma yöntemleri nitel ve nicel araştırma yöntemleri. (7. b.). (S. Özge, Çev.), Yayınodası.
• Ong, W. (2014). Sözlü ve yazılı kültür sözün teknolojileşmesi. (5. b.). (S. P. Banon, Çev.), Metis.
• Öngören, F. (1998). 75 Yılda Türk mizahı ve hicvi. İş Bankası.
• Özgüç, A. (1990). Başlangıcından bugüne Türk Sinemasında ilkler. Yılmaz.
• Postman, N. (2006). Teknopoli. (2. b.). (M. E. Yılmaz, Çev.), Ayrıntı.
• Postman, N. (2010). Televizyon öldüren eğlence. (3. b.). (O. Akınhay, Çev.), Ayrıntı.
• Ritzer, G. (2000). Büyüsü bozulmuş dünyayı büyülemek tüketim araçlarının devrimcileştirilmesi. (4. b.). (Ş. S. Kaya, Çev.), Ayrıntı.
• Saldana, J. (2019). Nitel araştırmacılar için kodlama el kitabı. (T. Aysel ve Ş. Süleyman Nihat, Çev.), Pegem.
• Sanders, B. (2001). Kahkahanın zaferi yıkıcı tarih olarak gülme. (K. Atakay, Çev.), Ayrıntı.
• Sanders, B. (2013). Öküzün A’sı elektronik çağda yazılı kültürün çöküşü ve şiddetin yükselişi. (3. b.). (Ş. Tahir, Çev.), Ayrıntı.
• Sennett, R. (2010). Kamusal insanın çöküşü. (3. b.). (S. Durak ve A. Yılmaz, Çev.), Ayrıntı.
• Sennett, R. (2016). Karakter aşınması yeni kapitalizmde işin kişilik üzerinde etkileri. (10. b.). (B. Yıldırım, Çev.), Ayrıntı.
• Shils, E. ( 1975). Center and periphery essays in macrosociology. University of Chicago Press.
• Stevenson, N. (2008). Medya kültürleri sosyal teori ve kitle iletişimi. (G. Orhan, ve B. Aksoy, Çev.), Ütopya.
• Sunal, A. K. (2001).TV ve sinemada Kemal Sunal güldürüsü. OM.
• Williams, R. (2003). Televizyon teknoloji ve kültürel biçim. (A. U. Türkbağ, Çev.), Dost.
• Yılmaz, A. (Yönetmen). (1978). Kibar Feyzo [Film]. Arzu Film.
• Yıldırım, A. ve Şimşek H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. (8. b.). Seçkin.