Ortaöğretim Okullarında Görev Yapan Yönetici ve Öğretmenlerin Liderlik Uygulamaları ve İş Doyumu Algıları Arasındaki İlişki

Yıl 2015, Cilt: 14 Sayı: 1, 241 - 275, 01.06.2015

Dursun Eğriboyun

https://doi.org/10.21547/jss.256781

Öz

Bu çalışmanın amacı; ortaöğretim okullarında görev yapan yönetici ve öğretmenlerin liderlik uygulamaları ve iş doyumu algıları arasındaki ilişkiyi belirlemektir. Çalışmanın evrenini Bolu il merkezinde bulunan ortaöğretim okullarında görev yapan yönetici ve öğretmenler oluşturmaktadır. Çalışmada örneklem alma yoluna gidilmemiş, evrenin tamamı üzerinde çalışılmıştır. Çalışma grubu, 62 yönetici ve 462 öğretmen olmak üzere toplam 524 eğitimciden oluşmaktadır. Bu çalışma, ilişkisel tarama (survey) modelinde bir çalışmadır. Çalışma amacı bakımından da, hem tanımlayıcı hem de açıklayıcı niteliktedir. Çalışmada veriler, yönetici ve öğretmenlerden ölçek yolu ile toplanılmıştır. Çalışmada, yönetici ve öğretmenlerin liderlik uygulamaları ve iş doyumu algıları arasındaki ilişki istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur. Bulgular doğrultusunda; - Yönetici ve öğretmenlerin sırasıyla dönüşümcü liderlik, genel liderlik ve sürdürümcü liderlik uygulamalarını algıladıkları, - Yönetici ve öğretmenlerin içsel doyumu daha fazla algıladıkları, - Yöneticilerin genel liderlik uygulamaları ve dönüşümcü liderliğe ilişkin algıları arttıkça genel iş doyumu ile içsel ve dışsal doyum algılarının; sürdürümcü liderlik algıları arttıkça da genel iş doyumu ve içsel doyum algılarının daha fazla arttığı, - Öğretmenlerin genel liderlik uygulamaları ile dönüşümcü ve sürdürümcü liderliğe ilişkin algıları arttıkça da genel iş doyumu ile içsel ve dışsal doyum algılarının arttığı, - Yöneticilerin genel liderlik uygulamaları ve genel iş doyumu algıları arasındaki ilişki incelendiğinde içsel doyumun ön plana çıktığını ve içsel doyumları üzerinde sırasıyla genel liderlik uygulamaları ile dönüşümcü ve sürdürümcü liderlik uygulamalarının daha etkili olduğu, - Öğretmenlerin genel liderlik uygulamaları ve genel iş doyumu algıları arasındaki ilişki incelendiğinde ise dışsal doyumun ön plana çıktığı ve dışsal doyumları üzerinde sırasıyla genel liderlik uygulamaları ile dönüşümcü ve sürdürümcü liderlik uygulamalarının daha etkili olduğu söylenebilir

Anahtar Kelimeler

Liderlik uygulamaları ve iş doyumu

The Relation Between Leadership’s Behaviors and Job Satisfaction Perceptions of The Administrators and Teachers Who Are Charged in Secondary Education Schools

Öz

The purpose of this research is to determine the realization levels of administrator’s leadership applications and to determine the relation between his/her or teacher’s job satisfactions who are charged in secondary education schools. The participants are composed of the school administrators and teachers who are employed in the secondary education schools in the center of Bolu Province. In this research, the whole administrators and teachers have been studied on, rather than sampling. After being checked 524 data collection tools in total were proved to be appropriate for the research and were used in the assessment. This research is a study in the relational screening (survey) model. The research is both descriptive and explanatory in terms of its purpose because in the theoretical framework leadership’s behaviors and job satisfaction have been addressed in all their parts and tried to be defined with reference to all the various perspectives and approaches. In the research data were collected from administrators and teachers through a scale. According to results of research, a statistically meaningful relation was found between the realization levels of administrator’s leadership applications, and his/her or teacher’s job satisfactions. According to the findings of this research we can state that; - The administrators and teachers perceive respectively the transformational, general and transactional leadership’s behaviors when the answers have been invastigated according to the administrator’s and teacher’s perceptions. - Also the administrators and teachers perceive the intrinsic job satisfaction more than the external job satisfaction. - The administrator’s general, intrinsic and external job satisfaction increased when their perception level about general and transformational leadership behavior had increased. In addition to it could be said that their general and intrinsic job satisfaction increased too when their perception level about transactional leadership behavior had increased, - Moreover we can state that the teacher’s general, intrinsic and external satisfaction increased too when their perception level about general, transformatioanal and transactional leadership behavior had increased. - We can say that the administrators perceive the intrinsic job satisfaction more than the external job satisfaction when the relation between their general leadership’s applications and general job satisfaction’s perceptions has been analyzed. According to this conclusion we can say that the general, transformational and transactional leadership’s behaviors impact on their intrinsic job satisfaction

Anahtar Kelimeler

Leadership applications and job satisfaction

Kaynakça

• Adonisi, M. (2003). The Relationship Between Corporate Entrepreneurship, Market Orientation, Organisational Flexibility and Job Satisfaction (Yayımlanmamış Doktora Tezi). University of Pretoria Faculty of Economic and Management Sciences.http://upetd.up.ac.za/thesis/available/etd- 11252004-150603/unrestricted/ 00thesis.Pdf. adresinden alınmıştır.
• Akdemir, A. (1997). Yönetim Düşüncesindeki Dönüşümler ve Dönüştürücü Lider Profilleri. 21’nci Yüzyılda Liderlik Sempozyumu Bildiriler Kitabı. İstanbul: Deniz Harp Okulu.
• Akdoğan, E. (2002). Öğretim Elemanlarının Algıladıkları Liderlik Stilleri İle İş Doyumu Düzeyleri Arasındaki İlişki (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Altınok, V. (2000). İnsan Kaynakları Yönetimi ve Güdüleme. K. Güleş vd. (Editörler), İnsan Kaynakları Yönetimi Sempozyumu. Konya.
• Altun, S. A. (2003). İlköğretim Okulu Müdürlerinin Dönüşümcü Liderliğe Verdikleri Önem ve Uygulama Düzeyleri. İlköğretim-Online, 2 (1), 10-17. http://ilkogretim-online.org.tr/vol2say1/v02s01b.pdf. adresinden alınmıştır.
• Ardıç, K., Baş, T. (2001). Kamu ve Vakıf Üniversitelerindeki Akademik Personelin İş Tatmin Düzeyinin Karşılaştırılması. 9’ncu Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi. Silivri- İstanbul.
• Avolio, B. J., Bass B. M. (1995). Multifactor Leadership Questionaire (Form 5XShort).www.mindgarden.com. adresinden alınmıştır.
• Avşaroğlu, S., Deniz, M. E., Kahraman, A. (2007). Teknik Öğretmenlerde Yaşam Doyumu İş Doyumu ve Mesleki Tükenmişlik Düzeylerinin İncelenmesi. http://www.sosyalbil.selcuk.edu.tr/sos_mak/makaleler. Ali KAHRAMAN. M. Engin DENIZ. Selahattin AVSAROGLU C115-130.pdf. adresinden alınmıştır.
• Ayhan, F. (2006). Eğitim Örgütlerinde Öğretmenlerin İş Tatmini İle Okul Yönetiminin Lider Davranışı Biçimleri Arasındaki İlişkiler (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Babüroğlu, O. (2004). Geleceğe Liderlik Etmek. Uluslararası Liderlik Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 474. Ankara: Kara Harp Okulu.
• Bakan, İ., Büyükbeşe, T. (2004). Örgütsel İletişim İle İş Tatmini Unsurları Arasındaki İlişkiler: Akademik Örgütler İçin Bir Alan Araştırması. Akdeniz İ. İ. B. F. Dergisi,7, 1-30. http://www.akdeniz.edu.tr/iibf/yeni/genel/dergi/Sayi07/05Bakan.pdf. adresinden alınmıştır.
• Barnett, A. M., Marsh, H. W., Craven, R. G. (2007). What Type of School Leadership Satisfies Teachers? A Mixed Method Approach to Teacher’s Perceptions of Satisfaction. Self Research Center, University of Western Sydney. (Eric No: BAR 05419) http://www.aare.edu.au/05pap/bar03777.pdf. adresinden alınmıştır.
• Barnett, A. M. (2003). The Impact of Transformational Leadership Style of the School Principal on School Learning Environments and Selected Teacher Outcomes: A Preliminary Report- 2003.http://www.aare.edu.au/03pap/bar05419.pdf. adresinden alınmıştır.
• Bass, B. M. (1981). Stogdill’s Handbook of Leadership. New York: The Free Press. Bass, B. M. (1995). The Meaning of Leadership. J. T. Wren (Edit.) The Leader’s Companion. New York: The Free Press.
• Bass, B. M., at all. (2003). Predicting Unit Performance by Assessing Transformational and Transactional Leadership. Journal of Applied Psychology, 88 (2), 207-218.
• Başaran, İ. E. (1996). Türkiye Eğitim Sistemi. 4. Basım. Ankara: Yargıcı Matbaası. Bayar, H. (2001). Lider ve Komutanların Başarı Kriterleri. İstanbul: Harp Akademileri Komutanlığı Basımevi.
• Benit, D. A. (1991). The relationship between principal leadership style and teacher job satisfaction. ETD Collection for Wayne State University. Paper AAI9215065.
• http://digitalcommons.wayne.edu/dissertations/AAI9215065. adresinden alınmıştır.
• Billings, J., at all. (2003). Assertive Outreach Teams in London: Staff Experiences and Perceptions. British Journal of Psyciatry, 183, 139-147. http://bjp.rcpsych.org/cgi/content/abstract/183/2/139. adresinden alınmıştır.
• Bulut, B. (2002). Yirmibirinci Yüzyılda Liderlik Esasları Nasıl Olmalıdır? (Yayımlanmamış Bitirme Tezi). Kara Harp Akademisi. Burns, J. M. G. (1995). Transactional and Transforming Leadership. J. T. Wren (Edit.) The Leader’s Companion. New York: The Free Press.7
• Bursalıoğlu, Z. (1997). Eğitim Yönetiminde Teori ve Uygulama. 6. Baskı Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Bursalıoğlu, Z. (2000). Okul Yönetiminde Yeni Yapı ve Davranış. 11. Baskı Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Cemaloğlu, N. (2007). Okul Yöneticilerinin Liderlik Stillerinin Farklı Değişkenler Açısından İncelenmesi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 5 (1), 73-112.
• Ceylan, A. (1998). Örgütsel Davranışın Bireysel Boyutu, Teori ve Uygulama. Gebze: GYTE Yayın No:2.
• Chen, H.-C., Beck, S. L., Amos, L. K. (2005). Leadership Styles and Nursing Faculty Job Satisfaction in Taiwan. Journal of Nursing Scholarship, 37 (4), 374-380. http://www.blackwell-synergy.com/doi/pdf/10.1111. adresinden alınmıştır.
• Çelik, V. (2003). Eğitimsel Liderlik. 3. Baskı. Ankara:Pegem A Yayıncılık.
• Çelik, V. (1998). Eğitimde Dönüşümcü Liderlik. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 16, 423-442.
• Davis, K., Newstrom, J. W. (1998). İşletmede İnsan Davranışı: Örgütsel Davranış. K. Tosun (Çev.). İstanbul: İ. Ü. İşletme Fakültesi Yayın No.:199.
• Dilek, H. (2005). Liderlik Tarzlarının ve Adalet Algısının; Örgütsel Bağlılık, İş Tatmini ve Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Üzerine Etkilerine Yönelik Bir Araştırma (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Efeoğlu, İ. E (2006). İş-Aile Yaşam Çatışmasının İş Stresi, İş Doyumu ve Örgütsel Bağlılık Üzerindeki Etkileri (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü.
• Erdil, O., vd. (2004). Yönetim Tarzı ve Çalışma Koşulları, Arkadaşlık Ortamı ve Takdir Edilme Duygusu İle İş Tatmini Arasındaki İlişkiler: Tekstil Sektöründe Bir Uygulama. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 5 (1), 17-26.
• http://www.dogus.edu.tr/dogustru/journal/cilt_5_sayi_1/M00102.PDF. adresinden alınmıştır.
• Eren, E. (2000). Ödüllendirmede Yeni Düşünce Boyutları. 8’nci Yönetim Organizasyon Kongresi Bildiri Kitabı. Nevşehir. Eren, E. (2001). Örgütsel Davranış ve Yönetim Psikolojisi. 7. Baskı. İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş.
• Ertekin, P. O. (2004). Liderlik Tarzları İle İş Tatmini Arasındaki İlişkiler (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
• Feinstein, A. H, Vondrasek, D. (2007). A Study of Relationships Between Job Satisfaction and Organizational Commitment Among Restaurant Employees. http://hotel.unlv.edu/pdf/jobSatisfaction.pdf. adresinden alınmıştır.
• Gümüş, T. (2005). Liderlerde İletişim Engelleri ve Lider Gelişim Süreci Nasıl Olmalıdır? Lider Gelişim Programlarının Birliklerde Uygulanması Nasıl Olmalıdır? (Yayımlanmamış Bitirme Tezi). Kara Harp Akademisi.
• Heinitz, K. (2006). Assessing the Validty of the MLQ. Discussing new approaches to leadership (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Freien Universitaet Berlin Eğitim Bilimleri ve Psikoloji Bölümü. http://www.diss.fu-berlin.de/diss/sevlets/MCRFileNodeServlet/FUDISS_ derivate_ 000000001475. adresinden alınmıştır.
• Hughes, R. (1999). Leadership. London: McGrew-Hill Pub. Co. Hughes, V. M. (2006). Teacher Evaluation Practices and Teacher Job Satisfaction (Yayımlanmamış Doktora Tezi). University of Missouri-Columbia Faculty of the Graduate School.
• http://edit.missouri.edu/Fall2006/Dissertation/HughesV-120806- D5447/research. pdf. adresinden alınmıştır.
• Hughes, R. L., Ginnett, R. C., Curphy, G. R. (1995). What is Leadership? J. T. Wren (Edit.) The Leader’s Companion. New York: The Free Press.
• Karip, E. (1998). Dönüşümcü Liderlik. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 16, 273-303.
• Keser, A. (2007). İş Doyumu ve Yaşam Doyumu İlişkisi: Otomotiv Sektöründe Bir Uygulama. http://www.calismatoplum.org/sayi7/makale4.pdf. adresinden alınmıştır.
• Kocabaşoğlu, N., Vural, M., Uludüz, D. U. (2001). Uzman ve Asistan Statüsündeki Bir Grup Hekimde Mesleki Doygunluk, Depresyon ve Çalışma Karakteristiği İlişkisinin İncelenmesi. Yeni Symposium Dergisi, 39 (4).
• http://www.yenisymposium.net/fulltext/2001(4)/ys2001-39-4-1.pdf. adresinden alınmıştır.
• Koçak, T. (2006). İlköğretim Okulu Yöneticilerinin Dönüşümcü Liderlik Stili İle Öğretmenlerin İş Doyumu Arasındaki İlişki (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Kotter, J. P. (2001). Değişimi Yönetmek. Harvard Business Review. İstanbul: MESS Yayınları.
• Kotter, J. P. (1995). What Leaders Really Do? J. T. Wren (Edit.) The Leader’s Companion. New York: The Free Press.
• Leithwood, K., Duke, D. L. (1999). A century’s quest to understand school leadership. Murphy, J. & Seashore, L. (Edit.) Handbook on Research on Educational Administration. San Fransisco: Jossey-Bass Publishers.
• Levinson, E. M., DeMatteo, F. J., Ohler, D. L. (2007). Stress, Burnout and Dissatisfaction in School Psychology. http://www.coe.iup.edu/emlevins/aspp2/index.htm. adresinden alınmıştır.
• Liebman, H., at all. (2005). An investigation of leadership in a proffessional learning community: A case study of a study large suburban, public middle school. Florida: Educational Research Association. ttp://www.eric.ed.gov/ERICWebPortal/custom/portlets/recordDetails. adresinden alınmıştır.
• Locke, E. A., at all. (1999). The Essence of Leadership. The Four Keys to Leading Successfully. New York: Lexington Books.
• Locke, E. A. (1969). What is job satisfaction? Organizational Behavior and Human Performance, 4 (4), 309–336. http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/0030507369900130. adresinden alınmıştır.
• Luksic, C. Z. (2004). Transformational Leadership and Commitment: A study in Bolivia (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Freien Universitaet Berlin Eğitim Bilimleri ve Psikoloji Bölümü. http://www.diss.fuberlin.de/diss/sevlets/MCRFileNodeServlet/FUDISS_derivate_ 000000001791. adresinden alınmıştır.
• Luthans, F. (1992). Organizational Behaviour. 6. Ed. New York: McGraw Hill Inc.
• Manske, F. A. (1994). Etkili Liderliğin Sırları. Arıkan, M. (Çev.) Ankara: Kara Harp Okulu Liderlik Araştırma ve Geliştirme Yayınları No:13.
• Muenjohn, N., Armstrong, A. (2008). Evaluating the Structural Validity of the MLQ, Capturuing the Leadership Factors of TransformationalTransactional Leadership. Contemporary Managemenet Research, 4 (1), 3-14. http://www.cmr-journal.org/article/viewFile/704/2045. adresinden alınmıştır.
• Nir, A. E., Kranot, N. (2006). School Principal’s Leadership Style and Teacher Self-Efficacy. Eckrich, L. L. T. (Edit.) Planning and Changing an Educational Leadership and Policy Journal, Vol.: 37, No.: 3-4, 2006, ss.205-218. (Eric No: EJ756251) http://coe.ilstu.edu/eafdept/panac/. adresinden alınmıştır.
• Önder, S. (2007). Kara Havacılık Pilotlarının İş Doyum Düzeyleri ve Algılanan Liderlik Stillerinin İş Doyum Düzeylerine Etkileri (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Özcan, Y. (2006). İlköğretim Öğretmenlerinin İş Tatmini İle Yöneticileri İçin Algıladıkları Liderlik Davranışı Arasındaki İlişki Düzeyi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Özgen, H., Öztürk, A., Yalçın, A. (2002). İnsan Kaynakları Yönetimi. Adana: Nobel Yayınevi.
• Özkurt, Ö. (2002). Çağdaş Liderlik ve Yöneticilik Nasıl Olmalıdır? Komutanlık Liderlik İlişkisini İnceleyiniz. (Yayımlanmamış Bitirme Tezi). Kara Harp Akademisi.
• Robbins, P. S. (1986). Organizational Behavior. 3’rd Ed. New Jersey: Prentice Hall Inc. Robbins, P. S. (1991). Essentials of Organizational Behaviour: Concepts, Controversies and Aplications. New Jersey: Prentice Hall.
• Rost, J. (1991). Leadership for The 21’st Century. New York: Praeger Publishing. Rowold, J. (2007). MLQ. Psycometric properties of the German translation by Jens Rowold. The Leadership Quarterly, 18 (2), 121-133.
• Safty, A. (2004). “Liderliğin Geleceği. Uluslararası Liderlik Sempozyumu Bildiriler Kitabı. Ankara: Kara Harp Okulu, 71. Senge, M. P. (2003). Beşinci Disiplin. 10. Baskı. İldeniz, A., Doğukan, A. (Çev.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Seyfikli, C. (2007). Hastane Yöneticilerinin Liderlik Davranışlarının Personel İş Doyumuna Etkisi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gaziosmanpaşa Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Sidi, V. (1997). Stratejik Yönetim ve Liderlik. 21’nci Yüzyılda Liderlik Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 2, İstanbul: Deniz Harp Okulu.
• Singh, I. (1984). The Effects of the Headmaster’s Leadership on Teacher Job Satisfaction and Morale as Perceived by the Teachers in Nepal (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Columbia University Teachers College. http://digitalcommons.libraries.columbia.edu/dissertations/AAI841289/. adresinden alınmıştır.
• Srevenson, E. J., Warn, J. R. (2001). Effective Leadership Development: creating better mental models. 43’rd Annual Conference of the International Military Testing Association, 284-296.
• Stordeur, S. at all. (2007). Leadership, Job Satisfaction and Nurse’s Commitment: Working Conditions and Intent to Leave the Profession Among Nursing Staff in Europe.
• http://www.arbetslivinsttutet.se. adresinden alınmıştır. Şişman, M. (2002). Öğretim Liderliği. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Tengilimoğlu, D. (2005). Hizmet İşletmelerinde Liderlik Davranışları İle İş Doyumu Arasındaki İlişkinin Belirlenmesine Yönelik Bir Araştırma. Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi Dergisi, 1, 23-45.
• Toplu, D. B. (1998). Kamu Kurum Arşivlerinde Çalışan Personelin İş Tatmini. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Ural, A. ve İ. Kılıç, İ. (2005). Bilimsel Araştırma Süreci ve SPSS İle Veri Analizi, Ankara: Detay Yayıncılık.
• Vogelaar, A. (2004). Her Yönüyle Liderlik: Bir Denge Unsuru. Uluslararası Liderlik Sempozyumu Bildiriler Kitabı. Ankara: Kara Harp Okulu, 515.
• Vocational Psychology Research Center (Minnesota Üniversitesi Psikoloji Bölümü). (2007). Minnesota Satisfaction Questionnaire (MSQ). http://www.psych.umn.edu/psylabs/vpr/msqinf.htm. adresinden alınmıştır.
• Weiss, D. J., Dawis, R. V., England, G. W., Lofquist, L. H. (1967). Manual for the Minnesota Satisfaction Questionnaire (Minnesota Studies in Vocational Rehabilitations: xxii). Minnesota: University of Minnesota Bulletin, 45.
• Werner, İ. (1993). Liderlik ve Yönetim. İstanbul: Rota Yayınları. Yukl, G. (1989). Leadership In Organizations. New Jersey: Prentice Hall Inc.
• Zel, U. (2001). Kişilik ve Liderlik. Ankara: Seçkin Yayıncılık.