XVII. Yüzyılın İkinci Yarısında Ayntab Şehri’nin Yönetimi

Yıl 2015, Cilt: 14 Sayı: 1, 89 - 125, 01.06.2015

Semiha Zehra Özharat

https://doi.org/10.21547/jss.256780

Öz

XVII. yüzyılda Osmanlı Devleti’nin yaşadığı sosyal ve ekonomik çalkantılar sonucu devlet klasik yapısından uzaklaşmaya başladı. Tımar sisteminin bozulması ve yerini iltizama bırakmasıyla taşrada yönetim organizasyonunda bir takım değişimler yaşandı. İşte bu çalışmada XVII. yüzyılın ikinci yarısında Maraş Eyaleti’ne bağlı sancak merkezi Ayntab şehrinde görev yapan sancakbeyi ve mütesellim, alaybeyi, subaşı, yeniçeri serdarı, kethüda yeri, yasakçı ve kale görevlileri gibi ehl-i örf taifesi ile ehl-i şer’i temsil eden kadı, müftü ve nakibüleşraf kaymakamları tespit edilmiş ve yaptıkları görevler hakkında bilgi verilmiştir

Anahtar Kelimeler

Ayntab Şehri, XVII. yüzyıl, şehir yönetimi, ehl-i örf, ehl-i şer’

City Administration of Ayntap in the Second Half of the XVII. Century

Öz

Ottoman Empire started to go away from ıts classic form because of socio economic turmoil in the XVIIth century. The iltizam superseded the tımar system due to corruption, thus the organisation of administrative body in the provinces changed in some way. In this paper, sancakbeyi, mütesellim, alaybeyi, subaşı, yeniçeri serdarı, kehüda yeri, yasakçı and castle officials like ehl-i orf s with kadı, müftü, and nakibüleşraf kaymakam whose represented ehl-i şer’ were determined and the duties of them were examined

Anahtar Kelimeler

The city of Aintab, XVIIth century , city management, ehl-i örf, ehl-i şer’

Kaynakça

• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BO Bâb-ı Asâfî Divan-ı Hümayûn MA)ühimme Defterleri (A.DVN.MHM.) No: 93, 95
• Bâb-ı Asâfî Ruus Kalemi Defteri (A.RSK.D.) No: 1523, 1524, 1528
• İbnü’l-emin Tasnifi Adliye (İE.ADL.) No: 1 / 63
• İbnülemin Tasnifi Tevcihat (İE.TCT.) No: 249 Şikayet Defterleri (A.DVNS.ŞKT.) No: 6 Gaziantep Şer’iye Sicilleri (GŞS) No: 18, 19, 20, 21, 22, 23, 24, 25, 26, 27, 28, 29, 30, 31, 32, 33, 34, 35, 36, 37, 38, 171.
• Akdağ, M. (1999). Türkiye’nin İktisadî ve İçtimaî Tarihi 2 (1453-1559). Ankara: Barış Kitabevi
• Ahıskalı, R. (2006). Muhzır. DİA, 31, 85-86., İstanbul Aslan, N. (1999). İslâm Yargılama Hukukunda Şühudu’l-Hal Jüri Osmanlı Devri Uygulaması. İstanbul: Beyan Yayınları
• Aşıkpaşaoğlu Tarihi (2011). Çeviren: Hüseyin Nihal Atsız, İstanbul: Ötüken Neşriyat Atar, F. (1995). Fetva. DİA, 12, 486-496, İstanbul
• Avcı, C. (2003). İslam Bizans İlişkileri. İstanbul: Klasik Yayınları Aydın, M.A. (2003). Mahkeme (Osmanlı Devleti’nde Mahkeme). DİA, 27, 341- 344, Ankara
• Baltacı, C. (1991).Arpalık. DİA, 3, 392-393, İstanbul
• Bayındır, A. (1986). İslam Muhakeme Hukuku. İstanbul: İslamî İlimler Araştırma Vakfı Baykara, T. (1988). Anadolu’nun Tarihi Coğrafyasına Giriş 1. Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları
• Baysun, C. (1964). Naip. İA, Cilt 9, 50-52, İstanbul: MEB Yayınları.
• Canbakal, H. (2009). 17. Yüzyılda Ayıntab Osmanlı Kentinde Toplum ve Siyaset. İstanbul: İletişim Yayınları
• Celâl-zâde Mustafa (1990). Selimnâme. Hazırlayanlar: Ahmet Uğur-Mustafa Çuhadar, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları
• Çadırcı, M. (1997). Tanzimat Döneminde Anadolu Kentleri’nin Sosyal ve Ekonomik Yapısı. Ankara: TTK Yayınları
• Çakır, İ.E. (2010). XVI. Yüzyılda Ayntâb Şehri. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, Erzurum.
• Çınar, H. (2000). 18. Yüzyılın İlk Yarısında Ayıntab Şehrinin Sosyal ve Ekonomik Durumu. İstanbul Üniversitesi, Basılmamış Doktora Tezi, İstanbul.
• Dağlıoğlu, H. T. – Darkot, B. (1979). Ayıntab. İA, Cilt 2, 5. Baskı, 64-67, İstanbul: MEB Yayınları
• Deny, J. (2001). Sancak. İA, Cilt 10, 186-189, İstanbul Doğru, H. (1995). XVIII. Yüzyıla Kadar Osmanlı Kentlerinin Sosyal ve Ekonomik Görüntüsü. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları
• Ergin, O. (1936). Türkiye’de Şehirciliğin İnkişafı, Cumhuriyet Matbaası. İstanbul
• Evliya Çelebi (2005). Seyahatname. 9. Cilt, Hazırlayanlar: Robert Dankoff, Seyit Ali Kahraman, Yücel Dağlı, İstanbul: Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık
• Faroqhi, S. (2003). Osmanlı Tarihi Nasıl İncelenir?. Çeviri: Zeynep Altok, 2. Baskı, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları Faroqhi, S. (2004). Krizler ve Değişim 1590-1699 Osmanlı İmparatorluğunun Ekonomik ve Sosyal Tarihi 1600-1914. Cilt 2, 543-757, İstanbul: Eren Yayıncılık
• Feridun Bey (1264). Mecmua-ı Münşeati’s-Selatîn I. İstanbul Gaziantep’in Sıhhî ve İçtimaî Coğrafyası (2010). Hazırlayan: Uğurol Barlas, İstanbul
• Gedikli, F. (2005). Osmanlı Hukuk Tarih Kaynağı Olarak Şer‘iyye Sicilleri. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, Cilt 3, Sayı 5, 187-213
• Hezarfen Hüseyin Efendi (1998). Telhîsü’l-Beyân Fî Kavânîn-i Âl-i Osmân. Hazırlayan; Sevim İlgürel, Ankara: TTK Yayınları
• Hoca Sa’deddin Efendi (1279). Tacü’t-Tevârih II. İstanbul. Holt, P.M. (2003), Haçlılar Çağı 11. Yüzyıldan 1517’ye Yakındoğu. Çeviri: Özden Arıkan, 2. Baskı, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları
• İnalcık, H. (1977). Centralization and Decentralization in Ottoman Administration. Studies in Eighteenth Century Islamic History, (eds: T. Naff and R. Owen, 27-52, London
• İnalcık, H. (1977). Mahkeme. İA, Cilt 7, 146-151, İstanbul, MEB Yayınları
• İpşirli, M. (1999). Osmanlı Devlet Teşkilatı. Osmanlı Devleti Tarihi I, Editör: Ekmeleddin İhsanoğlu, 139-279, İstanbul
• Jennings, R.C. (1978). Kadı, Court and Legal Procedure in 17th C. Ottoman Kayseri: The Kadı and Legal System. Studia İslamica, No: 48, 133-172
• Kanunnâme-i Âl-i Osman (2003). Hazırlayan: Abdülkadir Özcan, İstanbul: Kitabevi
• Kılıç, R. (2005). Osmanlı’da Seyyid ve Şerifler. İstanbul: Kitap Yayınevi
• Köymen, M.A. (1963). Selçuklu Devri Türk Tarihi. Ankara: Ayyıldız Matbaası
• Kunt, İ.M. (1978). Sancaktan Eyalete 1550-1650 Arasında Osmanlı Ümerası ve İl İdaresi. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları
• Mevlana Mehmed Neşrî (2008). Cihânnümâ (Osmanlı Tarihi 1288-1485). Hazırlayan: Necdet Öztürk, İstanbul: Çamlıca Basım Yayın
• Oğuzoğlu, Y. (1994). Dizdar. DİA, Cilt 9, 480-481, İstanbul
• Ortaylı, İ. (2001). Kadı (Osmanlı Devleti’nde Kadı). DİA, Cilt 24, 69-73, İstanbul
• Oruç b. Adil (2008). Oruç Bey Tarihi (Osmanlı Tarihi 1288-1502). Hazırlayan: Necdet Öztürk, İstanbul: Çamlıca Basım Yayın
• Özcan, A. (1991). Asesbaşı. DİA, Cilt 3, 464, İstanbul Özdeğer, H. (1988). Onaltıncı Asırda Ayıntâb Livası. Cilt 1, İstanbul: Bayrak Matbaacılık
• Özkaya, Y. (2010). 18. Yüzyılda Osmanlı Toplumu. 2. Baskı, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları
• Pamuk, B. (2006). XVII. Yüzyılda Bir Serhat Şehri Erzurum. İstanbul: IQ Yayınları
• Peirce, L. (2005). Ahlak Oyunları 1540-1541 Osmanlı’da Ayıntab Mahkemesi ve Toplumsal Cinsiyet. Çeviri: Ülkü Tansel, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları
• Sarıcık, M. (2003). Osmanlı İmparatorluğu’nda Nakibül-Eşraflık Müessesesi. Ankara: TTK Yayınları
• Şahin, İ. (2009). Sancak. DİA, Cilt 36, 97-99, İstanbul
• Taş, H. (2006). XVII. Yüzyılda Ankara. Ankara: TTK Yayınları
• Taş, H. (2008). Osmanlı Kadı Mahkemesindeki Şühudu’l-Hal Nasıl Değerlendirilebilir. Bilig, Sayı 44
• Turan, Ş. (1997). Kanuni Süleyman Dönemi Taht Kavgaları. 2. Baskı, Ankara: Bilgi Yayınevi
• Aşıkpaşaoğlu Tarihi (2011). Çeviren: Hüseyin Nihal Atsız, İstanbul: Ötüken Neşriyat Uzunçarşılı, İ. H. (1978). Alay. İA, Cilt 1, 5. Baskı, 293-294, İstanbul: MEB Yayınları
• Uzunçarşılı, İ.H. (1988). Osmanlı Devleti’nin Merkez ve Bahriye Teşkilatı. Ankara: TTK Yayınları
• Uzunçarşılı, İ.H. (1988). Osmanlı Devleti Teşkilatından Kapıkulu Ocakları I (Acemi Ocağı ve Yeniçeri Ocağı). 3.Baskı, Ankara: TTK Yayınları
• Uzunçarşılı, İ.H. (1988). Osmanlı Devleti Teşkilatından Kapıkulu Ocakları II, (Cebeci, Topçu, Top Arabacıları, Humbaracı, Lağımcı Ocakları ve Kapıkulu Süvarileri). 3.Baskı, Ankara: TTK Yayınları
• Uzunçarşılı, İ.H. (1998). Osmanlı Devleti’nin İlmiye Teşkilâtı. Ankara: TTK Yayınları
• Ünal, M.A. (1998). Osmanlı Müesseseleri Tarihi. Isparta: Kardelen Kitabevi
• Yazıcı, M. (2009). XVI. Yüzyılın İkinci Yarısında Anadolu’da Kamu Düzeni ve Subaşılık Kurumu. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, Ankara.