MAKING SENSE OF THE RAPPROACHEMENT: BOLSHEVIKS AND THE TURKISH NATIONALISTS, 1919-1922

Yıl 2018, Cilt: 1 Sayı: 2, 55 - 73, 20.09.2018

Dr. Öğrt. Üyesi H.deniz Genç , Murat Esin

Öz

Bolsheviks and the Turkish Nationalists, two successor governments of two previously contiguous empires, which had a bumpy relationship from the 1700s until 1917-1918, had a rapprochement between 1919-1922. As a result of this rapprochement, they tried to understand and support each other, which resulted in cooperation. By examining recent studies, this study discusses the reasons of this rapprochement. Among the various reasons discussed, the need for international recognition was the main motive shared by the both parties. The Turkish Nationalists also expected to gain Bolsheviks’ military and financial support, to make the promised borders of the National Pact accepted by the new Soviet government. In addition to these motives, the most explanatory reason is the Turkish expectation to find support against the overwhelming power of the Entente States and hindered their strategic plans upon the Straits, Black Sea Region and Caucasus. The Bolsheviks’ support against the Greek invasion of Anatolia made this cooperation valuable for Turkish side. 

Anahtar Kelimeler

Bolsheviks, Turkish Nationalist Movement, Turkish Independence War, Soviet Russia, Rapproachment, Cooperation

YAKINLAŞMAYI ANLAMAK: BOLŞEVİKLER VE MİLLİ MÜCADELECİLER, 1919-1922

Öz

1700’lü yıllardan 1917-1918’e kadar aynı bölgede kıyasıya varlık ve nüfuz mücadelesi veren sınırdaş iki imparatorluğun yıkıntılarından şekillenen iki yeni yönetim, Bolşeviklerin kontrolündeki Sovyet Rusya ve Anadolu’daki Milli Mücadeleciler, 1919-1922 yılları arasında seleflerinden farklı olarak bir yakınlaşma yaşamış, birbirlerine anlamaya çalışmış, destek vermiş ve işbirliği
yapmışlardır. Bu çalışma, yeni yayınlanan kaynakları da gözden geçirerek, bu yakınlaşmanın nedenlerini tartışmaktadır. Tartışılan çeşitli nedenlerin arasında, her iki grup için uluslararası
tanınma ihtiyacı, Milli Mücadelecilerin askeri ve nakdi yardıma ihtiyaçları, Misak-ı Milli sınırlarını dünyaya kabul ettirme çabaları, vb. yanında açıklama gücü en yüksek olan neden tartışmasız olarak İtilaf Devletleri’nin baskısı ve ezici gücüdür. İtilaf Devletleri’nin Boğazlarda, Karadeniz’de ve Kafkaslardaki stratejik hesapları, Anadolu Hareketi için işgalci Yunanlılara, Bolşevikler için iç savaşta karşıt gruplara verdikleri destek, Bolşeviklerle Milli Mücadelecileribirbirlerine yakınlaştırmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Bolşevikler, Milli Mücadele Hareketi, Kurtuluş Savaşı, Sovyet Rusya, Yakınlaşma, İşbirliği

Kaynakça

• Ağayev, Elnur (2016). ‘Sovyetler Birliği Türkiye Büyükelçisi A.A.Rodionov’un TürkiyeAnıları’, Türkiye Yazarlar Birliği Akademi Dil Edebiyat ve Sosyal Bilimler Dergisi,Yıl: 6, Sayı:17, s. 1-15.Akarslan, Mediha (1995). ‘1920-1921 Yıllarında Rusya Hariciye Komiserliği ile TürkiyeBüyük Millet Meclisi (TBMM) Arasında Kurulan İletişim’, Ankara ÜniversitesiTürk İnkılap Tarihi Enstitüsü Dergisi, Cilt 4, Sayı 16, s. 467 – 490.Akdes, Nimet Kurat (2001). Türkiye ve Rusya, 18.Yüzyıl sonundan Kurtuluş Savaşı’nakadar Türk-Rus İlişkileri, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Sayı: 16, Ankara: TürkTarih Kurumu Basımevi.Arslan, Zehra (2010). Moskova Antlaşması Sonrası Batum’da Rus ve Gürcülerin YaptıklarıDüzenlemeler (1921–1925). Karadeniz İncelemeleri Dergisi, 8 (8), 111-131.Başak, Tolga (2004). ‘Bakû Kongreleri Eylül 1920 Cevat Dursunoğlu’nun Bakü MacerasıHakkında Değerlendirmeler Komünistlik Yönünde Yapılan İthamlar ve 27 YılSonra Karşılıklı Bazı Mektuplar’, Atatürk Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılapTarihi Enstitüsü Atatürk Dergisi, Sayı 2, 237-265.Çalışkan, Ülkü (2006). Türk Kurtuluş Savaşında Sovyet Rusya’nın Malî ve AskerîYardımları. Karadeniz Araştırmaları, 9(9), 35-54.Dağıstan, Adil (2010). ‘Milli Mücadele’de Mustafa Suphi Olayı’, http://www.atam.gov.tr/dergi/sayi-34/milli-mucadelede-mustafa-suphi-olayi [Erişim Tarihi 30.08.2018].Erem, Onur (2017). ‘Ekim Devrimi Türkiye’yi nasıl etkiledi?’, BBC Türkçe, https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-41820570, [Erişim tarihi 23.08.2018].Ersoy McMeekin, Nesrin (2007). Turkey’s Relations with the Bolsheviks (1919-1922).Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Bilkent Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü.Gökay, Bülent (1997). A Clash of Empires: Turkey between Russian Bolshevism and BritishImperialism, 1918-1923 (Vol. 13). IB Tauris & Company Limited.Gökay, Bülent (2017). ‘Why Revolutionary Russia Backed Turkish Nationalists OverCommunists?’https://theconversation.com/why-revolutionary-russia-backedturkish-nationalists-over-communists-87151 [Erişim tarihi 22.08.2018].Gökdül, Ali (2017). ‘1861 Rus Toprak Reformu ve Etkileri’ Kırklareli Üniversitesi SosyalBilimler Dergisi, Sayı 1, s. 1-12.Gürün, Kamuran (2010). Türk- Sovyet İlişkileri (1920-1953), Ankara: Türk Tarih KurumuYayınları.Hill, Christopher (1947). Lenin and the Russian Revolution. London: Hodder & StoughtonLimited.Jaeschke, Gotthard (1981). ‘1919-1939 Yılları Arasındaki Türk-Rus Yakınlaşması HakkındaBir İnceleme (Atatürk Dönemi Sovyet Politikası Hakkında)’, İstanbul ÜniversitesiSosyoloji Konferansları Dergisi, cilt 19, sayı 1, s. 159-177.Kılıç, Selda (2016), ‘İstiklal Harbi’nde Sovyetler Birliği’nden Gelen Yardımlar’, Dil veTarih Coğrafya Fakültesi Dergisi, cilt 56, sayı 1, s. 124-143.Kocabaşoğlu, Uygur ve Berge, Metin. (1994). Bolşevik İhtilali ve Osmanlılar, Ankara:Kebikeç Yayınları.Koçyiğit, Recep (2006). 1917 Bolşevik Devriminin Osmanlı Mebuslar Meclisi ve TürkiyeBüyük Millet Meclisi’ndeki Yankıları. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, AnkaraÜniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.Korhan, Tuğba (2012). ‘Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk Yıllarında Türk-Rus Ticari veEkonomik İlişkileri Üzerine’, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal BilimlerDergisi, Cilt 1, Sayı: 24, 90-110.Kurban, Vefa (2017). Russian-Turkish Relations from the First World War to the Present.Newcastle: Cambridge Scholars Publishing.Okyar, Osman (2017). Milli Mücadele Dönemi Türk-Sovyet İlişkilerinde Mustafa Kemal(1920-1921). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2. Baskı.Oran, Baskın (2016). Türk Dış Politikası, Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular BelgelerYorumlar, Cilt 1 (1919-1980). İstanbul: İletişim Yayınları.Pearce, Brian (1977). Congress of the Peoples of the East, Baku, September 1920. NewYork: New York Publications Ltd.Perinçek, Mehmet (2014). Atatürk’ün Sovyetler’le Görüşmeleri: Sovyet Arşiv Belgeleriyle.İstanbul: Kaynak Yayınları.Perinçek, Mehmet (2016). Türk-Rus Diplomasisinden Gizli Sayfalar, İstanbul: KaynakYayınları.Pipes, Richard (1995). Russia Under the Bolshevik Regime. New York: Vintage Books.Sonyel, Salahi R. (2014). Türk Kurtuluş Savaşı ve Dış Politika 1, Ankara: Türk TarihKurumu Yayınları, Sayı:19.Şener, Bülent (2007). Atatürk’ün Dış Politika anlayışında Gerçekçilik ve PragmatizmOlguları, Millî Mücadele Dönemi Türkiye-Sovyetler Birliği İlişkileri Örneği. AskerîTarih Araştırmaları Dergisi, 5(9), 175-186.Tengirşenk, Yusuf Kemal. (2001). Vatan Hizmetinde, Ankara: Kültür ve Turizm BakanlığıYayınları.Türk Tarih Kurumu. (1999). Türk-Rus İlişkilerinde 500 Yıl (1491-1992), Ankara: TürkTarih Kurumu Basımevi.Uçarol, Rıfat (2010). Siyasi Tarih 1789-2010, İstanbul: Der Yayınları.Uzun, Hakan (2014). Doğu Cephesinin Değerlendirilmesi: Türk İstiklal Harbi’ndeKuvayı milliye, Düzenli Ordu ve Cepheler. T.C.Genelkurmay Başkanlığı. Ankara:Askeri Tarih ve Stratejik Etüt (ATASE) Daire Başkanlığı Yayınları, GenelkurmayBasımevi. http://acikders.ankara.edu.tr/mod/resourse/view-php?id=29317 [Erişimtarihi: 11.05.2018].World Socialist Web site (2018). ‘Barış Üzerine Kararname’, https://www.wsws.org/tr/articles/2017/11/17/cen2-n17.html [Erişim tarihi 24.08.2018].Yalçın, Durmuş; Akbıyık, Yaşar; Akbulut, Dursun Ali; Balcıoğlu, Mustafa; Köstüklü, Nuri;Süslü, Azmi; Turan, Refik; Eraslan, Cezmi; Tural, Mehmet Akif (2012), TürkiyeCumhuriyeti Tarihi 1, İstanbul: Atatürk Araştırma Merkezi.Yerasimos, Stefanos. (2000). Türk-Sovyet İlişkileri, Ekim Devriminden Milli Mücadeleye,İstanbul: Boyut Yayın.