Spor Eğitimi Veren Yükseköğretim Kurumlarında Kraliçe Arı Sendromu

Yıl 2024, Cilt: 6 Sayı: 1, 23 - 31, 30.03.2024

Elif Feza Korkmaz , Yavuz Yıldız

https://doi.org/10.56639/jsar.1416534

Öz

Bu araştırma, spor eğitimi veren yükseköğretim kurumlarında çalışan kadın akademisyenlerin çalışma hayatında, kraliçe arılar sebebiyle, kariyerlerinin bir üst kademesine geçiş aşamasının sağlanamaması ile sonuçlanabilen engellerle karşılaşıp karşılaşmadıklarının belirlenmesi amacıyla yapılmıştır. Araştırmada nitel araştırma yönteminden faydalanılmıştır. Örneklem grubu olarak Spor Bilimleri Fakültesi ve/veya Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu’nda çalışan kadın akademisyenler ölçüt örneklem seçme yolu ile belirlenmiş ve araştırmaya katılmaya gönüllü olan 29 kadın akademisyen ile görüşmeler yapılmıştır. Araştırma sonucunda, spor eğitimi veren yükseköğretim kurumlarında çalışan kadın akademisyenlerin çoğunluğunun toplumsal rol ve ataerkil yapı sebebiyle cam tavan sendromu yaşadıkları ve kadın yöneticileri tarafından da kraliçe arı sendromuna maruz kaldıkları bulunmuştur. Kıskançlık, kraliçe arı sendromuna neden olan faktörler arasında en belirleyici olan koddur. Kraliçe arı sendromunun tanımlamasına ve özelliklerine odaklanarak oluşturulan kodlar; kadınlar arasındaki kıskançlık, kişisel hırs, iletişim zorluğu, çekişme, kadınların duygusallık, detaycılık durumları, erkeklere göre kadınların pratik olmama durumu, ataerkil yapı, cinsiyet eşitsizliği, kadınlara karşı hoşgörüsüzlük, başka kadını risk olarak görme, kadınlara engel koyma ve üstünlük çabasıdır.

Anahtar Kelimeler

Cam tavan sendromu, kraliçe arı sendromu, spor

Kaynakça

• Akdöl, B. & Menteş, S.A. (2017). Kadınların Yönetici Pozisyonlarında Yaşadıkları Zorluklar ve Lider Üye Etkileşiminde Cinsiyetin Rolü, Business and Management Studies An International Journal , 5 (3), 859-879.
• Akkaya, B. (2023). A Psychomythological Syndrome: The Andromeda Complex in Occupational Life and its Dimensions. Journal of Qualitative Research in Education, 33, 276-299. doi: 10.14689/enad.33.1700
• Akman, G. & Akman, Y. (2016). Kraliçe Arı Sendromu Bağlamında Kadın Öğretmenlerin Kadın Yöneticilere İlişkin Görüşleri, Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5 (3), 748-763.
• Akpinar-Sposito, C. (2013). Career Barriers For Women Executives and The Glass Ceiling Syndrome: The Case Study Comparison Between French and Turkish Women Executives, Procedia-Social and Behavioral Sciences, 75, 488-497.
• Arslanoğlu K. (2005). Futbolun Psikiyatrisi, İthaki Yayınları, İstanbul.
• Asoy, E. (2018). Toplumsal Cinsiyet Ayrımı ve Cam Tavan Sendromu Üzerine Oyun Teorisi Modeli: Cam Tavanın Kırıldığı Oyun Dengesi, Marmara Üniversitesi Kadın ve Toplumsal Cinsiyet Araştırmaları Dergisi, 2 (2), 85-95. doi:10.26695/mukadcat.2018.19
• Bingöl, H. (2011). Olimpiyatlarda Derece Yapan Türk Sporcuların Kariyer Planlama Profillerinin Belirlenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Fırat Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Elâzığ.
• Charles, N. & Davies, C.A. (2000). Cultural Stereotypes and The Gendering of Senior Management, Sociological Review, 48 (4), 544–567.
• Çetin, A. (2011). Kadın Yöneticilerin Cam Tavan Algısının Cam Tavanı Aşma Stratejilerine Etkisi: Bursa İli Tekstil Sektöründe Bir Alan Araştırması. Yüksek Lisans Tezi, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kütahya.
• Çetin M. & Atan, E. (2012). İlköğretı̇m Okullarında Görev Yapan Kadın Okul Yönetı̇cı̇lerı̇nı̇n “Cam Tavan”a İlı̇şkı̇n Algılarının İncelenmesi, Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 35(35), 123-136.
• Dellasega, C. (2005). Mean Girls Grown Up. Wiley. New Jersey.
• Derks, B., Ellemers, N., Van Laar, C., & De Groot, K. (2011). Do Sexist Organizational Cultures Create the Queen Bee? British Journal of Social Psychology, 50(3), 519–535. https://doi.org/10.1348/014466610X525280
• Di Cagno, D., Galliera, A., Güth, W., Pace, N., & Panaccione, L. (2016). Make-up and Suspicion in Bargaining with Cheap Talk: An Experiment Controlling for Gender and Gender Constellation, Theory and Decision, 80(3), 463–471.
• Gneezy, U., & Rustichini, A. (2004). Gender and Competition at a Young Age . American Economic Review, 94(2), 377–381. https://doi.org/10.1257/0002828041301821
• Hite, S. (2009). The Hite Report on Woman Loving Women. Arcadia Books, London.
• Hopman A. H. & Lord, B. R. (2009). The Glass Ceiling and Women in Accounting: New Zealand Experiences and Perceptions. Interdisciplinary Perspectives on Accounting Conference. Austria
• İpçioğlu, İ., Eğilmez, Ö., & Hilal, Ş. E. N. (2018). Cam Tavan Sendromu: İnsan Kaynakları Yöneticileri Bağlamında Bir Araştırma , Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(25), 686-709.
• Karakuş, H. (2014). Kraliçe Arı Sendromu- Pembe Taciz. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi. 2(1), 334-356.
• Kark, R., Yacobovitz, N., Segal-Caspi, L., & Kalker-Zimmerman, S. (2023). Catty, Bitchy, Queen Bee or Sister? A Review of Competition Among Women in Organizations from a Paradoxical-Coopetition Perspective. Journal of Organizational Behavior, 45, 266-294. https://doi.org/10.1002/job.2691
• Knight, M. A. (1989). The Relationship Task Orientation and People Orientation to the Queen Bee Syndrome in Selected Groups of Female Nurses. Doctoral Thesis, Adelphi University, New York.
• Marshall, C. & Rossman, G. B. (2014). Designing Qualitative Research, Sage, New York.
• Mavin, S. (2008). Queen Bees, Wannabees and Afraid to Bees: No More ‘Best Enemies’ for Women in Management? British Journal of Management, 19, 75-84. doi: 10.1111/j.1467-8551.2008.00573.x
• Moss-Racusin, C. A., Dovidio, J. F., Brescoll, V. L., Graham, M. J., & Handelsman, J. (2012). Science Faculty's Subtle Gender Biases Favor Male Students. Proceedings of the National Academy of Sciences, 109(41), 16474-16479.
• Özkaya, M. O. (2001). Kadınların İş Yaşamında Başarılarını Etkileyen Faktörler. 5. Ekonometri ve İstatistik Sempozyumu,19-22 Eylül, ss. 22, Adana.
• Öztürk, F. (2018). Spor Eğitimi Veren Kadın Akademisyenlerin Kişilik Özellikleri ile Kariyer Engellerinin Belirlenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sakarya.
• Reik, T. (2006). Aşk ve Şehvet Üzerine, Say Yayınları, İstanbul.
• Shetsky, M. (2013). The Queen Bee Syndrome Revisited: A Phenomenological Study of The Lived Experiences of Baby Boomer Women Leaders in The Pharmaceutical Industry. Master Thesis, The Chicago School of Professional Psychology, Chicago.
• Scheepers, D. T., & Ellemers, N. (2019). Social Identity Theory. In K.Sassenberg & M. Vliek (Eds.), Social Psychology in Action: Evidence-Based Interventions from Theory to Practice, 129–143. Springer.
• Wuertele, R. (2017). The Influence of The Queen Bee Syndrome on The Attitudes, Behaviors, and Emerging Leadership Styles of The Millennials, Master Thesis, Linnaeus University, Kalmar.
• Yükseköğretim Bilgi Yönetim Sistemi (2019). Birim Grubuna Göre Öğretim Elemanları Sayısı. https://istatistik.yok.gov.tr. Erişim: 02.01.2019
• Yükseköğretim Kurulu, (2021). https://www.yok.gov.tr/Sayfalar/Haberler/2021/turk-universitelerindeki-kadin-profesor-orani-avrupa-ortalamasini-gecti.aspx Erişim: 02.08.2023
• Yükseköğretim Kurulu, (2022). https://www.yok.gov.tr/Sayfalar/Haberler/2022/turk-akademisinde-kadinlar-daha-da-gucleniyor.aspx Erişim: 02.08.2023
• Yükseköğretim Bilgi Yönetim Sistemi (2024). Birim Grubuna Göre Öğretim Elemanları Sayıları Raporu. https://istatistik.yok.gov.tr. Erişim: 11.02.2024
• Xiong, A., Tao, J., Li, H. & Westlund, H. (2022). Will Female Managers Support Gender Equality? The Study of “Queen Bee” Syndrome in China. Asian Journal of Social Psychology, 25 (3), 544–555. doı: 10.1111/ajsp.12517 Wirth, L. (2001). Breaking Through the Glass Ceiling: Women in Management, International Labour Office, Geneva.