TÜRKİYE’DE YEREL YÖNETİMLERİN MALİ ÖZERKLİKLERİNİN BELEDİYE GELİRLERİ AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2024, Cilt: 4 Sayı: 2, 169 - 185, 28.10.2024

Serpil Ağcakaya , Sara Onur , Oğuzhan Efe

Öz

Türkiye’de tüm nüfusun çoğunluğuna hizmet üreten belediyelerin gelirleri, merkezi idarece transfer edilen paylar ile
kendi öz gelirlerinden oluşmaktadır. Çalışmada Türkiye’de yer alan belediyelerin öz gelirlerinin bü
toplam gelirleri içindeki yerleri dikkate alınarak ortaya çıkan durumun mali özerklik açısından değerlendirmesi
yapılmıştır.
Yerel idarelerin harcamalarını kendi öz gelirlerinden finanse etmesi, kendi gelirleri üzerinde önemli bir kontro
olması ve kendi gelirlerini geliştirebilmeleri mali özerklik olarak tanımlanmaktadır.
yarısı merkezi idare tarafından yapılan transferlerden elde edilmektedir. Belediyeler, bu kaynak tahsisini
dönüştürerek mali özerkliklerini geliştirebilir ve kendi gelir akışlarını artırabilir.
kendi gelirlerini artırmak ve merkezi idareye olan bağımlılıklarını azaltmak için çaba göstermesi olağan bir
durumdur. Mali özerklik, Türkiye'deki belediyelerin büyüklüklerine göre mali özerkliğe ne ölçüde ulaştığını
değerlendirmek, mevcut durumu anlamak için çok önemlidir. Bu çalışma, mali özerkliğe ilişkin çeşitli bilgiler
sunmakta ve Türkiye'deki belediyelerin durumunu kendi gelir büyüklükleri ve toplam gelir içindeki konumları
açısından değerlendirmektedir.
Çalışmada 2006-2021 dönemi tüm belediye türlerinin gelirlerinin mali özerklik yapısı, mali özerklik oranı ve öz gelir
oranı hesaplanarak incelenmiştir. Çalışmanın sonuçları değerlendirildiğinde; tüm belediyelerin merkezi idareden
aldığı paylar, genel bütçe vergi geli
belediyelerindeki artışın aynı boyutta olmadığı, kaynak sorunlarının yaşandığı görülmektedir. Tüm belediyelerin mali
özerklik durumunun kabul edilebilir bir seviyede olmadığı ve son
karşıya kaldığı söylenebilir. Bu sonucun ortaya çıkmasında, yerel idarelerin mali özerkliğine önemli bir etkisi olan
6360 sayılı kanunla büyükşehir belediyelerinin sayısının artmasının ve merkezi idared
artışların etkili olduğu düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Yerel Yönetimler, Mali Özerklik, Belediye Gelirleri

Kaynakça

• Arıkboğa Ü. (2016), Türkiye’de Belediyelerin Gelir Yapısı: Sorunlar Ve Çözüm Önerileri/Revenue Structure Of Municipalities İn Turkey: Problems And Solution Proposals. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13(33). 2016. s.291.
• Aydın, F. (2021), Belediye Gelirleri Kanununda Düzenlenmiş Olan Yerel Yönetim Gelirlerinin Özellikleri ve Öneriler”, International Journal of Public Finance, 6(1), 159-175.
• Nurettin B., (2004), Vergi Hukuku, Seçkin Kitabevi, Ankara.
• Craıutu A., (1999), Tocqueville and the Political Thought of the French Doctrinaires (Guizot, Royer-Collard, Remusat), History of Politieal Thought, 20/3, ss. 456-93.
• Bülbül D., (2001), Kamu Yönetiminde İdari ve Mali Paylaşım: Amerika Birleşik Devletleri Örneği, Kırıkkale Üniversitesi, İİBF Dergisi, 2(2).
• Eryılmaz, B., (1995), Küreselleşen Dünyada Yerel Yönetimlerin Yeri, Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 4(2), s. 78- 92.
• Blöchliger H., Rabesona J. (2009), The Fiscal Autonomy Of Sub-Central Governments: An Update, OECD Network On Fiscal Relations Across Levels Of Government, Working Papers, No:9.
• Kösecik M., Özgür H., (2005), Yerel Özerklik Kavramı Üzerine Bir İnceleme İçinde Yerel Yönetimler Üzerine Güncel Yazılar – I Reform, Nobel, 2005.
• Nadaroğlu H., (1989), Mahalli İdareler, 4. Baskı, Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş, İstanbul
• Başbakanlık, (2005), Kamu Yönetiminde Yeniden Yapılanma: Türkiye’ de Yönetimler Arası Mali İlişkiler, Sorunlar ve Çözüm Önerileri, TC Başbakanlık Yayınları, Ocak, Ankara.
• Özdemir, A.R. (2004), Kamusal Mal Ve Hizmetlerin Merkezi Ve Yerel Yönetimler Arasında Optimal Bölüşümü”, Yerel Yönetimler Kongresi: Dünden Bugüne Yerel Yönetimlerde Yeniden Yapılanma Kongresi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Biga İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi, Biga-Çanakkale, 2004, s. 457.
• Siverekli, E., (2008), Yeni Ekonomik Düzende Küreselleşme Yerelleşme Bağlamında Belediyelerde Yeni Mali Yönetim Anlayışı”, Erciyes Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Sayı: 29, Temmuz-Aralık.
• Toprak, D. Gül, H. Ve Ağcakaya, S. (2015), 6360 Sayılı Yasanın Mali Açıdan İncelenmesi, 30. Türkiye Maliye Sempozyumu Bildiri Kitabı, SDÜ, Isparta.
• Tortop N. (1996), Yerel Yönetimler Maliyesi, TODAİE Yayını, No: 263, Ankara.
• MPM (2006), Belediyelerde Verimlilik Arttırma Hizmetleri Gereksinimi ve Yönetimi, No: 690, MPM, Ankara, s. 11- 12.