Yukarı Söğütlü, Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde, antik dönemde Kommagene ismiyle bilinen
Fırat Nehri ve Toros Dağları’nın sınırladığı bölgede yer almaktadır. Burada sunulan çalışmada Yukarı
Söğütlü’nün mekânsal sınırlarının belirlediği bir alanda tespit edilen nekropollerdeki kaya mezarları
değerlendirilmiştir. Köy ve yakın çevresindeki nekropollerde şimdiye kadar günümüzün arkeoloji anlayışı
ve bilimsel çalışma esaslarına göre sistemli bir araştırma yapılmamıştır. İncelemeye konu mezarlar ve
mezar yapıları bilinmeyen dönem/dönemlerde sürdürülen izinsiz kazılarda açığa çıkarılmıştır.
Nekropoller, arazinin topografik yapısından kaynaklanan farklı tip ve karaktere sahiptir. Düzlükteki
tarım alanlarını mezarlara ayırmak yerine, yerleşim yerinin yakın çevresinde bulunan ve gömü yapmak
için elverişli her yer nekropol alanı olarak kullanılmıştır. Köyün yakınında bulunan kayalık yamaçlar,
yerleşmeyi kuşatan sırt ve tepelerin yamaçları gömütler için değerlendirilmiştir. Nekropollere ayrılmış
araziden mümkün olduğu kadar çok yararlanabilmek için uygun yöntemlere başvurulmuştur.
Araştırmaya konu bölgede tespit edilen kaya mezarı tipleri mezarı yaptıranın ait olduğu sosyal statüye,
ekonomik güce ve dönemin gelenek – göreneklerine göre çeşitlilik gösterdiğini ortaya koymuştur.
Dromoslu hipojeler ve khamosorionlar nekropollerde tespit edilen hakim mezar tiplerini oluşturmaktadır.
I. Antiokhos tarafından krallığın sınırları içerisinde pek çok alanda olduğu gibi mezar mimarisinde de
reformlar başlattığı bilinmektedir. Bu uygulamaların Kommagene bölgesindeki kaya mezarlarının
mimarisini etkilediği bilinmektedir. Kralın etnik kökenindeki doğululuk ve batılılık, gömüt kültüründe
kendini göstermiştir. Kraliyet kültünün baş merkezi olan Nemrud Dağı’nda yer alan kral mezarı, Dikili
Taş (Sesönk/Besni) ve Karakuş (Kâhta) tümülüsleri Kommagene halkının mezar mimarisine örnek
olmuştur. Doliche (Gaziantep), Perre (Adıyaman) ve Turuş (Adıyaman) nekropol alanlarında sürdürülen
çalışmalarda açığa çıkarılan mezarlar, Kommagene bölgesinin genelinde belirli bir gömüt tipinin yaygın
olduğunu belgelemiştir. Burada sunulan çalışmada değerlendirilen kaya mezarları Kommagene’nin
genelinde uygulanan Geç Hellenistik – Erken Roma kaya mezarı mimarisi geleneğini sürdürmektedir.
Bunlarda Roma mezar tipleri ile Kommagene bölgesine komşu bir kültür merkezi olan Syria’da bilinen
mezarın etkisi de belirgin biçimde izlenmektedir.
Kommagene Yukarı Söğütlü Kaya mezarları Anıtsal mezar Hipoje Dromos Lahit Kamosorion
Upper Söğütlü (Southeast Anatolian/Turkey), a region bounded by the river Euphrates and the Tauros Mountains, was known in classical antiquity as Commagene. In this study, rock tombs, which were found in the necropolises of the city, are evaluated. These tombs were brought out by coincidence at an indeterminate time and through excavations carried out without permission. Necropolises differ in their aspects and characteristics due to the topography of the land. Keysun (Southeast Anatolian/Turkey) and its fertile land create together excellent for small settlements build close to each other. Instead of separating a place for tombs on the plain fertile land, every suitable place near the settlements was used as necropolis. Rock faces found near the city of the plains, slopes around the settlements and hill sides were preferred as burial places. The region examined in this study establishes that the rock tombs with the forms sarcophagus and hypogaeum were the dominant grave types in the late Hellenistic and Roman period. It can be established that the reform policy within the borders of the kingdom of Antiochus I had an influence on the tomb architecture of the region, as on the types in Upper Söğütlü. The ethnic origin of the king, with eastern and western aspects, is reflected in the grave culture of this region. The tombs of the kings Dikili Taş (Sesönk) and Karakuş, in the main centre of the kingdom cult on the Nemrud Mountain, served as tomb-architecture-models for the people of Commagene. The tombs that have been found by surveys in the necropolis areas of Doliche, Perre and Turus confirm that there is a general type of tombs in the region of Commagene. Findings of researches in Upper Söğütlü back up this opinion. The main types of rock tombs determined in the necropolises of Upper Söğütlü are chamosorion and hypogaea. Among tombs seen in the same necropolis some must have had a high construction price like those with burial chambers build under ground or those build into rock slopes, they indicated luxury and were symbols of status in that society. Consequently must the first usage period be late Hellenistic - early Roman, since the region of Commagene at that time was at its peak. Although the impression arises, that the general Commagenian type of rock tombs expresses a local tradition of tomb architecture, are the influences from the tomb tradition of the neighbouring cultural centre of Syria and as well Roman Empire evident
Commagene Upper Söğütlü Rock tombs Monumental tombs Hypogaea Dromos Sarcophagus Chamosorion
Diğer ID | JA32PV98MP |
---|---|
Bölüm | Makale |
Yazarlar | |
Yayımlanma Tarihi | 1 Aralık 2007 |
Gönderilme Tarihi | 1 Aralık 2007 |
Yayımlandığı Sayı | Yıl 2007 Cilt: 6 Sayı: 2 |