KAMU İNTERNET VE MOBİL SAĞLIK UYGULAMALARI KULLANIM NİYETİ DEĞİŞKENLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2022, Sayı: 9, 60 - 71, 29.09.2022

Vahap Karaçadır Aykut Sezgin

https://doi.org/10.46236/jovosst.1176463

Öz

Bu çalışmanın amacı sağlık bilgi teknolojilerinin temel bileşenlerinden biri olan internet ve mobil sağlık uygulamalarını etkileyen değişkenleri belirlemektir. Bu doğrultuda, kamu internet ve mobil sağlık uygulamalarını kullanmaya yönelik uyumu kolaylaştıran veya kullanım direncine yol açan; performans beklentisi, çaba beklentisi, sosyal etki, teknoloji kaygısı, gizlilik endişesi ve sağlık bilinci faktörleri incelenmiştir. Isparta ili merkezinde 627 örneklem sayısıyla 18 yaş üzeri bireylerin kamu internet ve mobil sağlık uygulamalarını kullanımını etkileyen faktörlerin ölçülmesi planlanmıştır. Verilerin kodlanarak değerlendirilmesi bilgisayar ortamında Statistical Package for the Social Sciences (SPSS 28.0) paket programı ve AMOS 26.0 programı kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Kamu internet ve mobil sağlık uygulamalarını kullanımına yönelik tutum boyutlarını ve bu boyutlar altında yer alan faktörleri belirlemek için geçerlilik ve güvenilirlik analizleri, açımlayıcı faktör analizi ve doğrulayıcı faktör analizi yapılmış ve değişkenlerin ortalama ve standart sapmaları hesaplanmıştır. Kamu internet ve mobil sağlık uygulamalarının kullanım niyetine yönelik 6 alt boyutun 25 ifadesinin güvenirliğinin Cronbach’s Alpha katsayısının 0,765 olduğu bulunmuş verilerin normal dağılıma uygun olduğu parametrik testler yapılarak belirlenmiştir. Temel bileşenler analizi uygulamasıyla açımlayıcı faktör analizinde altı faktörün (performans beklentisi, çaba beklentisi, sosyal etki, teknoloji kaygısı, gizlilik endişesi ve sağlık bilinci) ortaya çıktığı görülmüştür. Faktörlerin tümü toplam varyansın %75,08’ini açıklamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Sağlık Bilgi Teknolojisi, Sağlık Bilişimi, m-Sağlık

Kaynakça

• Akbulak, Y. ve Akbulak, S. (2010). “Türkiye’nin Rekabet Gücü Bağlamında Araştırma & Geliştirme (Ar-Ge) Faaliyetlerinin Özendirilmesi”, Finans Politik Ekonomik Yorumlar Dergisi, 47(544), 7-14.
• Aydemir, Ö., Kırpınar, İ., Satı, T., Uykur, B. ve Cengisiz, C. (2013). “Sağlık Anksiyetesi Ölçeği’nin Türkçe için Güvenilirlik ve Geçerlilik Çalışması”, Nöropsikiyatri Arflivi, Cilt: 50, 325-331.
• Bali, R.K. ve Dwivedi, A.N. (2007). Healthcare Knowledge Management, New York: Health Informatics Series.
• Ball, M.J. ve Lillis, J. (2001). “E-Health: Transforming The Physician/Patient Relationship”, International Journal of Medical İnformatics, 61(1), 1-10.
• Barton, A. J. (2012). “The Regulation of Mobile Health Applications”, BMC Medicine, 10(1), 1-4.
• Baumgartner, H. ve Homburg, C. (1996). “Applications of Structual Equation Modelling in Marketing and Consumer Research: A Review”, International Journal of Research in Marketing, (13), 139-161.
• Can, A. (2014). SPSS ile Bilimsel Araştırma Sürecinde Nicel Veri Analizi, Ankara: Pegem Akademi.
• Cetina, K.K. (2007). “Culture in Global Knowledge Societies: Knowledge Cultures and Epistemic Cultures”, Interdisciplinary Science Reviews, 32(4), 361-375.
• Chan, S.L. (2000). “Information Technology in Business Processes”, Business Process Management Journal., 6(3), 224-237.
• Cho, J., Park, D. ve Lee, H.E. (2014). “Cognitive Factors of Using Health Apps: Systematic Analysis of Relationships Among Health Consciousness, Health İnformation Orientation, E-Health Literacy, and Health App Use Efficacy”, Journal of Medical Internet Research, 16(5), 1-10.
• Cipriano P.F., Dailey M., Dykes P. ve Lamb G. (2013). “The Importance of Health Information Technology in Care Coordination and Transitional Care”, Nursing Outlook, 62(6), 475-489.
• Çolakoğlu, Ö.M., ve Büyükekşi, C. (2014). “Evaluation of Factors Effecting Exploratory Factor Analysis Process”, Karaelmas Journal of Educational Sciences, 2(1), 58-64.
• Dutta-Bergman, M.J. (2004). “Primary Sources of Health İnformation: Comparisons in The Domain of Health Attitudes, Health Cognitions, and Health Behaviors”, Health Communication, 16(3), 273-288.
• Elmendorf, D.W. (2009). Options for Controlling The Cost and Increasing The Efficiency of Health Care, US: Congressional Budget Office.
• Ezer, M. ve Kıral, E. (2018). “Türkiye’de Bilgi Toplumunun Gelişimi: İletişim Amaçlı Kişisel İnternet Kullanımı Üzerine Bir Uygulama”, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 27(1), 207-222.
• Featherman, M.S. ve Pavlou, P.A. (2003). “Predicting E-Services Adoption: A Perceived Risk Facets Perspective”, International Journal of Human-Computer Studies, 59(4), 451-474.
• Glandon, G.L., Smaltz, D.H. ve Slovensky, D.J. (2008). Information Systems for Healthcare Management, Chicago: Health Administration Press.
• Gould, S.J. (1989). “Health Consciousness and Health Behavior: The Application of A New Health Consciousness Scale”, American Journal of Preventive Medicine, 6(4), 228-237.
• Göksel, A.B. ve Baytekin, E.P. (2008). “Bilgi Toplumunda İşletmeler Açısından Önemli Bir Zenginlik: Entelektüel Sermaye Halkla İlişkiler Açısından Bir Değerlendirme”, İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 31, 81-90.
• Guo, X., Sun, Y., Yan, Z. ve Wang, N. (2012). “Privacy-Personalization Paradox in Adoption of Mobile Health Service: The Mediating Role of Trust”, Pacific Asia Conference on Information Systems, 1-16.
• Hersh, W. (2009). “A Stimulus to Define Informatics and Health Information Technology”, BMC Medical Informatics and Decision Making, 9(1), 1-6.
• Jamal, A., McKenzie, K. ve Clark, M. (2009). “The Impact of Health Information Technology on The Quality of Medical and Health Care: A Systematic Review”, Health Information Management Journal, 38(3), 26-37.
• Kaye, R., Kokia, E., Shalev, V., Idar, D. ve Chinitz, D. (2010). “Barriers and Success Factors in Health Information Technology: A Practitioner's Perspective”, Journal of Management & Marketing in Healthcare, 3(2), 163-175.
• Kim, J. ve Park, H.A. (2012). “Development of A Health Information Technology Acceptance Model Using Consumers’ Health Behavior Intention”, Journal of Medical Internet Research, 14(5), 1-14.
• King, W.R., Grover, V. ve Hufnagel, E.H. (1989). “Using Information and Information Technology For Sustainable Competitive Advantage: Some Empirical Evidence”, Information & Management, 17(2), 87-93.
• Kuhn, K.A. ve Giuse, D.A. (2001). “From Hospital Information Systems to Health Information Systems”, Methods of Information in Medicine, 40(04), 275-287.
• Lupton, D. (2013). “The Digitally Engaged Patient: Self-Monitoring and Self-Care in The Digital Health Era”, Social Theory & Health, 11(3), 256-270.
• McCullough, J.S., Parente, S. ve Town, R. (2013). Health Information Technology and Patient Outcomes: The Role of Organizational and Informational Complementarities”, National Bureau of Economic Research, 18684, 1-45.
• Meydan, C.H. ve Şeşen, H. (2011). Yapısal Eşitlik Modellemesi AMOS Uygulamaları, Ankara: Detay Yayıncılık.
• Phang, C.W., Sutanto, J., Kankanhalli, A., Li, Y., Tan, B.C. ve Teo, H.H. (2006). “Senior Citizens' Acceptance of Information Systems: A Study in The Context Of E-Government Services”, IEEE Transactions on Engineering Management, 53(4), 555-569.
• Robbins, S.P. (2000). Managing Today!, Prentice-Hall, Inc.
• Semerci, Ç. (2003). “Kopya Çekmeye İlişkin Tutum Ölçeği”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13(1), 227-234.
• Stevenson, N. (2003). Cultural Citizenship: Cosmopolitan Questions, Berkshire, England: Open University Press.
• Tan, J., Kifle, M., Mbarika, V. ve Okoli, C. (2005). Diffusion Of E-Medicine: J. Tan (Ed.). E-Health Care Information Systems. (s.231-269). USA: Jossey Boss Publishing.
• TUİK. (2022). https://www.tuik.gov.tr/.
• Venkatesh, V. (2000). “Determinants of Perceived Ease of Use: Integrating Perceived Behavioral Control, Computer Anxiety and Enjoyment Into The Technology Acceptance Model”, Information Systems Research, 11, 342-365.
• Venkatesh, V., Thong, J.Y.L. ve Xu, X. (2012). “Consumer Acceptance and Use of Information Technology: Extending The Unified Theory of Acceptance and Use of Technology”, MIS Quarterly: Management Information Systems, 36(1), 157-178.
• WHO. (2016). M-Health New Horizons for Health Through Mobile Technologies. Global Observatory for eHealth series: Volume 3 mHealth.