Republic Day Celebrations in the Process of Creating a Common Identity Memory: The Case of Gümüşhane (1933-1940)

Yıl 2023, Cilt: 22 Sayı: Cumhuriyet'in 100. Yılı, 206 - 226, 28.10.2023

Uğur Uçar

https://doi.org/10.21547/jss.1356597

Öz

After the successful realization of the National Struggle, the political regime of the Turkish State was named on October 29, 1923. The Republic is not only a form of state, but also forms the basis of Turkish history, which opened its first leaves with the Anatolian Revolution. The Republic is both the political regime and the will to live of the Turkish nation. The most important indicator of this situation is the celebration of the Republic Declaration as a holiday. The celebration ceremonies for the proclamation of the Republic were held with great enthusiasm both in the country and in the foreign representatives. Gümüşhane, the Republic Day celebrations were celebrated by the people in a festive atmosphere. The celebrations of the Republic took place within the program determined by the headquarters and these ceremonies fulfilled very important tasks in the establishment of the revolutions. With these celebrations, the importance of the Republic was explained to people from all walks of life and the people were informed about the new political regime. Thus, holiday celebrations have served as the best tool for the people to mingle and to get to know and adopt national values closely. The Republic Day celebrations in Gümüşhane have created a common identity memory by ensuring social cohesion. to these celebrations, the feelings of the people against the political regime were strengthened. In this study, the Republic Day Celebrations held in Gümüşhane between 1933-1940 are discussed. In the preparation of the study, the local newspaper published in Gümüşhane, the Republic Archive of the State Archives, periodicals, copyrighted and research works were used between the dates determined.

Anahtar Kelimeler

Republic, National Day, Rupublic Day, Republican People’s Party, Gümüşhane.

Etik Beyan

Çalışmada Etik Beyan Bulunmamaktadır

Destekleyen Kurum

Herhangi bir kurum tarafından desteklenmemektedir

Proje Numarası

Proje numarası yok

Ortak Kimlik Hafızasının Oluşturulma Sürecinde Cumhuriyet Bayramı Kutlamaları: Gümüşhane Örneği (1933-1940)

Öz

Millî Mücadele’nin başarılı bir şekilde sonuçlanmasının ardından Türk Devleti’nin siyasi rejiminin adı 29 Ekim 1923 tarihinde konulmuştur. Cumhuriyet, sadece bir devlet şeklini değil aynı zamanda Anadolu İhtilali ile ilk yapraklarını açan Türk tarihinin temelini oluşturmaktadır. Cumhuriyet, Türk milletinin hem siyasi rejimi hem de yaşama iradesidir. Bu durumun en önemli göstergesi ise Cumhuriyet’in ilanının bayram olarak kutlanmasıdır. Cumhuriyet’in ilanı kutlama törenleri hem yurtiçinde hem de yurtdışı temsilciliklerinde büyük bir coşku içerisinde gerçekleşmiştir. Gümüşhane’de de Cumhuriyet Bayramı kutlamaları halk tarafından bayram havasında kutlanmıştır. Cumhuriyet kutlamaları, genel merkez tarafından belirlenen program dâhilinde gerçekleşmiş ve bu törenler inkılâpların yerleşmesi hususunda çok önemli görevleri yerine getirmiştir. Bu kutlamalar ile Cumhuriyet’in önemi her kesimden halka anlatılarak halkın yeni siyasi rejim hakkında bilgi sahibi olması sağlanmıştır. Böylece bayram kutlamaları, halkın kaynaşması ve millî değerleri yakından tanıyarak benimsemesi için en iyi araç görevini üstlenmiştir. Gümüşhane’de Cumhuriyet Bayramı kutlamaları toplumsal birlikteliği sağlayarak ortak bir kimlik hafızası oluşturmuştur. Bahse konu olan kutlamalar sayesinde siyasi rejime karşı halkın duyguları güçlendirilmiştir. Bu çalışmada 1933-1940 yılları arasında Gümüşhane’de gerçekleştirilen Cumhuriyet Bayramı Kutlamaları ele alınmaktadır. Çalışmanın hazırlanmasında belirlenen tarihler arasında Gümüşhane’de yayınlanan yerel gazeteden, Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi’nden, süreli yayınlardan, telif ve tetkik eserlerden yararlanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Cumhuriyet, Milli Bayram, Cumhuriyet Bayramı, CHP, Gümüşhane

Proje Numarası

Proje numarası yok

Kaynakça

• Arşiv Kaynakları
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA)
• BCA, 30-18-1-1/12-75-6.
• BCA, 180-9-0-0-/95-466-1
• BCA, 490-1-0-0/2-9-12.
• BCA, 490-1-0-0/3-13-26.
• BCA, 490-1-0-0/3-15-40
• BCA, 490-1-0-0/14-73-4.
• BCA, 490-1-0-0/17-88-4.
• BCA, 490-1-0-0/834-294-1
• BCA, 490-1-0-0/956-701-1.
• BCA, 490-1-0-0/1144-15-1.
• BCA, 490-1-0-0/1150-36-1.
• Resmî Yayınlar ve Meclis Tutanakları
• Düstur, 3. Tertip, C. 5, 26 Teşrin-i Evvel 1340.
• Resmî Gazete 3017, (1 Haziran 1935), Kanun No: 2739.
• TBMM Z. C., Devre 2, İçtima Yılı 3, C. 18, Birleşim 106, 19 Nisan 1925.
• Süreli Yayınlar Akşam, Cumhuriyet
• Gümüşeli Gazetesi
• Milliyet, Son Posta, Vakit
• Telif ve Tetkik Eserler
• Abdülaziz Bey. (2002). Osmanlı âdet, merasim ve tabirleri, Yay. Haz. Kazım Arısan ve Duygu Arısan Güney, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Afşar, E. (2022). Millî kimlik oluşturma sürecinde Cumhuriyet Bayramı kutlamaları: Denizli örneği (1934-1948), Tarih ve Gelecek Dergisi, 8 (1), 248-262.
• Ahmad, F. (2011). Modern Türkiye’nin oluşumu, 9. Baskı, İstanbul: Kaynak Yayınları.
• Alpaslan, E. (2019). Tek parti döneminde Antalya’da Cumhuriyet Bayramı kutlamaları (1934-1944), Sobider, Yıl: 6 (34), 222-242.
• Altan, S. (2021). Bolu vilayetinde Cumhuriyet Bayramı kutlamaları (1933-1948), Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı, 19 (38), 83-95.
• Althusser, L. (2002). İdeoloji ve devletin ideolojik aygıtı, 5. Baskı, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Aydın, N. Z. (2019). Urfa ve çevresinde Cumhuriyet Bayramı kutlamaları, Belgi Dergisi, 2 (18), 1327-1343.
• Bolat, B. S. (2012). Millî bayram olgusu ve Türkiye’de yapılan Cumhuriyet Bayramı kutlamaları (1923-1960), Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
• Çağlayan, E. (2016), Gümüşhane Halkevi (1933-1951), Nazır. B ve Saylan, K., İl Oluşunun 85. Yılında Gümüşhane Tarihi ve Ekonomisi Sempozyumu (ss. 109-128). Gümüşhane: Gümüşhane Üniversitesi Yayınları.
• Çakmak, F. (2010). Bursa’da on beşinci yıl Cumhuriyet Bayramı kutlamaları, Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11 (18), 87-109.
• Çeçen, A. (1990), Atatürk’ün kültür kurumu halkevleri, Ankara: Gündoğan Yayınları.
• Çoban, E. (2019). Cumhuriyetin ideolojik aygıtı: Diyarbakır’da Cumhuriyet Bayramı kutlamaları (1934-1949), Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları, (31), 163-191.
• Demir, Ş. (2015). Tek parti döneminde Siirt’te Cumhuriyet Bayramı kutlamaları, Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (4), 38-48.
• Doğan, H. (2013). Yozgat’ta Cumhuriyet Bayramı kutlamaları (1925-1943), The Journal of Academic Social Science Studies, 6 (5), 107-125.
• Doğaner, Y. (2007). Cumhuriyet’in onuncu yıl kutlamaları, Askeri Tarih Araştırmaları Dergisi, (9), 119-143.
• Duman, Ö. (2016), Maarif yıllıklarına göre Cumhuriyet’in ilk çeyreğinde Gümüşhane’de eğitim (1923-1950), Mavi Atlas, (7), 55-75.
• Elmacı, M.E, (1998). Cumhuriyet’in İlanı’nın ilk yıldönümü kutlamaları, Çağdaş Türkiye Araştırmaları Dergisi, 3 (8), 49-59.
• Elmacı, M.E. ve Şeneken, S. (2017). Atatürk Dönemi’nde İzmir’de Cumhuriyet Bayramı kutlamaları, İzmir: İzmir Büyükşehir Belediyesi Kent Kitaplığı.
• Erdem, S. (1992). Bayram, TDV, 5, 257-259.
• Eroğlu, H. (1989). Atatürk ve Cumhuriyet, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Evcin, E. (2022). Atatürk döneminde Bolu’da Cumhuriyet Bayramı kutlamaları, History Studies, 14 (1), 73-104.
• Fıçıcı, N. (2013). Gümüşhane Halkevleri, Atatürk Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Göktaş, S. (2020). Cumhuriyetin ilk yıllarında Gümüşhane vilayetinde bayındırlık faaliyetleri, Karedeniz Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 6(11), 447-460.
• Haykır, H. (2021). Tek parti döneminde Urfa’da Cumhuriyet Bayramı kutlamaları (1934-1945), Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 31 (3), 1355-1373.
• Haykır, Y. ve ÇEVİK, M. (2014). Tek parti döneminde Elazığ’da Cumhuriyet Bayramı kutlamaları (1934-1945), Turkish Studies, 9 (7), 331-377.
• İleri, T. (2015). Amasya’da Cumhuriyet Bayramı kutlamaları, Sobider, Yıl 2 (5), 137-155.
• İlyas, A. (2018). Yerel basına göre 1935-1950 yılları arasında Urfa’da mahalli ve millî bayram kutlamaları, Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8 (16), 201-215.
• Jaschke, G. (1973). Türkiye Cumhuriyeti’nin ilanı Atatürk devriminin başlangıcı, Nimet Arsan (Çev.), Belleten, 37 (148), 475-479.
• Kansu, M. M. (2022). Erzurum’dan ölümüne kadar Atatürk’le beraber, C. 1, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Karpat, K. H. (2010). Osmanlı’dan günümüze kimlik ve ideoloji, 3. Baskı, İstanbul: Timaş Yayınları.
• Narin, R. (2023). Türkiye’de Cumhuriyet’in onuncu yıldönümü kutlamaları: Adapazarı örneği, Vakanüvis Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi, 8 (1), 725-759.
• Okay, V. (1938). Cumhuriyetin 15. yılında Gümüşhane, İstanbul: Ulus Basımevi.
• Özbudun, S. (1995). Ayinden törene siyasal iktidarların kurulma ve kurumsallaşma sürecinde törenlerin işlevleri, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• Özcan, A. (2019). Gümüşhane yerel basını: tarihsel köken, sorunlar ve çözümler, Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 7 (2),1006-1033.
• Özer, İ. (2020). Halkevleri, İstanbul: Selenge Yayınları.
• Öztürk, G. (2015). Niğde’de Cumhuriyet Bayramı kutlamaları (1926-1948), Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14 (3), 585-599.
• Saylan, K. (2022). Cumhuriyet’ten günümüze Gümüşhane şehri, Vakanüvis- Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi, 7 (Özel Sayı: Dr. Mahmut Kırkpınar’a Armağan), 1884-1920.
• Şavkılı, C. ve Ertem, G. (2019). Kars’ta Cumhuriyet Bayramı kutlamaları (1930-1949), Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (23), 199-226.
• Tekeli, İ. (1997). Bir toplumsal ve anlatım biçimi olarak kutlama şenlikleri, Bir Çağdaşlaşma Projesi Olarak Türkiye Cumhuriyeti’nin 75. Yılı, İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
• Tekinsoy, B. (2022). Halk eğitimin taşra uygulamalarına bir örnek: Çorum Halkevi halk dershaneleri ve kurslar şubesinin faaliyetleri, Amasya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (12), 49-65.
• Türkmen, İ. (2013). Kastamonu Halkevi ve Türkiye’nin modernleşme sürecine katkıları (1932-1951), Ankara: Berikan Yayınevi.
• Türkmen, İ. ve Dalan, M. E. (2021). Hilâfet kurumunun ilga meselesi ve TBMM’ye yansıması, İsmet Türkmen, Yunus Emre Tekinsoy, Murat Hanilçe, Nazım Boy, Fatih Eraslan (Ed.), TBMM’nin Açılışının 101. Yıl Dönümünde Türk Demokrasi Tarihi Yazıları (s. 653-672), Ankara: Berikan Yayınevi.
• Üstel, F. (2008). Makbul vatandaşın peşinde: II. Meşrutiyet’ten bugüne vatandaşlık eğitimi, 3. Baskı, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Ünüvar, S. ve Kellecioğlu, S. (2016). Gaziantep’te Cumhuriyet Bayramı kutlamaları ve basına yansıması, Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, 114 (224), 171-190.
• Yuca, İ. S. (2015). Bingöl, Bitlis ve Muş’ta Cumhuriyet Bayramı kutlamaları, The Journal of Academic Social Science, Yıl 3 (15), 201-215.
• Zaman, M. ve Doğanay S. (2000). Şehir coğrafyası açısından bir inceleme: Gümüşhane, Doğu Coğrafyası Dergisi, 6 (3), 245-285.
• Zürcher, E. J. (2009). Savaş, devrim ve uluslaşma: Türkiye tarihinde geçiş dönemi (1908-1928), 2. Baskı, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.