Özbekistan’daki Masal Araştırmalarının Tarihi Gelişimi

Yıl 2014, Cilt: 13 Sayı: 1, 69 - 90, 01.06.2014

Selami Fedakar

https://doi.org/10.21547/jss.256848

Öz

Özbek masallarıyla ilgili ilk araştırmalar, 19. yüzyılın sonlarına doğru başlamış ve daha sonraki dönemlerde artarak devam etmiştir. İlk dönemde düzensiz bir şekilde yürütülen bu araştırmalar daha sonraki yıllarda daha sistemli ve planlı olarak yapılmaya başlanmıştır. 20. yüzyılın ilk yıllarında başlayan derleme faaliyetleri zamanla hız kazanmış ve daha sonraki yıllardaartarak devam etmiştir. Bu yıllar arasında gerçekleştirilen çalışmalar sonucunda pek çok masal metni derlenmiştir. Derlenen masal metinlerinin yayımlanmasıyla büyük bir masal külliyatı oluşmuştur. Masal metinlerinin çoğunun yayımlanmasından sonra Özbek masallarının incelendiği kitap bütünlüğündeki çalışmalar ortaya çıkmış ve günümüze kadar devam etmiştir. Söz konusu çalışmalarda Özbek masallarının ve masalcılığının kendine özgü yönleri başarılı bir şekilde tahlil edilmiştir. Özbek masal araştırmalarının tarihi gelişim sürecini değerlendirmek amacıyla hazırlanan bu makalede Özbek masalları üzerinde Özbekistan’da yapılan araştırmalar belirli tarihi dönemlere göre başlıklar halinde değerlendirilmiştir

Anahtar Kelimeler

Türk Dünyası, Sözlü Gelenek, Halk Edebiyatı, Özbek Türkleri, Masal

Historical Development of Folktale Researches in Uzbekistan

Öz

The first studies related to Uzbek folktales were initiated in the late 19thcentury and they were progressively increased during subsequent periods. These studies that were carried out irregularly during first period have started being performed systemic and planned manner in the following years. The compilation activities started in the beginning of 20th century have gained pace and continued in the following years. As a result of studies carried out between these years, countless number of folktale texts was compiled. Through publication of compiled folktale texts a corpus of tales was created. After publication of many folktale texts, studies having integrity of book where Uzbek tales were scrutinized have emerged and continued up to day. In those published works, the unique aspects of Uzbek folktales and folktale narrating tradition were analyzed successfully.
In this paper prepared to evaluate the process of historical development of
Uzbek folktale evaluations, first those studies carried out in Uzbekistan concerning
Uzbek folktales were analyzed.

Anahtar Kelimeler

Turkic World, Oral Tradition, Folk Literature, Uzbeks, Folktale

Kaynakça

• Afzalov, M. İ. (1964) Özbek Halk Ertaklari Hakıda. Taşkent: Fan Neşriyatı.
• Baynazarov, Fayzulla. (1989) “N. P. Ostroumov İcadida Özbek Edebiy Mirası”. Edebiy Miras, No: 2, ss. 60-65.
• Fedakâr, Selami. (2011) Özbek Sözlü Geleneğinde Masallar. İzmir: Egetan Yayınları.
• İmamov, K. (1974) Özbek Satirik Ertaklari. Taşkent: Fan Neşriyatı.
• Karimiy, B. (1939) “Özbek Halk Ertaklari”. Özbek Halk Ertaklari. Taşkent: Özdavneşr.
• Mirzayev, T. (1972) “Özbek Folkloristikasining Tarakkıyat Tarihidan”. Özbek Tili ve Adabiyati, S. 5, ss. 24-32.
• Mirzayev, T. (1979) “Folklor İlmining Maskani”. Özbek Tili ve Adabiyati, S. 1, ss. 86- 88.
• Nurmurodov, Yoldaş. (1983) “Özbek Halk Ertaklarning Nemisça İlk Tarcimasi”. Özbek Tili ve Adabiyati, Sayı: 5, ss. 49-52.
• Togan, A. Zeki Velidi. (1981) Bugünkü Türkili Türkistan ve Yakın Tarihi. (2. Baskı), İstanbul: Enderun Kitabevi.
• Zarifov, Hadi. (1970) “Özbek Sovet Folkloristikasi Tarihidan”. Özbek Sovet Folklori Meseleleri. (Tadkikatlar, 1. Kitap) Taşkent: Fan Neşriyatı, ss. 218-281.