1929 Ekonomik Krizi ve Dış Borç Politikası: Türkiye’den Yunanistan ve İran’a Senkronik Bir Bakış

Yıl 2020, Cilt: 19 Sayı: 1, 124 - 138, 27.01.2020

Murat Yümlü , Perihan Ünlü Soylu

https://doi.org/10.21547/jss.497058

Öz

1929 Ekonomik Krizi özellikle gelişmiş sanayi ülkelerini etkilemiştir.
Ancak hassas dengelere sahip, ekonomisi en küçük sarsıntılardan bile etkilenen
az gelişmiş tarım ülkelerinin de bu Krizden fazlasıyla etkilendiği yadsınamaz.
Kriz, başlıkta adı geçen bu üç ülkeyi benzer şekilde etkilemiştir. Tarım ürünlerinin
fiyatının düşmesi, üreticinin bu durumdan olumsuz etkilenmesi, halkın alım
gücünün azalması ve ihracatın daralması krizin Türkiye’ye de yansıdığının somut
göstergeleridir. Bu çalışmada
Türkiye’den bakıldığı zaman bu iki komşu ülkenin nasıl bir dış borç politikası
uyguladığı eş zamanlı olarak ele alınmış ve uygulanan politikanın bu ülkeleri
nasıl bir geleceğe taşıdığı gösterilmeye çalışılmıştır. Bu üç ülkenin hemen
sonraki dönemini oluşturan dinamikleri, ağırlıklı olarak bu dönemde izlenen dış
borç politikası şekillendirmiştir. Yakın Doğu’da coğrafi yakınlık ve tarihsel
ortaklığın yanı sıra büyük devletlerin iktisadi ve politik manevra alanı içinde
olması, bu üç ülkenin ele alınmasında rol oynayan faktörler olmuştur.

Anahtar Kelimeler

Devletçilik, Dış Borç Politikası, Türkiye, İran, Yunanistan, 1929 Ekonomik Krizi

The Foreign Debt Policy and the 1929 Economic Crisis: A Synchronic Look at Greece and Iran from Turkey

Öz

1929 Economic Crisis had
especially affected the developed industrialized countries. Yet also, it cannot
be ignored that the underdeveloped agricultural countries owning sensitive
balances, had been going under the influence of the Crisis. The Crisis had
affected these three countries in a similar way. The concrete indicators of the
Crisis such as the price decreases of the agricultural products, the negative
effects on the peasants, the decrease of the purchasing power, the deflation of
the export capacity had been clear to display the effects in Turkey. This study
aspired to examine how these two countries had applied the foreign debt
policies simultaneously, and it also aimed to display how kind of a future was
being prepared for these countries by the applied policies. The foreign debt
policies of all of these three countries had been determinant with a large
portion on the subsequent policies. The geographical closeness in the Near
East, the historical commonalities along with these countries’ geopolitical
position open to the political and economic maneuvers of the imperialist powers
had been the basic factors determining the selection of these
countries.  

Anahtar Kelimeler

Statism, Foreign Debt Policy, Turkey, Iran, Greece, 1929 Economic Crisis

Kaynakça

• BCA, Fon Kodu:30.10..0.0, Yer No:136.977..19, Tarih:12.04.1930.
• BCA, Fon Kodu:30.10..0.0, Yer No:222.497..21, Tarih:21.05.1932.
• BCA, Fon Kodu:30.10..0.0, Yer No:255.715..17, Tarih:23.08.1932
• BCA, Fon Kodu: 30..10.0.0, Yer No:137.979..8, Tarih:3.02.1934
• BCA, Fon Kodu: 30..10.0.0, Yer No:137.979..8, Tarih:3.02.1934
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi (TBMMZC)
• TBMMZC, Cilt:6, Devre:III, İçtima Senesi:II, Onuncu İnikad, Tarih:1.12.1928.
• TBMMZC, Cilt:3, Dördüncü Devre, Fevkalâde İçtima, Yirmi Sekizinci İnikad, 15.VII.1931.
• “Borçlar İtilafnamesi Bugün Büyük M. Meclisinde Müzakere Edilecek”, Cumhuriyet, 28 Mayıs 1933.
• “Eski Borçlar”, Akşam, 9 Kasım (Teşrinisani) 1930.
• Kuyucak, H. A. (1944, 10 Haziran). Osmanlı imparatorluğundan kalan harici borçların tasfiyesi – II.Vakit Gazetesi, 2.
• “Turkey Foreign Debts”, Times[London, England], 11 February (Şubat) 1930.
• “Türkiye Bir Müstemleke Memleketi Değildir”, Cumhuriyet, 4 Mart 1930.
• Akşam, 30 Haziran 1929.
• Akşam, 4 Aralık (Kânunuevvel) 1929.
• Akşam, 5 Aralık (Kânunuevvel) 1929.
• Cumhuriyet, 2 Nisan 1930.
• Cumhuriyet, 20 Mart 1930.
• Cumhuriyet, 20 Ocak (Kânunusani) 1930.
• Cumhuriyet, 28 Mayıs 1933.
• Abrahamian, E. (1982).Iran between two revolutions. Princeton&New Jersey: Princeton University Press.
• Akşin, S. & Fırat, M. (1993). İki savaş arası dönemde balkanlar.In Ortadoğu ve Balkan İncelemeleri Vakfı (OBİV) (Eds), Balkanlar, 97-125. İstanbul: Ortadoğu ve Balkan İncelemeleri Vakfı.
• Aysan, M.A. (2013).Atatürk dönemi ekonomi politikaları. İstanbul: Minval Yayınları.
• Balkanlı, A.O. (2002).Türkiye’de ekonomik gelişme ve kriz. İstanbul: Filiz Yayınları.
• Bostock, F., Jones G. (1989).Planning and power in Iran: Ebtehaj and economic development under the Shah. London: Routledge.
• Clogg, R. (1997).Modern Yunanistan tarihi.(D. Şendil, Çev.)İstanbul: İletişim Yayınları.
• Demirözü, D. (2007).Savaştan barışa giden yol: Atatürk-Venizelos dönemi Türkiye-Yunanistan ilişkileri. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Erkin, F. C. (1987).Dışişlerinde 34 yıl anılar-yorumlar, c. I, Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Issawi, C. (1971).The economic history of Iran, 1800-1914. Issawi. C.(Ed.) Chicago&London: The University of Chicago Press.
• Issawi, C. (1978). The Iranian economy 1925-1975: fifty years of economic development.In George Lenczowski (Eds), Iran under the Pahlavis,129–166: Stanford: Hoover Instution.
• Jelawich, B. (1985).History of The Balkans twentieth century, v. 2, Cambridge: Cambridge University Press.
• Kazgan, H. (2005).Galata bankerleri, c. I, Ankara: Orion.
• Kruger, K. (1981).Kemalist Türkiye ve Ortadoğu.(N. Önol, Çev.)Ankara: Altın Yayınevi.
• Kuruç, B. (2012).Mustafa Kemal döneminde ekonomi: büyük devletler ve Türkiye, 2. baskı, İstanbul: Bilgi Yayınevi.
• Majd , M. G. (2016).Iran under the Allied occupation in World War II: the bridge of victory&A Land of Famine. Lanham: University Press of America.
• Özdemir, B. (2009).Osmanlı Devleti Dış Borçları. Ankara: Ankara Ticaret Odası Yayını.
• Pesaran, M. H. (1997).The Iranian Economy During the Pahlavi Era,In Ehsan Yarshater (eds), Encyclopaedia Iranica, v. viii, fascicle 2, Economy V-Education XX., 143-156: Costa Mesa: CA, Mazda Publishers
• Savory, R. M. (1970). Modern Persia.In P.M. Holt, Ann K.S Lambton, Bernard Lewis (Eds),Cambridge History of Islam, v. I B,595-626: Cambridge: Cambridge University Press.
• Sönmez, M. (2004).Türkiye Ekonomisinin 80 Yılı. İstanbul: İstanbul Ticaret Odası.
• Stavrianos, L. S. (2000).The Balkans Since 1453.Malaysia: C. Hurst & Co. Publishers.
• Svoronos, N. (1988).Çağdaş Hellen Tarihine Bakış. (P. Abacı, Çev.) İstanbul: Belge.
• Tekeli, İ. ve İlkin S. (1997).Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası: Para ve Kredi Sisteminin Oluşumunda Bir Aşama. Ankara: TC Merkez Bankası.
• Tekeli, İ. ve İlkin S. (2013).Dış Siyaseti ve Askeri Stratejileriyle İkinci Dünya Savaşı Türkiye’si (c. I). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Toprak, V. (1967).Dış Ticaret ve Gümrük Politikası. Ankara: Sevinç, 1967.
• Toynbee, A. J. (2000).Türkiye III Bir Devletin Yeniden Doğuşu. (K. Yargıcı, Çev.) Ankara: Yeni Gün.
• Wachtel, A. B. (2008).The Balkans in World History.New York: Oxford University.
• Yılmaz, F. (1996).Devlet Borçlanması ve Osmanlıdan Cumhuriyete dış borçlar. İstanbul: Birleşik.
• Tayfur, M. F. (2012). Yunanistan’ın mali-finansal krizi: tarih kaç kez tekerrür eder?.Mülkiye, c. xxxvi, 274, 183-190.
• Ünlü Soylu, P. (2015). Osmanlı borçlarının çözüm süreci üzerine iktisadi politik bir değerlendirme. Tarih Okulu Dergisi, xxi, 237-262.
• Alam Tabriz, A. (2000).Aydınların, dini lider ve esnafın İran’ın yakın dönem toplumsal hareketlerindeki ve devrimlerindeki rollerinin incelenmesi. (Basılmamış Doktora Tezi),Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Yümlü, Murat. (2017). The Reformation of the political opposition in Iran (1926-1946). (Basılmamış Doktora Tezi), Ortadoğu Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.