Explanation Of Some Principles And Provisions Of Criminal Law And Administrative Law With The General Bases Of Mecelle

Yıl 2018, Cilt: 17 Sayı: 1, 131 - 146, 31.01.2018

Hakan Kaşka

https://doi.org/10.21547/jss.342812

Öz

One of the periods
of Islamic law is codification period. Mecelle is one of the codes which was
legislated in this period. Mecelle was legislated by a commission whose
president was Ahmet Cevdet Pasha. Mecelle is a code which was prepared between
the years 1868-1876. Mecelle was prepared based on Islamis law rules; but there
is only precedents of the Hanafi sect within it. It can be said that Mecelle is
a civil code; but there are no provisions concerning family law and inheritance
law within it. In Mecelle, there are 16 books with an introduction. According
to system of Mecelle, these books are divided into parts, parts divided into
chapters. In Mecelle,  there are 1851
articles. Mecelle was legislated with event-based method which is one of the
legislating method. In the introduction part of Mecelle, there are two
paragraphs. The first article of Mecelle is the first paragrafh. In first
paragraph, description and scope of the Islamic law are explained. Between the
second and the hundredth article of Mecelle, there are principles which are named
as general bases. These principles are abstract principles that can be applied
to every events. In other saying, these principles are abstract principles that
can be applied in all disciplines of the law. In this context, in this work,
the problem of applicability of the general bases of Mecelle in the field of
public law will be examined.

Anahtar Kelimeler

Islamic law, General bases, Norm, Assumption rule, Criminal law, Administrative law

Ceza Hukukundaki ve İdare Hukukundaki Bazı İlkelerin ve Hükümlerin Mecelle’nin Külli Kaideleri ile Açıklanması

Öz

İslam hukukunun
dönemlerinden biri, kanunlaştırma dönemidir. Mecelle, bu dönemde yapılan
kanunlardan biridir. Mecelle, başkanı Ahmet Cevdet Paşa olan bir komisyon
tarafından yapılmıştır. Mecelle, 1868-1876 yılları arasında hazırlanmış bir
kanundur. Mecelle, İslam hukuku kuralları esas alınarak hazırlanmıştır; ancak
içerisinde yalnızca Hanefi mezhebine ait içtihatlar yer almaktadır. Mecelle’nin
bir medeni kanun olduğu söylenebilir; ancak içerisinde aile hukukuna ve miras
hukukuna ilişkin hükümler bulunmamaktadır. Mecellede, bir mukaddime ile 16
kitap bulunmaktadır. Mecelle’nin sistemine göre, bu kitaplar, baplara, baplar,
fasıllara ayrılmıştır. Mecelle’nin içerisinde 1851 madde yer almaktadır.
Mecelle, kanun yapım tekniklerinden biri olan, kazuistik yöntemle yapılmıştır.
Mecelle’nin mukaddime kısmında, iki makale bulunmaktadır. Mecelle’nin birinci
maddesi, ilk makaledir. İlk makalede, fıkıh ilminin tanımı ve kapsamı
açıklanmıştır. Mecelle’nin ikinci maddesiyle yüzüncü maddesi arasında, külli
kaideler olarak adlandırılan ilkeler bulunmaktadır. Bu ilkeler, her olaya
uygulanabilecek soyut ilkeler niteliğindedir. Diğer ifadeyle, bu ilkeler,
hukukun tüm disiplinlerinde uygulanabilecek soyut ilkelerdir. Bu bağlamda, bu
çalışmada, Mecelle’nin külli kaidelerinin, kamu hukuku alanında uygulanabilirliği
meselesi incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

İlm-i fıkh, Külli kaideler, Norm, Varsayım kuralı, Ceza hukuku, İdare hukuku

Kaynakça

• Akgündüz, A. (2013). Karşılaştırmalı Mecelle-i Ahkâm-ı Adliye: (Mecelle Ta’dilleri ve Gerekçeleriyle Birlikte). İstanbul: Osmanlı Araştırmaları Vakfı Yayını.
• Akşit, C. (2015). İslâm Ceza Hukuku ve İnsânî Esasları (2. Baskı). İstanbul: Gümüşev Yayıncılık.
• Akyılmaz, B., Sezginer, M. ve Kaya, C. (2012). Türk İdare Hukuku (3. Baskı). Ankara: Seçkin Yayınevi.
• Altundiş, M. (2008, Eylül-Ekim-Kasım-Aralık). Hukuki Güvenlik İlkesi. Yasama Dergisi, Sayı: 10, s. 60-94. Erişim tarihi: 02.07.2017, http://www.yasader.org/web/yasama_dergisi/2008/sayi10/Hukuki_Guvenlik_Ilkesi.pdf.
• Ansay, S. Ş. (1953). Hukuk Tarihinde: İslâm Hukuku (2. Bası). Ankara: Ankara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Yayınları, İstiklâl Matbaacılık.
• Artuk, M. E., Gökcen, A. ve Yenidünya, A. C. (2016). Ceza Hukuku: Genel Hükümler (10. Baskı). Ankara: Adalet Yayınevi.
• Atay, E. E. (2006). İdare Hukuku. Ankara: Turhan Kitabevi Yayınları.
• Atay, E. E. (2014). Hukuk Başlangıcı. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Aydın, M. (2008). Tıbbi Müdahale Olarak: Organ ve Doku Nakli ve Ceza Sorumluluğu, Ankara: Adalet Yayınevi.
• Bayraktar, K. (1984). Ceza Hukukunda Suç Olmaktan Çıkarma Akımı. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, Cilt: 50 (1-4), s. 197-212.
• Belgesay, M. R. (1946). Mecelle’nin Külli Kaideleri ve Yeni Hukuk. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, Cilt: 12 (2-3), s. 561-608.
• Beroje, S. (2007). Ceza Muhâkemesi Hukuku Açısından: İslam İspat Hukuku. Ankara: Fecr Yayınları.
• Bıçak, V. (2013). Suç Muhakemesi Hukuku (3. Baskı). Ankara: Polis Akademisi Yayınları.
• Bilmen, Ö. N. (1996). Fıkıh Terimleri Ansiklopedisi: -İstılahat-ı Fıkhıyye Kamusu- (1. Cilt). (H. Yücesoy, M. Kılıç, R. Tığ ve D. Tarı, Sadeleş.) Ankara: Gündüz Gazetesi.
• Bilmen, Ö. N. (1996). Fıkıh Terimleri Ansiklopedisi: -İstılahat-ı Fıkhıyye Kamusu- (3. Cilt). (H. Yücesoy, M. Kılıç, R. Tığ ve D. Tarı, Sadeleş.) Ankara: Gündüz Gazetesi, Alıç Okul Yayınları Matbaacılık.
• Bilmen, Ö. N. (1996). Fıkıh Terimleri Ansiklopedisi: -İstılahat-ı Fıkhiyye Kamusu- (8. Cilt). (H. Yücesoy, M. Kılıç, R. Tığ ve D. Tarı, Sadeleş.) Ankara: Gündüz Gazetesi.
• Centel, N. ve Zafer, H. (2014). Ceza Muhakemesi Hukuku (11. Bası). İstanbul: Beta Yayıncılık.
• Centel, N., Zafer, H. ve Çakmut, Ö. (2011). Türk Ceza Hukukuna Giriş (7. Bası). İstanbul: Beta Yayıncılık.
• Çağlar, S. (2015). Hukuk Devleti Açısından Hukuki Belirlilik - Hukuk Güvenliği İlişkisi. E. Göztepe (Haz.), Kamu Hukukçuları Platformu: Hukuk Güvenliği (s. 25-139). Ankara: 8-9 Kasım 2013, Türkiye Barolar Birliği Yayınları.
• Çağlayan, R. (2013). İdare Hukuku Dersleri. Ankara: Adalet Yayınevi.
• Demirbaş, T. (2013). Ceza Hukuku: Genel Hükümler (9. Baskı). Ankara: Seçkin Yayınevi.
• Demirtaş, H. N. (21 Nisan 2003). Hukukun Doksan Dokuz İlkesi’nin Düşündürdükleri, s. x-xiv. içinde: İlhan, C. (2003). Hukukun Doksan Dokuz İlkesi. İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı Yayını.
• Donay, S. (1971). İdarenin Ceza Verme Yetkisi Konusunda Anayasa Mahkemesinin Bir Kararı Üzerine Düşünceler. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, Cilt: 37 (1 – 4), s. 411-427.
• Donay, S. (2015). Güncelleştirilmiş Ceza Yargılaması Hukuku. İstanbul: Beta Yayıncılık.
• Dönmezer, S. ve Erman, S. (1987). Nazari ve Tatbiki: Ceza Hukuku: Genel Kısım (10. Bası) (I. Cilt). İstanbul: Beta Yayıncılık.
• Dönmezer, S. ve Erman, S. (1986). Nazari ve Tatbiki: Ceza Hukuku: Genel Kısım (9. Bası) (II. Cilt). İstanbul: Beta Yayıncılık.
• Erdoğan, M. (2016). Fıkıh ve Hukuk Terimleri Sözlüğü (6. Baskı). İstanbul: Ensar Neşriyat.
• Erem, F. (1978). Ceza Usulü Hukuku (5. Bası). Ankara: Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, Sevinç Matbaası.
• Esener, T. (2015). Hukuka Giriş (11. Baskı). İstanbul: Vedat Kitapçılık.
• Gözler, K. (2016). Hukuka Giriş (13. Baskı). Bursa: Ekin Yayıncılık.
• Gözler, K. (2016). İngilizce Karşılıklarıyla: Hukukun Temel Kavramları (14. Baskı). Bursa: Ekin Yayıncılık.
• Gözübüyük, A. Ş. (2008). Türkiye’nin Yönetim Yapısı (10. Bası). Ankara: Turhan Kitabevi Yayınları.
• Gündoğdu, R., Adıgüzel, N. ve Önal, E. F. (2011). Kâmûs-ı Türkî: (Latin Harfleriyle): Şemseddin Sami. İstanbul: İdeal Kültür Yayıncılık.
• Gür, R. (1993). Hukuk Tarihi ve Tefekkürü Bakımından: Mecelle: Hukuk Sosyolojisi ve Felsefesi Üzerine Bir Kalem Denemesi (3. Baskı). İstanbul: Sebil Yayınevi.
• Hafızoğulları, Z. (1987). Ceza Normu: Normatif Bir Yapı Olarak Ceza Hukuku Düzeni. Ankara: Seçkin Kitabevi.
• Hafızoğulları, Z. ve Özen, M. (2015). Türk Ceza Hukuku: Genel Hükümler (8. Baskı). Ankara: US-A Yayıncılık.
• Hakeri, H. (2016). Ceza Hukuku: Genel Hükümler (19. Baskı). Ankara: Adalet Yayınevi.
• Hocaeminefendizâde Ali Haydar Efendi. (t.b.). Dürerü’l Hukkâm: Şerhu Mecelleti’l-Ahkâm (1. Cilt). (R. Gündoğdu ve O. Erdem, Çev.) İstanbul: Osmanlı Yayınevi.
• Işıktaç, Y. ve Metin, S. (2013). Hukuk Metodolojisi (4. Baskı). İstanbul: Filiz Kitabevi.
• İçel, K. (1984). İdarî Ceza Hukuku ve Kabahatleri Suç Olmaktan Çıkarma Eğilimi. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, Cilt: 50 (1-4), s. 117-131.
• İçel, K. (2014). İçel: Ceza Hukuku: Genel Hükümler (6. Bası). İstanbul: Beta Yayıncılık.
• İlhan, C. (2003). Hukukun Doksan Dokuz İlkesi. İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı Yayını.
• İnci, Z. Ö. (2014). Bir Koruma Tedbiri Olarak: Türk Ceza Muhakemesi Hukukunda: Tutuklama (3. Baskı). Ankara: Seçkin Yayınevi.
• Karakehya, H. (2016). Ceza Muhakemesi Hukuku (2. Bası). Ankara: Savaş Yayınevi.
• Katoğlu, T. (2015). Ceza ve Ceza Muhakemesi Hukuku Bakımından Hukuki Güvenlik İlkesi. E. Göztepe (Haz.), Kamu Hukukçuları Platformu: Hukuk Güvenliği (s. 141-151). Ankara: 8-9 Kasım 2013, Türkiye Barolar Birliği Yayınları.
• Koca, M. ve Üzülmez, İ. (2016). Türk Ceza Hukuku: Genel Hükümler (9. Baskı). Ankara: Seçkin Yayınevi.
• Köse, S. (2016). İslâm Hukukuna Giriş (8. Baskı). İstanbul: Hikmetevi Yayınları.
• Kunter, N. (1989). Muhakeme Hukuku Dalı Olarak: Ceza Muhakemesi Hukuku (9. Bası). İstanbul: Beta Yayıncılık.
• Mahmutoğlu, F. S. (1995). Kabahatleri Suç Olmaktan Çıkarma Eğilimi ve Düzene Aykırılıklar Hukukunda (İdari Ceza Hukukunda) Yaptırım Rejimi. İstanbul: Kazancı Hukuk Yayınları.
• Önder, A. (1992). Ceza Hukuku Dersleri. İstanbul: Filiz Kitabevi.
• Özbek, V. Ö., Doğan, K., Bacaksız, P. ve Tepe, İ. (2016). Türk Ceza Hukuku: Genel Hükümler (7. Baskı). Ankara: Seçkin Yayınevi.
• Özbek, V. Ö., Doğan, K., Bacaksız, P. ve Tepe, İ. (2017). Ceza Muhakemesi Hukuku (9. Baskı). Ankara: Seçkin Yayınevi.
• Özbudun, E. (2013). Türk Anayasa Hukuku (14. Baskı). Ankara: Yetkin Yayıncılık.
• Özen, M. (2017). Ceza Muhakemesi Hukuku Dersleri. Ankara: Adalet Yayınevi.
• Özgenç, İ. (2005). Türk Ceza Kanunu: Gazi Şerhi: (Genel Hükümler) (2. Bası). Ankara: Seçkin Yayınevi.
• Özgenç, İ. (2016). Türk Ceza Hukuku: Genel Hükümler (12. Bası). Ankara: Seçkin Yayınevi.
• Öztürk, B. (1991). Ceza Muhakemesi Hukukunda Kovuşturma Mecburiyeti: (Hazırlık Soruşturması). Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Öztürk, B., Eker Kazancı, B. ve Soyer Güleç, S. (2013). Ceza Muhakemesi Hukukunda: Koruma Tedbirleri. Ankara: Seçkin Yayınevi.
• Öztürk, B., Tezcan, D., Erdem, M. R., Sırma, Ö., Saygılar Kırıt, Y. F., Özaydın, Ö., Alan Akcan, E. ve Erden, E. (2013). Nazari ve Uygulamalı: Ceza Muhakemesi Hukuku (6. Baskı). Ankara: Seçkin Yayınevi.
• Serozan, R. (2015). Hukukta Yöntem. İstanbul: Vedat Kitapçılık.
• Sezer, Ö. (2013). Toplumsal Düzen Kuralları ve Hukuk. Hukukun Temel Kavramları (s. 15-38). Akıncı, M. ve Özbey, B. (Ed.). İstanbul: Lisans Yayıncılık.
• Soyaslan, D. (2014). Ceza Muhakemesi Hukuku (5. Baskı). Ankara: Yetkin Yayıncılık.
• Şahin, C. (2016). Ceza Muhakemesi Hukuku: -I- (7. Bası). Ankara: Seçkin Yayınevi.
• Şahin, C. ve Göktürk, N. (2017). Ceza Muhakemesi Hukuku - II – (6. Bası). Ankara: Seçkin Yayınevi.
• Şimşirgil, A. ve Ekinci, E. B. (2009). Ahmet Cevdet Paşa ve Mecelle (2. Baskı). İstanbul: KTB Yayınları.
• Taner, M. T. (1950). Ceza Muhakemeleri Usulü (2. Bası). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, Duygu Matbaası.
• Toroslu, N. ve Feyzioğlu, M. (2016). Ceza Muhakemesi Hukuku (16. Baskı). Ankara: Savaş Yayınları.
• Toroslu, N. ve Toroslu, H. (2016). Ceza Hukuku: Genel Kısım (22. Baskı). Ankara: Savaş Yayınevi.
• Tosun, Ö. (1981). Türk Suç Muhakemesi Hukuku Dersleri: Genel Kısım (3. Bası) (1. Cilt). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, Fakülteler Matbaası.
• Tosun, Ö. (1982). Suç Hukuku El Kitabı (2. Baskı). İstanbul: Ar Basım Yayım Dağıtım.
• Turhan, F. (2006). Ceza Muhakemesi Hukuku. Ankara: Asil Yayın Dağıtım.
• Türk Dil Kurumu. (1998). Türkçe Sözlük: 2: K – Z (9. Baskı). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Türk Hukuk Kurumu. (1991). Türk Hukuk Lûgatı (3. Baskı). Ankara: Başbakanlık Mevzuatı Geliştirme ve Yayın Genel Müdürlüğü Yayını, Başbakanlık Basımevi.
• Ünver, Y. (2003). Ceza Hukukuyla Korunması Amaçlanan Hukuksal Değer. Ankara: Seçkin Yayınevi.
• Ünver, Y. ve Hakeri, H. (2014). Ceza Muhakemesi Hukuku (9. Baskı). Ankara: Adalet Yayınevi.
• Yenisey, F. ve Nuhoğlu, A. (2016). Ceza Muhakemesi Hukuku (4. Baskı). Ankara: Seçkin Yayınevi.
• Yurtcan, E. (2017). Ceza Yargılaması Hukuku (14. Bası). Ankara: Adalet Yayınevi.
• Zeydân, A. (2015). İslâm Hukukuna Giriş (11. Baskı). (A. Şafak, Çev.) İstanbul: Kayıhan Yayınları.