İlk ve Ortaokul Öğrencilerinde Akran Zorbalığının Sosyodemografik Değişkenler Açısından Değerlendirilmesi: İlçe Örneği

Yıl 2019, Cilt: 1 Sayı: 3, 119 - 131, 31.12.2019

Canan Sarı Birsel Canan Demirbağ

Öz

Amaç: Bu
çalışma öğrencilerin akran zorbalığı ve etken olan faktörlerin belirlenmesi amacıyla
planlanmıştır.

Gereç ve Yöntem: Tanımlayıcı tipteki çalışma,
2018-2019 eğitim öğrenim yılı bahar döneminde Trabzon ili Tonya ilçesindeki bir
İlkokul ve Ortaokulda eğitim gören 3., 4. ve 5. sınıf öğrencileri arasından
(N=185) çalışmaya katılmayı kabul eden 157 öğrenci ile yapılmıştır. Çalışmaya
başlamadan önce kurum, veli, öğrenci ve yerel etik kurul izinleri alınmıştır. Çalışmanın
verileri araştırmacılar tarafından literatür doğrultusunda oluşturulan kişisel
bilgi formu  ile Akran Zorba Ölçeği Çocuk
Formu kullanılarak toplanmıştır.  Verilerin
istatistiksel analizi için SPSS 22 paket programı kullanılmıştır. Tanımlayıcı
veriler sayı ve yüzde dağılımları, ölçek puan ortalaması ile değişkenler
arasındaki farklılık ise Mann Whitney U ve Kruskall Wallis  testleri kullanılarak değerlendirilmiştir.

Bulgular: Çalışmaya dahil olan
öğrencilerin %50.3’ü kız,  %76.3’ü
ilkokul öğrencisi, %63.7’si çekirdek aileye sahip, %4.5’inin babasının okuma ve
yazma bilmediği, % 8.3’ünün ise ailesinden fiziksel şiddet
gördüğü belirlenmiştir. Yapılan istatistiksel değerlendirme
sonucunda cinsiyet, aile gelir düzeyi, öğrenci eğitim düzeyi, evde aile
tarafından şiddet görme ile Akran Zorba Ölçeği Çocuk Formu ölçek puan
ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı farklılık belirlenmiştir
(p<0.05).

Sonuç: Öğrencilerin kurban
ve zorba olma durumunun cinsiyet, gelir düzeyi, eğitim düzeyi ve aile içi
şiddet görme ile ilişkili olduğu belirlenmiştir. Çalışmadan elde edilen
bulgular doğrultusunda öncelikle problemli öğrenciler olmak üzere tüm
öğrencilerin okul sağlığı hemşiresinin de içinde bulunduğu  multidisipliner bir ekip tarafından
değerlendirilmesi, böylece  oluşabilecek
risklerin önlenmesi ve öğrencilerin  sağlıklı
okul iklimi içerisinde eğitim almaları sağlanmalıdır.

Anahtar Kelimeler

Akran zorbalığı, ilkokul, kurban, zorbalık

Kaynakça

• Alikasifoglu, M., Erginöz, E., Ercan, O., Uysal, O., Albayrak Kaymak. D. (2007). Bullying Behaviours and Psychosocial Health: Results From a Cross-Sectional Survey Among High School Students ın İstanbul, Turkey. Eur J Pediatr, 42(1), 19-25.
• Atlı, A., Kutlu, M (2014). Ortaokul Öğrencileri Arasındaki Zorbalık Olaylarının Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi, İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(3), 46-64.
• Avcı, A. (2010). Eğitimde Şiddet Olgusu, Lise Öğrencilerinde Şiddet Saldırganlık ve Ahlaki Tutum İlişkisi, Küçükçekmece İlçe Örneği, Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, İstanbul.
• Avcı, A. (2010). Aile Yapı ve Atmosferinin Okul Şiddetine Etkisi, Değerler Eğitimi Dergisi, 8(19), 7-52.
• Ayık, İ. (2014). Ortaokullarda Şiddet ve Okul İklimi Arasındaki İlişki Konya İli Örneği. Mevlana Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Konya.
• Bayar, Y., Uçanok, Z. (2012). Ergenlerin Dâhil Oldukları Zorbalık Statülerine Göre Okul Sosyal İklimi ve Genellenmiş Akran Algıları, Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12(4), 2337-2358.
• Bayındır, N. (2010). Aile İçinde Yaşanan Şiddete Karşı Çocuğun Gösterdiği Tepkiler, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(2), 1-9.
• Burnukara, P., Uçanok, Z. (2012). Okul Ortamı ve Sanal Ortamda Meydana Gelen Akran Zorbalığı Ne Ölçüde Örtüşüyor?, Türk Psikoloji Dergisi, 27(69), 81-100.
• Can, Y. (2007). İlköğretim Okullarında Şiddet (Öğrenci, Öğretmen ve Yöneticilerin Yaklaşımları Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Çankaya, İ. (2011). İlköğretimde Akran Zorbalığı, Eğitim Fakültesi Dergisi, 24(1), 81-92.
• Çapri, B., Yıldırım, H.Ç. (2018). Akran Zorbalığına Uğrayan Ergenlerin Mağduriyet Algıları ve Boyun Eğici Davranışlarına Akılcı Duygusal Davranışçı Terapisine Dayalı Grupla Psikolojik Danışmanın Etkisi, 1. Eğitimde ve Kültürde Akademik Çalışmalar Sempozyumu Tam Metin Bildiri Kitabı, 78-84.
• Deniz Yöndem, Z., Totan, T. (2008). Ergenlerde Zorbalık ve Stresle Baş Etme, Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(35), 28-37.
• Genç. G., Aksu, M. B. (2010). Genel Lise Öğrencilerinin Zorba Kurban Davranışlarının Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi, Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 30(2), 413-448.
• Gökkaya, F., Sütçü Tekinsav, S (2018). Ortaokul Öğrencilerinin Zorbalık Eğilimi İle Empati Düzeyleri Arasındaki İlişkide Aleksitiminin Aracı Rolü, Gençlik Araştırmaları Dergisi, 6(15), 43-59.
• Gökkaya, F., Tekinsav Sütcü, S. (2018). Akran Zorbalığının Ortaokul Öğrencileri Arasındaki Yaygınlığının İncelenmesi, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. doi: 10.16986/HUJE.2018042225.
• İncedal, Z. (2012). Karaman İl Merkezindeki İlköğretim İkinci Kademede Okuyan Öğrencilerde Zorba yada Kurban Olma Sıklığı ve Yaşam Kalitesinin Değerlendirilmesi, Erciyes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Kayseri.
• Kartal, H. (2008). İlköğretim Okullarında Zorbalık Yapanlar ve Zorbalığa Uğrayanlar, New World Science Academy, 3(4), 712-730.
• Kartal, H., Bilgin, A. (2012). İlköğretim Öğrencilerinin Zorbalığın Nedenleri İle İlgili Algıları, Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(1), 25-48.
• Mason, K.L. (2008). Cyber Bullying: A Preliminary Assessment For School Personel. Psychology In The Schools, 45(4), 323-348.
• Menesini, E., Salmivalli, C. (2017). Bullying In Schools: The State of Knowledge and Effective İnterventions. Psychology, Health & Medicine, 22(1), 240-253.
• Mercan, H., Yıldırım Sarı, H. (2018). Lise Öğrencilerinde Akran Zorbalığı ve Sosyodemografik Değişkenlerle İlişkisi, Florence Nightingale Hemşirelik Dergisi, 26(1), 21-29.
• Öztürk, A., Tezel, A., Öztürk, F.Ö. (2019). Bir Ortaöğretim Kurumunda Akran Zorbalığının Değerlendirilmesi, Konuralp Tıp Dergisi, 11(1), 82-88.
• Özgür, G., Yörükoğlu, G., Arabacı, L.B. (2011). Lise Öğrencilerinin Şiddet Algıları, Şiddet Eğilim Düzeyleri ve Etkileyen Faktörler, Psikiyatri Hemşireliği Dergisi, 2, 53-60.
• Peker, A., Gültekin, M. (2014). Zorbalıkla Başa Çıkma Stratejileri ve Cinsiyetin Sosyal Beceri Üzerindeki Etkisinin İncelenmesi, EÜ Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(1), 139-156.
• Pişkin, M. (2010). Examination of Peer Bullying Among Primary and Middle School Children In Ankara., Eğitim ve Bilim, 35(156), 176-189.
• Pişkin, M., Ayas, T. (2011). Akran Zorbalığı Belirleme Ölçeği Çocuk Formunun Geliştirilmesi, Akademik Bakış Dergisi, 23, 1-12.
• Salmivalli, C. (2010). Bullying and the Peer Group: A Review, Aggression and Violent Behavior, 15, 112-120.
• Satan, A,. (2011). Ergenlerde Akran Baskısı, Benlik Saygısı ve Alkol Kullanımı Arasındaki İlişkilerin İncelenmesi, Eğitim Bilimleri Dergisi, 34(34), 183-194.
• Stephens, M. M., Cook Fasano, H. T., Sibbaluca, K. (2018) Childhood Bullying: Implications For Physicians, Am Fam Physician, 97(3), 187-192.
• Sülükçü, Y., Altunkaya, H. (2018). 7. Sınıf Öğrencilerinin Okuduğunu Anlama Becerilerinin Akran Zorbalığına Etkisi, Yaşadıkça Eğitim Dergisi, 32(2), 71-82.
• Şahin, M., Akbaba, S. (2010). İlköğretim Okullarında Zorbacı Davranışların Azaltılmasına Yönelik Empati Eğitim Programının Etkisinin Araştırılması, Kastamonu Eğitim Dergisi, 18(1), 331-342.
• Totan, T., Kabakçı, Ö. F. (2010). İlköğretim İkinci Kademe Öğrencilerinde Sosyal Duygusal Öğrenme Becerilerinin Zorbalığı Yordama Gücü, Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 23(2), 575-600.
• Yavuzer, Y. (2011) Okullarda Saldırganlık/Şiddet: Okul ve Öğretmenle İlgili Risk Faktörleri ve Önleme Stratejileri, Millî Eğitim, 192, 43-61.