Cumhuriyetin Yüzüncü Yılında Birleşmiş Milletler Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri Kapsamında Türkiye İşletmelerinde Cinsiyet Eşitliği ve Cam Tavan Sendromu

Yıl 2023, Cilt: 22 Sayı: Cumhuriyet'in 100. Yılı, 434 - 452, 28.10.2023

Sercan Edinsel , Mehmet Alper Akdemir

https://doi.org/10.21547/jss.1356946

Öz

Günümüzdeki işletmeler, insan kaynaklarından sürdürülebilir bir şekilde faydalanabilmek için işgücünde cinsiyet eşitliğini sağlama konusuna önem göstermektedirler. Bu özen özellikle Birleşmiş Milletler yirminci yüzyılın sonlarına doğru dünyamızın temel sorunlarına çözüm sunmak adına bir reçete sunmaya ihtiyaç duyarak hazırlamış olduğu on yedi maddelik Sürdürülebilir Kalkınma Hedeflerinin Türkiye tarafından kabul edilmesi ile daha da artmıştır. Bu çalışmanın amacı Türkiye Cumhuriyeti’nin cam tavan sendromu açısından tüm dünya ülkeleri içindeki durumunu tespit etmek ve bunu yayımlanan istatistiki veriler ile açıklamaktır. Birleşmiş Milletlerin Sürdürebilirlik hedefleri beşinci maddesi kapsamında Türkiye’nin özellikle işgücünde cam tavan sendromu konusunda diğer Ekonomik İş birliği ve Kalkınma Örgütü ülkeleri içerisinde hâlihazırdaki durumu ve yıllara yönelik gösterdiği gelişmeler literatür taraması ve istatistiki verilerin incelenmesi ile tespit edilmiştir. Çalışmada cam tavan sendromu kapsamındaki ikincil istatistiki veriler analiz edilmiş ve bulgular yorumlanmıştır. Bu kapsamda öncelikle dünya genelinde kullanılan Cam Tavan Endeksi ile Türkiye’nin diğer dünya ülkeleri içerisindeki durumu incelenmiştir. Buna ek olarak cam tavan sendromunun göstergesi olduğu değerlendirilen Türkiye İstatistik Kurumu verilerinden ve Sabancı Üniversitesi Kurumsal Yönetim Kurulunca oluşturulan “Yönetim Kurulunda Kadın Türkiye Raporu” kapsamındaki veriler ele alınmıştır. Çalışmanın sonucunda Türkiye Cumhuriyeti’nin yüzüncü yılında “Cam Tavan Endeksi” içerisinde yer alan yirmi dokuz ülke arasında 2016-2023 yılları arasında sürekli olarak Ekonomik İş birliği ve Kalkınma Örgütü ortalamasının altında yirmi yedinci sırada yer almaktadır. Kadın büyükelçi sayısındaki artış ve kadın milletvekili oranındaki yükselme gibi olumlu gelişmeler de bulunmaktadır. Ancak bu gelişmelere rağmen istihdam alanındaki cinsiyet dengesizliği ve kadınların iş gücüne katılımını sınırlayan önemli engellerin hâlâ devam etmesi, ulusal düzeyde tam bir eşitliğe ulaşılamadığını göstermektedir. Bu bağlamda, cam tavan sendromunun hâlâ etkili olduğunu söylemek mümkündür. Çalışmanın son kısmında ise ülkemizde cam tavan sendromunun azaltılmasına yönelik görüş ve önerilere yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Cinsiyet Eşitliği, Sürdürülebilir Kalkınma, İnsan Kaynakları Yönetimi, Cam Tavan Sendromu.

Gender Equality and Glass Ceiling Syndrome in Turkish Businesses within the Scope of United Nations Sustainable Development Goals in the Centennial of the Republic

Öz

Today's businesses pay attention to ensuring gender equality in the workforce in order to benefit from their human resources in a sustainable way. This attention has especially increased with the adoption by Turkey of the seventeen-point Sustainable Development Goals, which the United Nations prepared towards the end of the twentieth century, needing to offer a prescription to provide solutions to the fundamental problems of our world. The aim of this study is to determine the status of the Republic of Turkey among all countries of the world in terms of glass ceiling syndrome and to explain this with published statistical data. Within the scope of the fifth article of the Sustainability Goals of the United Nations, Turkey's current status among other Organization for Economic Cooperation and Development countries, especially in terms of glass ceiling syndrome in the workforce, and its developments over the years have been determined by reviewing the literature and examining statistical data. In the study, secondary statistical data evaluated with in the scope of glass ceiling syndrome were analyzed and the findings were interpreted. In this context, firstly, the Glass Ceiling Index, which is used worldwide, and Turkey's status among other countries in the world were analyzed. In addition, data from the Turkish Statistical Institute, which are considered to be indicators of the glass ceiling syndrome, and the "Women on the Board of Directors Turkey Report" prepared by the Sabancı University Corporate Governance Board were analyzed. As a result of the study, among the twenty-nine countries included in the "Glass Ceiling Index" in the centennial year of the Republic of Turkey, Turkey ranks twenty-seventh, consistently below the average of the Organization for Economic Cooperation and Development between 2016 and 2023. There are also positive developments, such as the increase in the number of women ambassadors and the rise in the proportion of women parliamentarians. However, despite these developments, the gender imbalance in employment and the persistence of significant barriers limiting women's participation in the workforce indicate that full equality has not been achieved at the national level. In this context, it is possible to say that the glassceiling syndrome is stil effective. In the last part of the study, opinions and suggestions for reducing the glass ceiling syndrome in our country are given.

Anahtar Kelimeler

Gender Equality, Sustainable Development, Human Resource Management, Glass Ceiling Syndrome.

Kaynakça

• Akbaş, G. ve Korkmaz, L. (2017). Kadın yöneticiler: Görünmez engellerin gölgesinde yükselme çabası, İş ve İnsan Dergisi, Yıl: Ekim, Cilt/Sayı: 4(2), 73-86.
• Akdemir, M. A. (2023). Yükseköğretim kurumlarında sürdürülebilirlik iletişimi ölçeği geliştirme çalışması (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kahramanmaraş.
• Aydın, G. ve Aydın Aslaner, D. (2015). Stereotip kadın rollerinin televizyon reklamlarında sunumu. Global Media Journal TR Edition, 6 (11) 54-74.
• Ayrancı, E. ve Gürbüz, T. (2012). Considering glass ceiling in Turkey: Ideas of executives in education sector regarding women in the workplace. International Journal of Human Resource Studies, (4), 126-151.
• Babic, A. ve Hansez, I. (2021). The glass ceiling for women managers: Antecedents and consequences for work-family ınterface and well-being at work. Frontiers in Psychology, 12 (618250), 1-17.
• Barbier, E., B. ve Burgess, J., C. (2017). The sustainable development goals and the systems approach to sustainability, Economics, Open- Assessment E-Journal, 11(2017-28), 1-22.
• Beder, S. (1994). Revoltin‘developments: The politics of sustainable development, Arena Magazine, 1994 (July), 37-39.
• Bedük, A. (2005). Türkiye’de çalışan kadın ve kadın girişimciliği. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 4(12), 106-117.
• Borusan (2019). Borusan Sürdürülebilirlik Raporu (2019-2020): Her şey bir ilhamla başlar, 27.08.2023 tarihinde https://www.borusan.com/surdurulebilirlik-raporu/2019 2020/assets/surdurulebilirlikRaporu.pdf adresinden alındı.
• Cambridge Dictionary (2023). Sustainability. 22.08.2023 tarihinde https://dictionary.cambridge.org/dictionary/english/sustainability adresinden alındı.
• Colombo, U. (2001). The club of Rome and sustainable development, Futures, 33 (1), 7-11.
• Çetin, A. (2011). Kadın yöneticilerin cam tavan algısının cam tavanı aşma stratejilerine etkisi: Bursa ili tekstil sektöründe bir alan araştırması, (Yüksek Lisans Tezi), Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kütahya.
• DPT, (2010). Binyıl Kalkınma Hedefleri Raporu: Türkiye 2010. 23.08.2023 tarihinde http://www.surdurulebilirkalkinma.gov.tr/wp-content/uploads/2016/07/UNDP-TR-TR-2010-MDG-Report_TR.pdf adresinden alındı.
• Elkington, J., (1997). Cannibals with forks: The triple bottom line 21st century business. Capstone Publishing Limited.
• Fehling, M., Nelson, B. D. ve Venkatapuram, S. (2013). Limitations of the millennium development goals: A Literature Review, Global Public Health, 8 (10), 1109-1122.
• Grober, U., (2007). Deeproots: A Conceptual History of Sustainable Development. WZB Discussion Paper, 21.08.2023 tarihinde https://bibliothek.wzb.eu/pdf/2007/p07-002.pdf adresinden alındı.
• Gönül, A. F. (2015). Kadınların siyasi tarihinde cam tavan. Ankara: Bence Kitap.
• Günay M. (2022). Eşitlik için eğitim şart!. 28.08.2023 tarihinde https://www.milliyet.com.tr/ekonomi/esitlik-icin-egitim-sart-6830631 adresinden alındı.
• Hák, T., Janousková, S. ve Moldan, B. (2016). Sustainable development goals: A need for relevant ındicators, Ecological Indicators, 60, 565-573.
• Hymowitz, C. ve Schellhardt, T. D. (1986). The glass ceiling: Why women can’t seem to break the ınvisible barrier that blocks them from the top jobs. The Wall Street Journal, 24(1), 1573- 1592.
• İlhan E. (2010). Kadın sorunu çerçevesinde kadın cinsinin köleleştirilmesi, 834-840 Uluslararası Multi Disipliner Kadın Kongresi, Çoban Döşkaya F. vd. (Ed) 21. Yüzyılın Eşiğinde Kadınlar Değişim ve Güçlenme (s. 834-840). Dokuz Eylül Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Yayını.
• Johns, M. L. (2013). Breaking the glass ceiling: Structural, cultural, and organizational barriers preventing women from achieving senior and executive positions. Perspectives in Health Information Management, Winter2013, 1-11.
• Karaca, A. (2007). Kadın yöneticilerde kariyer engelleri: Cam tavan sendromu üzerine uygulamalı bir araştırma. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya. s.64
• Kıran, E., Avcı, M. G. (2016). Sporla aşılan toplumsal sınırlar: Dangal filmi ve toplumsal cinsiyet. Uluslararası Bilimsel Araştırmalar Dergisi (Ibad), 3(2), 985-994.
• Kidd, C. (1992). The evolutionof sustainability, Journal of Agricultural and Environmental Ethics. 5(1), 1-26.
• KSSGM (2000). Bankacılık sektöründe cinsiyete dayalı ayrımcılık. Ankara: Başbakanlık Kadının Statüsü ve Sorunları Genel Müdürlüğü.
• McChesney, I. G. (1991). The Brundtland Report and sustainable development in New Zealand: Information Paper No. 25.New Zealand: Lincoln University Centre for Resource Management.
• Purvis, B., Mao, Y. ve Robinson, D. (2019). Three pillars of sustainability: In search of conceptual origins. Sustainability Science, 2019(14), 681-695.
• Sachs, J. D. (2012). From millennium development goals to sustainable development goals. The Lancet, 379, 2206-2211.
• Smith, P., Crittenden, N. ve Caputi, P. (2012). Measuring women's beliefs about glass ceilings: Development of the career pathways survey. Gender in Management, 27 (2), 68-80.
• UNAI (2023). Sustainability, United Nations Academic Impact. 22.08.2023 tarihinde https://www.un.org/en/academic-impact/sustainability adresinden alındı.
• The Economist (2023). The economist’s glass-ceiling ındex: Our annual measure of the role and ınfluence of women in the workforce. 25.08.2023 tarihinde https://www.economist.com/graphic-detail/glass-ceiling-index adresinden alındı.
• Tilev, F. (2018). Esnek çalışma ve kadın istihdamı. Fırat Üniversitesi Uluslararası İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 2 (2), 121-150.
• TÜİK (2021). İstatistiklerle Kadın 2020. 24.08.2023 adresinde https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Istatistiklerle-Kadin-2020-37221 tarihinden alındı.
• TÜİK(2022). İstatistiklerle Kadın 2021. 24.08.2023 tarihinde https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Istatistiklerle-Kadin-2021-45635 adresinden alındı.
• TÜİK (2023/1). İşgücü İstatistikleri 2022, Türkiye İstatistik Kurumu. 22.08.2023 tarihinde https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Isgucu-Istatistikleri-2022 adresinden alındı.
• TÜİK (2023/2). İşgücü İstatistikleri Nisan 2023, Türkiye İstatistik Kurumu. 22.08.2023 tarihinde https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Isgucu-Istatistikleri-Nisan-2023 adresinden alındı.
• TÜİK (2023/3). İstatistiklerle Kadın 2022. 23.08.2023 tarihinde https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=%C4%B0statistiklerle-Kad%C4%B1n-2022-49668&dil=1 adresinden alındı.
• UNDP (2023). Sustainability development goals, United Nations Development Programme. 21.08.2023 tarihinde https://www.undp.org/sustainable-development-goals adresinden alındı.
• United Nations (1987). Report of the world commission on environment and development: Our Common Future. 22.08.2023 tarihinde https://sustainabledevelopment.un.org/content/documents/5987our-common-future.pdf adresinden alındı.
• United Nations (2023). The Sustainable Development Goals Report: Special Edition. 22.08.2023 tarihinde https://sdgs.un.org/documents/sdg-progress-report-2023-52208 adresinden alındı.
• UN Woman (2022). It will take 22 years to close SDG Gender data gaps, 24.08.2023 tarihinde https://www.unwomen.org/en/news-stories/feature-story/2022/09/it-will-take-22-years-to-close-sdg-gender-data-gaps adresinden alındı.
• UN Women(2023). Press release: Less than 1 percent of women and girls live in a country with high women’s empowerment and high gender parity. 22.08.2023 tarihinde https://www.unwomen.org/en/news-stories/press-release/2023/07/press-release-less-than-1-percent-of-women-and-girls-live-in-a-country-with-high-womens-empowerment-and-high-gender-parity adresinden alındı.
• Üçhisarlı, C. (2020). Ford Otosan, 8 Mart Dünya Kadınlar Günü’nde görünmez bariyer “Cam Tavan”a dikkat çekiyor. 27.08.2023 tarihinde https://www.pazarlamasyon.com/ford-otosan-8-mart-dunya-kadinlar-gununde-gorunmez-bariyer-cam-tavana-dikkat-cekiyor adresinden alındı.
• YKKD, (2023). Women on Board Türkiye, Yönetim Kurulunda Kadın Derneği. 23.08.2023 tarihinde https://www.yonetimkurulundakadin.org/ykkdbilgibankasi/34/women-on-board-turkey-2022-10th-annual-report adresinde alındı.
• Zeng. Z. (2011). The myth of the glass ceiling: Evidence from a stock-flow analysis of authority attainment. Social Science Research, 40, 312–325.